Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1864

Een werk der duisternis. Uit het Engelsch van mrs. Gaskell, schrijfster van ‘Mary Barton.’ Te Haarlem, bij de Erven F. Bohn, 1864. In gr. 8vo., II en 256 blz. Met titelv. Prijs ƒ 2.60.

Toen ik den titel van dit boek las, verbeeldde ik mij, dat het al weder eene verduistering van een testament of het vermoorden van een erfgenaam zoude zijn, dat in deze bladen den lezers wordt opgedischt; ik was reeds verzadigd van de oneindige variatien op dit thema, welke de vruchtbare Engelsche schrijvers en schrijfsters ons nog al eens te slikken geven. Mijn oordeel was evenwel voorbarig geweest, en ik moet na de lezing van het werk bekennen, dat ik met genoegen kennis heb gemaakt met dit nieuw voortbrengsel van de pen van mrs. Gaskell.

Het verhaal bevat de geschiedenis van eenen man, die - maar neen! ik wil de uitgevers niet benadeelen en verklappen, wat er in staat, want ik ken er, die zich met de analyse van een werk vergenoegen, en dan den schijn aannemen als hadden zij het gelezen, terwijl het hun minder om de moraal te doen is. Juist daarom zal ik mij meer met de moraal van het voor mij liggende werk bezig houden.

De heer Wilkens is een merkwaardig voorbeeld van den invloed, dien rijkdom en weelde op den mensch kunnen uitoefenen. Verdwenen is de lust tot nuttigen arbeid, verdwenen zijn de edele, zachte gevoelens, en naarmate bij het toenemen der werkeloosheid de rijkdom afneemt, naar die mate maken gemelijkheid en ontevredenheid met zichzelven toe. Het geweten verwijt, dat men zelf de voornaamste oorzaak van zijn ongeluk is. Die stem moet versmoord worden en waardoor? waardoor anders dan door bedwelmende, den geest benevelende dampen. Doch ook daarvoor blijft de straf niet uit. Men verrigt in dien toestand van opgewondenheid daden, voor welke men anders met afschuw zou terugdeinzen.

Zulk eene onwillekeurige daad begaat ook de heer Wilkens; dat is het werk der duisternis, hetwelk de geachte schrijfster als titel voor haar werk heeft aangenomen. 't Is in zooverre

[p. 230]

een werk der duisternis, dat de vreeselijke daad geene andere getuigen heeft gehad dan de oude, getrouwe knecht en de dochter van den heer Wilkens, die natuurlijk alles aanwenden, om de zaak geheim te houden.

Ze bereiken in zooverre hun oogmerk, dat niemand gedurende het leven van den heer Wilkens de ware toedragt der zaak ontdekt en hij dus voor openbare schande en straf gevrijwaard wordt. Voor openbare schande en straf! maar de daad is gepleegd en wordt hem onophoudelijk door zijnen inwendigen aanklager verweten. Het leven is hem een last, in één woord, al die folteringen moet hij ondergaan, welke de onvermijdelijke gevolgen der misdaad zijn.

Zijne dochter vertoont zich in een veel schooner licht, maar is niet minder te beklagen. Het goede meisje, voortdurend in den grootsten angst verkeerende, dat het geheim zal verraden worden en eindelijk bij den dood haars vaders in kommervolle omstandigheden achterblijvende, heeft een hard lot. Zij draagt dat alles met onderwerping en geduld en ter belooning daarvan komt zij later in betere omstandigheden.

Gedurende haar leven komt het geheim aan 't licht, en niet haar overleden vader, maar de oude, getrouwe knecht wordt van de misdaad beschuldigd en is als zoodanig op het punt, om ter dood gebragt te worden. Hij wil den naam zijns meesters en van diens dochter niet bezoedelen, bekent, dat hij de daad heeft verrigt en is ook bereid, om de verdiende straf te ondergaan. Ellenor - de dochter - bevindt zich buitens lands en naauwelijks heeft zij de toedragt der zaak en den toestand, waarin de dienaar zich bevindt, vernomen, of zij ijlt naar Engeland. Zij wendt zich tot de regters, die het doodvonnis hadden uitgesproken, legt de smartelijke bekentenis af, dat haar overleden vader de ware schuldige was en verkrijgt de vrijspraak van den knecht.

Ziedaar eene gedeeltelijke analyse van het werk, niet genoeg, om daaruit het geheele werk te kennen, en toch genoeg om, zoo ik vertrouw, den lust tot de lezing van het boek op te wekken. Het is zeer onderhoudend geschreven, is niet een van die vreeselijk sentimenteele, zoetsappige Engelsche dames-producten, maar gemoedelijk, leerzaam en belangwekkend genoeg, om de aandacht tot aan het einde gaande te houden. Menige nuttige les levert het op en als zoodanig alleen is het reeds

[p. 231]

aanbeveling waardig. Voegt men daarbij eene zeer goede, vloeijende vertaling, dan zal dit alles te zamen genomen wel eene aangename lectuur kunnen opleveren voor hen, wier smaak nog niet geheel bedorven is, en die ook nog genoegen vinden in eenvoudigen, maar degelijken kost, voorgediend op alledaagsche schotels, ligt te verteren en toch heilzame en versterkende sappen bevattende.

En hiermede wensch ik het boek eene goede opname, en den uitgever een ruim debiet toe. Van zijnen kant heeft hij voor duidelijken druk, goed papier en vrij goed vignet gezorgd.

B.

des Ch.