Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1864

Oudjaarsdag.

't Is oudjaarsdag, - dag vol herinneringen. - Het is waar, voor velen, mijne waarden, heeft zoo'n dag stellig veel onaangenaams, maar ook - als ge het erkennen wilt - veel stof tot danken. -

Ik vraag het u, welk mensch ter wereld genoot niet zoo veel of had het niet veel meer, onnoemelijk meer nog kunnen genieten; en welk lijdend schepsel verzekert mij dat zijn lijdensbeker zoo vol was, overloopens vol. -

[p. 326]

Voor den doodarmen vader Siegem is zoo'n, op eenige uren na, vervlogen jaar, lang het slechtste niet. -

Nog éénen kouden nacht slechts doorgeworsteld gij, in bombazijn gekleeden Siegem, die daar even, naast uwe, met lompen behangen vrouw, ter kerke trad, om Gods bijstand, vooral voor morgen, te vragen en ge loopt huis aan huis af, te beginnen met de morgenschemering, een zalig nieuwejaar te wenschen - vraag hem niet! ‘wat denkt ge er bij,’ - en ge kunt 's avonds uw hongerig kroost, dat zijne roode handjes naar u uitsteekt een ‘welgemeend’ zalig nieuwejaar toewenschen, al is 't maar met een' dik gesneden, dun gesmeerde boterham van enkel roggebrood hen toe te steken; en hen, wanneer ze spreken - dat ze stellig doen zullen - van u. ‘O, vader, hoe lekker!’ door het toonen uwer opgehaalde halve en heele centen - waarvan nog meêr zulke boterhammen kunnen gemaakt worden - verwarmen, verwarmen door opgewondenheid.

Denk er aan met het nieuwe jaar wordt de brandstof veel goedkooper....daarom stookt Eva haar' potkagchel dan stellig zoo sterk; maar Eva, 't kan makkelijk op, denk daaraan en immers...'t behoeft niet op; ‘doch,’ zegt ze, ‘Simon heeft me misleid, lang genoeg; haard koud, alles koud’ en ze laat haar kagchel snorren, want...morgen wordt de brandstof veel goedkooper, de belasting op de steenkolen wordt afgeschaft en dat scheelt eenige dubbeltjes voor den steenkolenstoker....doch, al de rijken, vele gegoeden en, Eva, maar enkelde armen stoken steenkolen.

Heeft hij voor u iets bijzonder aangenaams zoo'n oudjaarsdag...? voor u, die uwe, nog nooit vermoeide leden dààr in dien zachten stoel hebt uitgestrekt, gij, die, in uw ideé nog eens, en nog eens, en nog eens, uwe niet telbare schatten trachtte na te gaan...gij die nu reeds aast op Siegems morgen op te halen centen, wat immers hij ook is u schuldig voor huis en akker; heeft deze dag voor u hetzelfde aanlokkelijks als het laatste oudjaar..en bleeft ge dus standvastig in uwe hebzuchtige ideën...? zoo dit zoo is...ga dan met uwe gedachten bij uwen voor u te vroeg gestorven vader..hij was zoo niet; wanneer het zoo met u gesteld is...buig uwe knieën en vraag om andere standvastigheid aan Hem, die heden, morgen en altijd dezelfde is. -

Vrienden van pret hebben en uitgaan, houden oudjaars-dag

[p. 327]

in hoog aanzien; het valt hun wel altijd moeijelijk te werken, doch zoo'n laatsten dag des jaars...‘Laat ons eens zien wie de sterkste carrabolen maakt, laat ons nu - doch roijaal spelen, hoor! - eens uitmaken wie het heertje is, eind goed, al goed!’ Oudejaars-dag en avond zijn hun lief. Het eene jaar hier, het andere weêr daar, van het oud in het nieuwe jaar zitten om, hoewel zeer vrolijk toch lang niet geestig en ver van stichtelijk, de klok van ‘twaalf’ af te wachten.

Neen, waarlijk en helaas! de oudejaarsavond komt voor velen niet, om veel te denken, veel te danken; toch verdient hij vurig dankend, hartelijk biddend, geëindigd te worden.

Gaan niet al de leeraren op den laatsten dag des jaars kerkwaarts, om, zoo zeggen ze, met hen, die hen volgde, de laatste uren stichtelijk te slijten.....? Doch, 't is waar ook, oudjaarsdag komt 's winters en 's winters....de sneeuw, de hagel, de wind neemt de stichting weg. - Het is, zoo zegt men, te koud; de sneeuw trekt door de schoenen; en toch...met den avond...'t is zoo glad, men zou vallen; doch ze bedenken niet dat vallen en opstaan steeds elkander afwisselen, en dat, wanneer zóó het ligchaam viel de geest ligt zou staande blijven.

Eenige dagen geleden was ik in een onzer Zuid-Hollandsche dorpen. - 't Had gesneeuwd. - Sneeuw behoort tot het prettigste natuurverschijnsel, dat een hollander zich denken kan; narren is verduiveld pleizierig; alles blijft er voor staan. - Ook ik narde, en ik hoorde: ‘gaat gij ter kerke, Dirk, heden avond?’

‘Ik weet niet, hoe ge er aan komt,’ antwoordde een niet heel veel beduidende koolenverkooper;’ narren, narren weet je, dat de stukken er langs vliegen!’ en hij wendde zijne blaauwe groote kalfs-oogen naar zijn paard, dat zwetend een tik met de lange narrezweep wachtte; ‘de kerk zal wel blijven staan en de sneeuw smelt, er zijn reeds vele kale plekken;’ en de slede gleed voort om....kort daarne weêr stil te staan - kale plekken. - Zeg eens, kalfoogige koopman, stilstaan is achteruitgaan. - 't Is te koud om te blijven staan, daarom gebruik uw verstand....breng uwe, voornamelijk door uwe drift, verbleekte jufvrouw die voor u zit, naar huis; denk om uw' paard, dat al te moe is om te trekken, immers - denk aan de kerk - de sleê zal wel blijven staan.

Die staat, ziet toe dat hij niet valle; stil staan is achteruit

[p. 328]

gaan, daarom naaren wij langzaam door zoodat, toen wij aan ‘de kale plek’ kwamen ons paard kracht en moed genoeg bezat de sleê met onze hulp - we stapte er uit - er over te trekken. - Is dat niet leerzaam....? hij Dirk, wilde de eerste - en immers hij moest de laatste zijn. - Gebruiken is toegestaan, misbruiken wordt verboden. Zeg, weet ge 't niet, vriend kalfs-oog, dat het u te koud was voor de avond, de oudjaarsavond-preek...? Bid om een beter en dan ook....om standvastiger karakter.

Had gij 't ooit gedacht, arme vader, toen ge op een stillen morgen in 't zwart gekleed, oogenschijnlijk stil, iets ter rustplaats bragt - schijnbaar stil, want immers het stormde in u - dat ge dien slag ooit zoudt dragen kunnen, dragen met gelatenheid...? Was het niet, toen ge uwer vrouws oogappel, ten kuile bragt, als of ge sterven zoudt van hartzeer...? 't Is oudjaars-dag, dag vol herinneringen! ‘Voor laatste jaar was ze nog bij ons en thans...Tijd slijt, zegt men en God die liefde is, gaf kracht datgene te dragen wat er voor mij was weg gezet.’

Stil...! Dat is al weêr zóó ver door den winter. De tijd gaat altijd voort, morgen is 't weêr nieuwejaar.

Denkt ge er wel eens om: Datuzoo'n ouwejaars-dag zoo rijk is aan herinneringen...? Dat de tijd altijd afwisselend voortgaat, nu eens sneeuw, dan weêr kale plekken tot dat het eindelijk blijkt wie moet blijven staan en wie mag binnentreden...? Dat wie den armen broeder leert, den Vader tot borg heeft...? Denkt ge daar wel eens aan...? Dweept niet langer, mijne waarden, met het vergankelijke. Wenscht hetgeen voorbij is, niet terug. Klaagt niet, als of ge nu reeds dacht het slecht te hebben.

Nog eenige minuten en dit jaar is doorleefd. Legt met dit jaar al dat gene af, wat u als mensch onwaardig maakt en trekt aan, niet het afwisselende, dat de tijd ons brengt dat is, niet waar, nu eens sneeuw, dan weêr regen, maar de goede gemeenschap met Hem, die altijd en eeuwig dezelfde is; Die de rivier doet stollen, terwijl hij de zee steeds vloeibaar houdt; Die onbegrijpelijk wijs is.

Is het kind, terwijl het ter schole gaat niet verpligt om te leeren? veel te leeren om den prijs te behalen hem door zijn meester toegezegd...?

't Is oudjaars-dag...God, geef Gij een zalig nieuwjaar.

M.........1864.

een candidaat.