Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1864

Wenken voor landbouwers en veehoeders, gegrond op wetenschap en ervaring, door Thomas C. Fletcher, landbouw-scheikundige. Uit het Engelsch vertaald en van eenige aanteekeningen voorzien, door Bruno Tideman Jr. Te Deventer, bij A. ter Gunne, 1863. Prijs ƒ 1.25.

Het is in den laatsten tijd reeds dikwijls gezegd, en de ondervinding heeft het dan ook trouwens meermalen geleerd, hoe afkeerig de landbouwende stand is, van naar wenken of raadgevingen te luisteren. 't Gaat met hen even als nog met vele zeelieden die met de wetenschap der stormsignalen spotten en nog vasthouden aan de uitspraak van zekeren wijsgeer uit de gewijde geschiedenis: dat niemand weet van waar de wind komt noch waar hij heengaat, ofschoon de wetenschap der laatste tijden dit vraagstuk wel degelijk heeft weten op te lossen. Maar het is eene treurige waarheid, dat er dikwijls met de wetenschap een geheimzinnig spel gespeeld is, waarvan wij uit

[p. 78]

de tijden der alchemisten en nog later, vele voorbeelden vinden opgeteekend. De toenmalige mannen der wetenschap hebben het ligtgeloovige volk al te dikwijls misleid en bedrogen en dit moet wel de grootste oorzaak zijn, dat de zoogenaamde leeken zoo weinig vertrouwen in de geleerdheid stelden en nog stellen. Vraag den minder ontwikkelden landbouwer of veehoeder eens naar de waarde van de bemoeijingen der landbouw-maatschappijen en landbouw-congressen. Verreweg de meesten zullen er mede lagchen of medelijdend de schouders ophalen en u toevoegen, dat het grootste werk van al hun pogen bestaat in feestvieren en feestmalen houden, en ofschoon hierin nu wel iets waars gelegen is, kan het toch niet ontkend worden dat de landbouw juist door die maatschappijen zoo is vooruitgegaan. Hoeveel nut immers stichten de jaarlijksche tentoonstellingen niet, en al is het nu ook waar dat het beter ware dat geen lid van het hoofdbestuur naar de uitgeloofde prijzen dong, gelijk reeds hier en daar is opgemerkt geworden, zoo mag men toch daarom niet onbillijk zijn om niet het goede in die tentoonstellingen te zien of de HH. keurmeesters van kwade trouw verdenken. Dergelijke beschouwingen schaden slechts aan de goede zaak en slechts hij die met een geest van vooruitgang bezield is, die het waarachtig meent met de welvaart des lands, mag niet langer blijven stilstaan als hij nog bij tijds dáár wil aankomen waar zijn weg henen leidt. Lezen en veel met aandacht lezen, overwegen en met anderen bespreken, kunnen hem langzamerhand tot het doel voeren dat hij zich voorstelt en wij twijfelen er geenzins aan of een nieuw aankomend geslacht zal de dwaasheid zijner vaderen betreuren en zich verheugen over het groote voordeel dat de wetenschap hem heeft aangebragt. Hiertoe is vooral bevorderlijk het verspreiden van landbouw-werkjes die met de wetenschap aan de ervaring getoetst zijn en deze zullen zeer zeker geraadpleegd en beoefend worden. - Onder deze verdient eene eerste plaats het werkje waarvan wij boven den titel afschreven en 't welk wij reeds elders met een enkel woord ter sprake bragten. De heer Bruno Tideman heeft met de vertaling er van een goed werk verrigt en verdient daarvoor den dank van alle landbouwers die vooruitgang op prijs stellen en dit te meer omdat het vooral op de ervaring gegrond is. Het is gelijk het daar vóór ons ligt, in drie afdeelingen verdeeld. De eerste handelt over den grond en de middelen om dien vrucht-

[p. 79]

baar te maken, en bevat onder meer anderen, hoofdstukken over de scheikunde van de mestvaalt, compost-mest, bijzondere meststoffen, kunst-meststoffen enz. De tweede die vooral zeer belangrijk is, loopt over het vee en veevoeder en bevat uitmuntende beschouwingen over de vergelijkende waarde van voedergewassen, zout tot veevoeder, luchtsgesteldheid, luchtsverversching en zindelijkheid. De derde afdeeling eindelijk geeft ons onder het opschrift bijlagen menige nuttige wenken, waarvan die, welke over het kunstvoeder handelen, bijzonder de aandacht verdienen, daar men hieruit zien en leeren kan op welke schaamtelooze wijze eenige kunstvoeders in den handel gebragt worden die, behalve dat zij veel duurder zijn dan gewoon voeder, dikwijls bestanddeelen bezitten die schadelijk voor de gezondheid kunnen zijn. Ten gerieve van hen die weinig met de herleiding der Engelsche maten, gewigten en geld bekend zijn, heeft de kundige vertaling eene tafel gevoegd met de herleiding tot Nederlandsche waarde. Wij kunnen dus niet anders dan het werkje van Fletcher aanprijzen en wenschen daarom den uitgever die voor een goed uiterlijk zorg heeft gedragen, een ruim debiet toe; zelfs zouden wij het niet ondienstig vinden indien de Holl. maatschappij van landbouw in overleg met den uitgever, kon goedvinden eenige belangrijke hoofdstukken van dit geschrift, in haren almanak, die door groote onbeduidendheid uitmunt, over te nemen, welligt dat hierdoor een veelledig doel bereikt werd en de landbouwende wereld vooral tot de overtuiging kwam dat er op intellectueel gebied nog zeer veel te ontginnen valt.

Jesse.