Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1864

De Nederlandsche geschiedenis in platen. -
Beredeneerde beschrijving van Nederlandsche historieplaten, zinneprenten en historische kaarten. Verzameld, gerangschikt, beschreven door F. Muller, boekhandelaar te Amsterdam enz. Te Amsterdam, bij Frederik Muller, 1863. 1e afl. Van het begin der geschiedenis tot 1625.

De heer Muller heeft een reuzenarbeid op zich genomen, en een groot geduld gepaard met volhardenden ijver aan den dag gelegd, bij de uitgave van het bovenstaande werk. Daarenboven heeft hij de Nederlandsche historici bijzonder aan zich verpligt. Aan hem komt de eere toe van de eersteling te zijn geweest, die eene schets van onze geschiedenis, door eene beredeneerde beschrijving van daarop betrekkelijke platen, heeft vervaardigd en behalve dat hij daardoor, als het ware, een aanschouwelijk beeld dier geschiedenis heeft geleverd, getuigt zijn arbeid voor zijn kunstzin en liefde tot de wetenschap. Kenden wij den schrijver en verzamelaar reeds uit zijn Catologi van 7000 en 9000 portretten van Nederlanders, alsmede uit zijne bibliotheek van Nederlandsche pamfletten, - en deed ons die kennis van

[p. 293]

het onderhavige werk iets goeds verwachten, - onze verwachting is verre overtroffen.

Tien jaren geleden werd het plan ontworpen en trots de moeijelijkheden en omslagtige vergelijkingen, welke tot tweemaal toe eene algeheele omwerking van een groot gedeelte ten gevolge hadden, zette de heer Muller toch de beschrijving door en dit meestal in de ‘spaarzaam toegemeten ochtend- en avonduren, aan huisgezin en eene drukke handelszaak ontwoekerd.’ Hij verdient dan ook den dank van alle beoefenaren onzer geschiedenis.

Na eene inleiding, waarin titel- en zinnebeeldige prenten, en algemeene verzamelingen zijn opgenomen, volgt de heer M. den leiddraad der historie en geeft in 1523 nummers een geleidelijk en getrouw overzigt van hetgeen vroegere en latere kunstenaars door hunne stift hebben vereeuwigd. Het spreekt van zelf, dat wij uit de eerste der vier afleveringen, waarmede dit werk compleet zal zijn, nog geen volledig oordeel kunnen vellen, maar dit toch kunnen wij vermelden, dat van het begin onzer geschiedenis tot aan 1625, geene gebeurtenis van belang is voorgevallen, of zij is in deze aflevering door de beschrijving van eene daarop betrekkelijke plaat opgenomen. Over eene of andere, zeer zelden voorkomende vergissing willen wij den schrijver niet lastig vallen, daar wij niet weten, of het onderschrift van de prent ook soms is overgenomen en dus de schuld geheel buiten hem te zoeken is. Zoo trof ons onder No. 866: Lochem op de Veluwe.

Het werk schijnt reeds in November 1863 te zijn uitgegeven en welligt is de wensch van den heer M. in het berigt over deze verzameling reeds vervuld, maar wij vinden het, voor het tegenovergestelde geval, niet onbelangrijk dit berigt hier over te nemen, ten einde door meerdere bekendheid aan het daarin uitgedrukt verlangen gevolg moge gegeven worden.

‘De verzameling in de volgende bladen beschreven, is voor mijn eigen genoegen en leering en met het plan om dit werk zaam te stellen bijeengebragt, en heeft bij de uitgave der beschrijving ruimschoots aan haar doel voldaan. Niet slechts heeft het verzamelen, rangschikken en beschrijven mij vele, zeer eigenaardige genoegens verschaft, maar de voorstellingen en de geschiedenis zijn door dat alles bijna onuitwischbaar in mijn geheugen geprent. Daar ik na dit werk mij wederom aan andere, verder liggende plannen wensch te wijden, zou ik gaarne

[p. 294]

deze Verzameling in andere handen zien overgaan, of wel: verkoopen, het liefst in vaste handen, opdat deze mij dierbaar geworden collectie niet gelijk vele andere uit elkander ga.

‘Meer toch, dan eenige andere dergelijke verzameling is zij waardig bijeen te blijven, omdat zij buiten alle vergelijking: de rijkste, en de meest eenparig wèl voorziene is van alle die ooit gevormd zijn, terwijl ze evenzeer door verscheidenheid van afdrukken van ééne plaat (verschillende staten) als door voortreffelijke conditie uitmunt; ja op grond van rijke ondervinding acht ik eene dergelijke, even rijke verzameling naast deze, bepaald onmogelijk. - De vergelijking van hetgeen hier beschreven is met andere collectien en de beschouwing zelve zullen de waarheid van mijne bewering zóó in het licht stellen, dat ik daartoe zelfs uitnoodige. - Indien deze verzameling voor versnippering bewaard bleve, zou er gelegenheid zijn het nog ontbrekende langzamerhand aan te vullen, en er zoude een geheel gevormd worden, van even groot belang voor de beoefening van onze openbare, als van onze kunstgeschiedenis, ten nutte en opwekking tevens van historische schilderkunst; en eene afbeeldende Nederlandsche geschiedenis zou er gevormd kunnen worden, die nu in de verte niet denkbaar is, - een geheel, dat vreemdelingen ons teregt zouden benijden.

De som voor de overneming vereischt, is natuurlijk vrij aanzienlijk, doch vooreerst is er eene aanzienlijke waarde aan kunstplaten aanwezig; zeer vele platen zijn geheel uniek; 367 platen zijn hier in meer dan één exemplaar, of in verschillende afdrukken, zoodat het getal platen in plaats van 1523, eigenlijk 2019 is; de prijs is niet eens geëvenredigd aan de zéér buitengewone moeite en groote kosten er aan besteed, - en bovendien geeft de ervaring van de vroegere en latere prijzen van Portretten en Pamfletten, vóór en ná de uitgave van mijne beredeneerde Catalogussen, mij het regt te verzekeren, dat deze Collectie over vele jaren een nu ongedachten prijs zal waardig zijn.

‘Bij den verkoop moet ik echter als onvermijdelijke voorwaarde deze stellen: dat ik deze beschrijving kunne voortzetten, en tot aan de voltooijing van het werk (in 1½ à 2 jaren) steeds bij opvolging ééne portefeuille ter beschrijving bij mij behoude. Zonder dit wélverzekerde voorbehoud scheide ik van de verzameling niet.’

Tot zoover de heer M. Wij hopen voor kunst en geschiede-

[p. 295]

nis beiden, dat zijn wensch moge vervuld worden en de Verzameling niet versnipperd. Het is waar, volgens eene verklaring van onzen minister Thorbecke is kunst geene regeringszaak; maar indien onze regering een museum wilde bezitten, dat regt gepast en nuttig zou zijn, dan kon zij door den aankoop dezer verzameling een goed werk verrigten.

Bij de toezending der volgende afleveringen komen wij op deze beredeneerde beschrijving terug.