Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1864

Geschiedenis der Oudheid. De Oostersche volken en Griekenland in hoofdtrekken, met gestadige verwijzing naar de bronnen door dr. J.A. Wijnne, rector aan het stedelijk gymnasium te Groningen. Te Groningen, bij de erven C.M. vanp Bolhuis Hoitsema, 1863. In gr. 8vo 423 bl. Prijs ƒ 4.25.

De geleerde schrijver van het hier genoemde boek besluit zijne voorrede met deze woorden:...‘moet ik ieder, die niet van zins of in de gelegenheid is, hetgeen ik gesteld heb, zorgvuldig na te vorschen en te toetsen, dringend verzoeken, geene beoordeeling te leveren, zonder te letten op de zwarigheden, waarmede ik, gelijk ieder ander in mijne plaats zou gehad hebben, uit den aard der zaak had te worstelen, en die ik mij in geenen deele vlei alle te hebben overwonnen.’ - Ofschoon deze periode vrij slecht gestileerd is, moet het daarin vervat verzoek billijk genoemd worden; ik zou mij verpligt achten er aan te voldoen, ware het ook niet, dat ik mij schaarde onder degenen tot wie dat woord is gerigt. Nu ik echter zonder eenige aarzeling beken noch bekwaam noch bevoegd te zijn om den auteur in zijn historische onderzoekingen na te gaan, wil ik meer doen dan hij vraagt en mij van elke eigenlijk gezegde beoordeeling onthoudende, alleen eenig verslag geven van zijn werk en van de methode door hem bij de zamenstelling gevolgd.

In meer dan een opzigt onderscheidt het werk zich gunstig van vele bestaande leerboeken der geschiedenis. Het geeft klaar getuigenis van den onverdroten arbeid en de veel omvattende studie des schrijvers. Deze heeft zich blijkbaar een eigen pad gekozen en gebaand; hij heeft zelfstandig gewerkt. Hij heeft zich beijverd zooveel mogelijk zekerheid te verkrijgen aangaande de feiten en gebeurtenissen, die hij aan de lezers meêdeelt. Daartoe

[p. 296]

moest hij de bronnen zelven zoovele er te vinden waren, raadplegen, en de gevoelens van andere schrijvers toetsen en overwegen. Waarlijk de bronnenstudie, door den heer Wijnne, ten behoeve van zijn boek volbragt, is een zeer tijdroovend en moeitevol werk; maar de goede vrucht daarvan toont zich in de degelijkheid van zijne beschrijving.

Die degelijkheid erkennen wij ook daarin, dat ons hier wat minder namen misschien worden opgeteld van koningen of dynastien, van welke buiten de namen toch niets bekend was, en dat hier niet de oorlogen en veldslagen als het eenig merkwaardige uit de geschiedenis der oudheid worden voorgesteld. Integendeel veel uitvoeriger berigten ontvangen wij hier aangaande den maatschappelijken toestand, den regeringsvorm, de godsdienst, de beschaving enz. der oude volken. Deze zaken juist zijn het, die onze belangstelling verdienen.

Bovendien heeft de schrijver niet enkel den loop der gebeurtenissen aangewezen en beschreven, maar dien ook zoeken te verklaren, door de aantooning van het verband tusschen oorzaken en gevolgen en den invloed, de natuuriijke werking van feiten en handelingen in het licht te plaatsen. Daardoor voldoet zijn werk aan de eischen der pragmatiek. -

't Is duidelijk dat wij met dit boek zeer ingenomen zijn en het wel aanbevelenswaardig achten. Evenwel zij het ons vergund, bij onzen lof een enkele opmerking te voegen, door ons bij het lezen gemaakt. Wij vinden in Wijnne's werk veel, wat in andere boeken niet staat, en veel ook wat elders gewoonlijk wordt berigt, is hier met stilzwijgen voorbijgegaan. Nu kwam het ons voor dat de auteur bij dit vermelden of verzwijgen van bijzonderheden niet altijd gehandeld heeft volgens een vasten regel. Zoo lezen wij bijv. een zeer breedvoerig verhaal omtrent de afkomst van Cyrus en zijne komst tot de heerschappij; eveneens een omstandige beschrijving van Solon's bezoek bij Croesus. Wat nu des aangaande wordt meêgedeeld is waarlijk toch niet zoo onbekend, niet minder bekend, zouden wij meenen, dan andere verhalen die verzwegen worden bijv. dat van den brandstapel, waarop Croesus verbrand zou worden; van de verheffing van Darius tot den troon enz.

Ten anderen begrijpen wij niet, waartoe het dient aangaande de eene of andere zaak een aantal duistere en ten deele met elkaâr strijdige berigten meê te deelen; als men toch eindigen

[p. 297]

moet met te zeggen: wat daarin nu als waarheid is aan te nemen, weten wij niet. -

Eindelijk komt het ons voor, lastig te zijn voor den lezer en hinderlijk, dat in den tekst gedurig een aantal oudere en nieuwere geschiedschrijvers genoemd en de uiteenloopende gevoelens van deze vermeld worden. Waarom dit alles, indien het noodzakelijk meêgedeeld moest worden, niet opgenomen in de aanteekeningen? - Welligt hangt dit ook zamen met hetgeen door ons als een bepaald gebrek wordt beschonwd: dat de schrijver zoo weinig zorg heeft te kosten gelegd aan zijnen stijl. Vooral bij een geschiedkundig werk mogt de stijl niet verwaarloosd zijn. -

Maar dit alles neemt niet weg, dat wij in 't algemeen zeer gunstig over deze geschiedenis der oudheid denken, en hopen dat dr. Wijnne gelegenheid en lust zal hebben om gevolg te geven aan zijn voornemen en als vervolg op dit werk, ons eene geschiedenis schenke van Macedonie en Rome.

V.