Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1864

De gymnastiek in Nederland, zooals zij is en wezen moet, door S. Vestdijk, onderwijzer in de gymnastiek. Te Haarlem, bij P. van Cittert Bz. & W.J. Kat, 1862. 304 bladz.

De heer Vestdijk (ik ken hem volstrekt niet) houde het mij ten goede, dat ik verscheidene titels heb weggelaten, want de opsomming viel mij wat lastig. Aan de lezers der Letteroefeningen zij berigt, dat ZEd. is onderwijzer aan de kweekschool

[p. 209]

te Haarlem en op Meer en Berg. De heer V. is als schrijver opgetreden, bewogen door den wensch, om zooveel mogelijk bij te dragen tot bevordering van de zaak der gymnastiek in Nederland. Dit doel is loffelijk en mij blijft alleen over om na te gaan, in hoeverre de schrijver zich van die taak heeft gekweten.

Ik voor mij geloof, dat de heer V. bij het stellen van het werk door twee verschillende oorzaken werd gedreven en de voornaamste dezer is, - altijd mijns inziens - niet de zucht om de leemten aan te vullen, maar wel om zijn geprangd gemoed lucht te geven, en den heer Euler den mantel uit te vegen.

Bladz. 80-113 bevat ten minste niets anders dan eene beoordeeling van het leven en de daden van den heer Carl Euler, en op gevaar of van in een pennestrijd te geraken met den heer V., moet ik bekennen, dat ik mij geamuseerd heb, toen ik las, hoe de schrijver den heer E. in de schatting van 't publiek tracht te doen dalen. Ik heb de eer niet, den heer E. te kennen en daarom beweeg ik mij gelukkig op zeer onzijdig terrein.

Maar vanwaar die wrok tusschen die twee heeren?

Volgens V. alleen, omdat de heer E. beloofd heeft een volledig werk over de gymnastiek te zullen schrijven, en het niet gedaan heeft, omdat de heer E. een Duitscher, een vreemdeling is, en anderen voor hem achteruit worden gezet.

Voornamelijk heeft de schrijver het gemunt op een werkje in der tijd door den heer Euler geschreven, namelijk: ‘de gymnastiek en hare invoering in Nederland,’ uitgegeven in 1853.

Dit werkje is mij geheel onbekend en de heer V. kan ten volle gelijk hebben, als hij het onbeduidend noemt, maar bespottelijk, recensentachtig alias vittend noem ik het, als hij den schrijver verwijt, dat het boekje geen voorberigt heeft. Even alsof zonder die afgezaagde gewoonte een boek niet goed kan zijn.

Even bespottelijk noem ik het, wanneer hij op dit werk aanmerkt, dat het den lezer niet mededeelt, hoe de heer Euler is als echtgenoot en vader. Is dit ook onmisbaar in een werk over gymnastiek?

Na aldus zijn hart lucht gegeven te hebben, gaat de heer V. van pag. 113-258 na, wat gymnastiek is, wat haar betreft

[p. 210]

of met haar alzoo in verband staat. Zie zoo heer V.! nu ben ik uw man, en volmondig erken ik, dat ik dit gedeelte met het meeste genoegen heb gelezen, en daaruit menige nuttige les te putten is. Ik ben een groot voorstander van gymnastiek, want ik beschouw beweging als een uitstekend geneesmiddel, hoewel ik het niet met u eens ben, dat zij niet op eenvoudiger voet kon onderwezen worden. Onze voorouders, bijv. in de riddertijden, kenden geen handboek over deze kunst, en ik geloof dat zij vrij wat sterker, gespierder en gezonder waren dan de hedendaagsche menschen, die met inachtneming van al de door u genoemde wetenschappen, geheel naar den eisch in de gymnastiek worden onderwezen.

Evenzeer moet ik de partij opnemen voor HH. kostschoolhouders, die door u zoo onbarmhartig gegeeseld worden. Ik wil wel gelooven dat er zijn, die, niet behoorlijk ondersteund door de ouders, daardoor niet in de gelegenheid zijn om alle werktuigen aan te schaffen, maar veldwachters daartoe te gebruiken, alleen om wat meer geld in den zak te steken, dat gaat te ver; dat strijdt immers tegen de nieuwe wet. Iemand, die gymnastiek onderwijst, moet immers geëxamineerd zijn?

Vervolgens heb ik medelijden met de kinderen, en met den onderwijzer die volgens u, eene magt van spierbenamingen en anderen zooals gestrekten arm stutstand enz. enz. op zijn duimpje moet kennen. Als ik weder iemand hoor klagen over de barbaarschheid van de namen der steden in Rusland, dan weet ik een perfect middeltje om hem tot zwijgen te brengen.

Ik moet met u bekennen, dat er vele ouders zijn, die eene dwaze vrees voor gymnastiek hebben, en daardoor de gezondheid hunner kinderen benadeelen, maar valt hun niet al te hard, want hartverscheurend was toch een berigt in deze maand (Januarij) in de Haarl. Courant geplaatst. 't Was een doodberigt van een eenigen zoon, oud 10 jaar. Hij was een slagtoffer van de gymnastiek. En dat is eene daadzaak!!

De gymnastische raadgevingen voorkomende pag. 213-258, zijn der lezing - liever der herinnering - overwaard, want tegenwoordig, nu zooveel nuttigs over de gezondheidsleer wordt geschreven, dat men voortaan geene doctoren meer zal noodig hebben, zijn velen dier raadgevingen reeds hier en daar te vinden. In allen gevalle zijn ze hier behoorlijk verzameld. Eindelijk bevat dit werk eene aanwijzing van de middelen,

[p. 211]

welke in het werk moeten gesteld worden, zal de gymnastiek algemeen heilzamer uitkomsten opleveren.

Dit gedeelte is het kleinste en had - daar de schrijver zoo veel veroordeelt, - het grootste moeten zijn. De schrijver wil dat men een handboek zal schrijven volgens eene door hem opgegevene schets en zegt daarvan: Ziedaar ons ideaal van den inhoud van een leerboek, zooals wij dat misschien (à propos: wie zijn wij?) Onzes inziens moest de heer V. dan zelf de handen aan 't werk slaan, om zoo doende ons (zijn) ideaal te verwezenlijken. Dan voorzeker had hij meer aanspraak op de dankbaarheid van 't volk van Nederland, dan nu. 't Is alsof hij zegt: Zoo zou ik het maken, maar ik doe het niet. Dat is een tantalusproef.

In de laatste bladzijden wijst de schrijver op hetgeen in Duitschland gedaan is en gedaan wordt. Daar moeten wij de middelen zoeken. Maar mijnheer V. vergeet gij, dat de heer Euler, door u zoo gegispt, een...Duitscher is? Nu zijt gij niet consequent.

Enfin! ik moet eindigen, want de heer v.d. Mast zal mij niet meer ruimte toestaan, en daarom ten slotte:

Het boek bevat veel goeds, maar ook veel, dat gemist kon worden. Beter ware het geweest, als de heer V. zijne krachten en bekwaamheden - want die, benevens zijne goede bedoeling - ontzeg ik hem niet, - had besteed aan de vervaardiging van een degelijk handboek. Dan ware hij regtstreeks op het doel afgegaan en de regte lijn is immers de kortste?

B.

des Ch.