Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1864

J.J. Swiers, predikant te Havelte. Twijfeling en Geloofsverzekerdheid. Te Groningen, bij M. Smit, 1863. Prijs ƒ 1.40.

Zeer aangenaam is Ref. de kennismaking geweest met dit werk van den ijverigen prediker van Havelte. Het bevat brieven, die volgens het voorberigt ‘rusten op eene werkelijk gehoudene briefwisseling’ en uitgegeven zijn met het doel ‘om twijfelenden tot verzekerheid des geloofs te brengen.’ De onderwerpen, daarin behandeld, zijn: Het Godsbegrip, God in betrekking tot de Schepping, Jezus Christus, de Bijbel. De korrespondentie loopt dus, zooals van zelf spreekt over de questions brulantes op godsdienstig gebied, en de lezer van dit tijdschrift heeft dus zeker reeds uit den goedkeurenden aanhef dezer aankondiging opgemaakt, dat schrijver en referent ongetwijfeld mannen van dezelfde rigting zijn. Die vlugge konkluzie heeft haar grond in de weinig liefelijke wijze, waarop de mannen des vredes ten opzigte van elkaâr plegen te handelen, als zij 't niet met elkaâr eens zijn. Toch is zij in dit geval onjuist. De schrijver dezer brieven kan het met de moderne

[p. 70]

beschouwingen niet vinden, al is hij er hier en daar niet volkomen vrij van; en ref. kleeft diezelfde beschouwingen van harte aan. De schrijver zit nog zoo wat vast aan het Gronings systeem, al behoort hij tot de uiterste linkerzijde dezer rigting, en ref. heeft met dat systeem bitter weinig op.

Maar, hoe is dan die goedkeuring te verklaren? Waarom vangt ref. zijn aankondiging niet aan, met in bedekte termen te kennen te geven, dat het boek van den heer Swiers een nietswaardig prul is, omdat de schrijver niet modern is? Van waar die ongewone zachtmoedigheid?

Al mag ref. met een gerust geweten van zich zelven verklaren, dat hij niet ultra-partij ziek is, hij moet toch antwoorden, dat van die zachtmoedigheid de grootste eer aan den heer Swiers toekomt. Hij schrijft op zoo gemoedelijken en liefderijken toon, dat men een monster zou moeten wezen, om hem met de onder theologen heerschende hatelijkheid te behandelen. Het odium theologicum zou hier werkelijk diabolicum zijn! Ieder die deze brieven leest, moet het spijten, zoo hij den schrijver niet persoonlijk kent, en bij alle verschil van meening denken: dat moet een man zijn, met wien men met vrucht spreken kan. Waren er zoo maar wat meer - van welke rigting ook - de stormen die de gemeente beroeren zouden wel bedaren!

Het is die bezadigde en liefderijke toon van schrijven, welke voor ref. in de eerste plaats de lektuur van dit boeksken aangenaam en nuttig maakte, en hem in allen gevalle liefderijk deed oordeelen. Maar er was meer dat hem trof en voldeed.

Een titel als die van dit boeksken heeft in onze dagen wat verdachts. Meestal is 't zuivere polemiek, welke daarachter verscholen is. De schrijvers geven vaak aan hunne werken zulke namen, dat men hopen zou daarin alleen liefderijke waarschuwingen tegen iets vreesselijk verderfelijks te vinden, dat met behoedzaamheid moet vermeden worden; maar bij nader inzien blijkt meestal helaas, dat waanwijsheid, welke van eigen rigting alleen zaligheid wacht, van achter dat masker slechts giftige pijlen wil afschieten op eene tegenpartij, minstens deze bij het publiek verdacht wil maken. In dezen zin zou achter den titel Twijfeling en geloofsverzekerdheid b.v. deze beteekenis verborgen zijn: ‘allen die niet denken als de schrijver van dit werk zijn rampzalige twijfelaars; twijfelarij maakt ongelukkig en moet evenzeer door theologen als leeken zorgvuldig vermeden wor-

[p. 71]

den; komt tot den schrijver van dit werk, leert denken als hij, en hij zal u brengen tot verzekerdheid des geloofs. Alle andere rigtingen zijn verderfelijk; alleen die, welke hier verdedigd wordt, is de ware.’

Niet alzoo de heer Swiers. Zijn titel is opregt. Hij wil geene rigting verdedigen, geen andere rigting verdacht maken. Hij wil waarlijk hen, wien de tegenwoordige strijd der meeningen den vrede des gemoeds heeft doen verliezen, tot rust brengen. Daartoe spreekt en getuigt hij van eigen overtuiging meer dan van eigen rigting; daartoe schrijft hij liefderijk en zachtmoedig, bezadigd en kalm, en is op die wijze juist de man om twijfelaars te genezen, al is 't ook, dat hij, de liberale Groninger, er misschien modernen van maken zal.

Moge de bekwame en zeker ook welmeenende auteur overvloediglijk bereiken, wat hij zich met de uitgave dezer brieven voorstelde. Vinde dit boekjen vele lezers onder de voorstanders van alle rigtingen. Het is een goed zaad, dat hier is uitgestrooid, en onder Gods zegen kan dat heerlijke vrucht dragen. Verre is het te verkiezen boven het onstuimig, partijzuchtig gezwets, dat tegenwoordig zoo overvloedig uit ongeleerde, geleerde en hooggeleerde pennen vloeit, en ons doet gedenken aan wind die gezaaid wordt en alleen een oogst van storm doet wachten.