Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1864

[p. 65]

Boekbeschouwing.

Geschiedenis van den tijd des Nieuwen Verbonds, uit het Hoogduitsch van Dr. M. Schneckenburger, in leven theol. prof. te Bern, vertaald en met aanteekeningen vermeerderd door Dr. J.G.R. Acquoy. Te Amsterdam, bij H.W. Mooy, 1863. Prijs ƒ 2.75.

Gaarne brengen wij onzen opregten dank aan den geleerden vertaler dezer Geschiedenis, én hiervoor dat hij haar in onze taal heeft overgebragt, én voor de wijze waarop hij dat gedaan heeft. Wij stemmen hem terstond toe, dat de aard van dit werk medebrengt, dat het nog niets van zijne bruikbaarheid verloren heeft, al is de schrijver reeds in 't jaar 1848 overleden. Daarenboven is het op eene wijze bewerkt, welke eene blijvende waarde waarborgt.

Het is over den tijd, waarin Jezus en de apostelen leefden, dat dit boek handelt. 't Beweegt zich dus wel niet in den kring der heerschende kwestiën van den dag, maar toch zeer zeker op een terrein, dat over het algemeen te weinig bekend is aan hen, die zich gaarne, in genoemde kwestiën mengen.

De eenvoudigste kan wel begrijpen, van hoeveel gewigt het is, dat men zich naauwkeurig bekend maakt met den tijd, waarin de christelijke godsdienst is gesticht, dat men weet hoe in die dagen de godsdienstige, politieke en wetenschappelijke gesteldheid der wereld was, dat men zooveel mogelijk op de hoogte is van de rigtingen welke destijds bestonden, van de denkbeelden, welke destijds heerschten, van de verhoudingen, welke destijds zich vertoonden. Zeer vele ongerijmde voorstellingen omtrent Christus en het evangelie zijn in de wereld gekomen, omdat men zich het Christendom bij zijn ontstaan te veel als een geisoleerd feit dacht, als iets dat in de lucht hing, en niet rustte op- en ingreep in aanwezige toestanden. Wij zouden eene geëikte uitdrukking kunnen gebruiken en zeggen, dat het voor een goed inzigt in de zaak noodig is, Christus en de apostelen te beschouwen in de lijst van hun tijd. Maar die uitdrukking is te zwak. De kennis van den tijd, waarin historische personen leefden, beteekent voor de juiste waardering hunner figuren, meer dan de lijst om het portret. Zij is meer het licht waarin men die personen moet beschouwen, zonder 't welk het onmogelijk is deze te begrijpen.

[p. 66]

De jongste levensbeschrijving van den Zaligmaker moge ten bewijze strekken, welk verrassend licht bekendheid met tijd en omstandigheden overal doet opgaan over de historie van 't ontstaan des Christendoms. Wie toch eenigzins billijk oordeelt over het werk van Rénan moet, al maakt hij ook al de gegronde aanmerkingen, die er op te maken zijn, erkennen, dat daarin vele bladzijden gevonden worden, welke ons tot eene juistere waardering van den Christus brengen, dan wij vroeger hadden. En is het niet juist de studie, welke de geniale schrijver gemaakt heeft van den tijd waarin Jezus leefde, die hem in staat heeft gesteld, zooveel in 's Heeren geschiedenis op te helderen, als hij waarlijk gedaan heeft?

Het zal wel niet noodig zijn, meer te zeggen over het waarlijk belangrijke onderwerp van Scheckenburgers geschiedenis.

Die geschiedenis nu is bewerkt met al de zorgvuldigheid en geleerdheid, welke den roem uitmaakten van den te vroeg aan de wetenschap ontrukten schrijver. Maar toch is zij een boek, dat niet alléén bruikbaar is voor geleerden, of theologen van professie. Ieder belangstellend en eenigzins ontwikkeld lid van de gemeente zal het met genot en met zeer veel nut lezen. Verre van oppervlakkig, is deze geschiedenis boeijend en onderhoudend. En moge er al nu en dan een woordeken voorkomen, dat voor den oningewijde niet verstaanbaar is, meestal is het uit den zamenhang wel op te maken, wat het beteekent, of is het geen onoverkomelijke hinderpaal, als men het niet verstaat.

Het kan niet anders, of waar door den schrijver over betwistbare punten wordt gehandeld, niet aller oordeel eenstemmig wezen zal. Ook spreekt het van zelf, dat dit boek met alle boeken gemeen heeft, dat de behandeling van het eene punt uitsteekt boven die van het andere.

Zoo is naar ons bescheiden oordeel de behandeling der vreemde godsdiensten wat schraal, en hadden wij gaarne wat breeder en grondiger over Philo en de Alexandrijnen gesproken gezien. Niet bijzonder hoog loopen wij ook met schrijvers beschouwing van de in Jezus tijd onder de Joden heerschende partijen. Te weinig laat Schneçkenburger uitkomen, dat het Farizeïsme, ook in zijn anti-hiërarchische beginselen, eene voortzetting van het oude profetisme was, en ook wat dit betreft ten tijde van Jezus tegenpartij mogt heeten van de Sadduceërs, in wier hand de priesterlijke

[p. 67]

magt berustte. Uitstekend daarentegen vinden wij de geschiedenis van het geslacht Herodes uiteengezet. In 't gedeelte van het werk, waarin deze behandeld wordt, bewonderen wij vooral de groote gaven als historieschrijver, welke Schneçkenburger zonder twijfel bezat.

De geleerde vertaler heeft zijne taak volbragt, zooals allen die hem kennen, het van hem zouden verwachten. Hij heeft een Hollandsch boek gemaakt van het nagelaten geschrift des Berner hoogleeraars. Moge de moeite, ook door hem aan dezen arbeid besteed, rijke vruchten dragen, dit boek bij ons te lande talrijke lezers vinden. Wij wenschen het hartelijk, omdat wij er van overtuigd zijn, dat zulke lektuur de gemeente werkelijk kan doen toenemen in een heldere voorstelling van het evangelie.