Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1861

Beginselen der Meetkunde, van (door?) Dr. Oskar Schlömilch, Hoogleeraar in de hoogere Wiskunde (Hoogere?) en analytische Meetkunde (Analytische?) aan de Koninklijke polytechnische School te Dresden, enz, door (lees: vertaald door!) J.C. Eger, Instituteur en Onderwijzer (schoon pleonasme!) in de Wis- en Zeevaartkunnde. Eerste Deel, Planimetrie. Met 183 houtsneêfiguren. Te Groningen, bij J. Oomkens Jz., 1860. In post 8vo., VIII en 238 blz. Prijs ƒ 1,60.

Wij kunnen niet zeggen, dat deze lange titel ons à priori gunstig gestemd heeft voor den heer Eger, Instituteur en Onderwijzer te.........wij weten het niet! Encore une célébrité inconnue: men vergeve het ons, vooral in een' tijd, waar les grandeurs du clocher het gezigt benevelen.

Welk onderscheid toch maakt de heer Eger tusschen Instituteur en Onderwijzer? Waarom niet tevens Docent en Leeraar op den titel geplaatst?!...Waarom ook niet Teacher en Lehrer?! - Humbug, geachte Lezers, anders niet.

Honderddrieëntachtig houtsneêfiguren? Ja, zij zijn er; de grootte doet niets ter zaak. Wij zouden het bluffende getal maar achterwege gelaten hebben.

Dr. W. Gleuns heeft de goedheid gehad de drukproeven van de vertaling des heeren Eger na te zien, zoo lezen wij op pag. IV. Zeer edelmoedig van dien geleerde, die zelf een ‘Leerboek der Meetkunde’ heeft uitgegeven, (gelijk natuurlijk niet vergeten is te melden!) ten (lees: ter) dienste der scholen, inzonderheid voor voortgezet (vroeger: lager) onderwijs, alsmede tot eigen (lees: eigene) oefening, à ƒ 1.20.’

Men moet elkander helpen! Vive la camaraderie!!......

Doch dit alles belet niet, dat het werk van Schlömilch der belangstelling waardig is. Die goede Duitscher kan het

[p. 557]

waarlijk niet helpen, dat die guten Holländer hem à son de trompette, als een' kermisheld, bij het Nederlandsch publiek inleiden.

Naar het voorberigt van den heer Eger te oordeelen, hebben de meetkundige werken van de Gelder, Lacroix, Badon Ghijben, Kempees en andere zoowat uitgediend; ‘althans,’ zoo zegt hij, ‘moet uit het gebruik dier boeken de reden gezocht worden, waarom zoo vele jongelieden weinig (weinigen?) lust voor de studie dezer schoone wetenschap verkrijgen!’

Iets verder, verhaalt ons de vertaler van Schlömilch op eene openhartige wijze, dat de leerlingen ‘door zijn werk ‘tot de waarheid worden geleid!’ - Wij hebben er vrede mede; doch in Minerva's naam (die is toch wel in Groningen bekend?) waartoe die bluf? Weet de heer E. dan niet dat ‘eigenlof st....!’ - Laten wij, Nederlanders, gerustelijk die puffs par excellence aan den Parijschen Foy over, die nog dezer dagen zich zelven noemde innovateur-fondateur de la profession matrimoniale, en die van zijn konkelhuis sprekende, het betitelt par son mérite hors ligne la première de l'Europe.

Wij behooren tot die referenten, welke zich tot beginsel stellen: ‘L'art est difficile; mais la critique ne l'est pas moins!’

Wij willen daarom hopen, dat de heer Gleuns ons de vorenstaande aanmerkingen niet ten kwade zal duiden, en dat wij, indien hij ons geschrijf mogt lezen, gelukkiger zullen zijn dan onze geachte mede-recensent, de heer Jesse, die zich genoodzaakt heeft gezien, in dit Tijdschrift eene geduchte lans te breken met den geleerden Doctor in de Wis- en Natuurkunde.

Het werk van Schlömilch is in alle opzigten aanbevelenswaardig. Wij leeren in hem den bekwamen wiskundige kennen, die eerst na zelf een helder inzigt in de mathematische waarheden verkregen te hebben, zijne verworvene kennis dienstbaar maakt tot de ontwikkeling des verstands. Hij volgt daartoe de heuristische leerwijze, en leidt door haar de leerlingen tot de waarheid, die daarna als stelling wordt uitgesproken, en voorzeker alsdan veel gemakkelijker begrepen en in toepassing gebragt wordt.

De Franschen zeggen wel eens van iemand, die veel van

[p. 558]

kwaadsprekendheid heeft te lijden: ‘Il vaut mieux que sa réputation!’ Welnu, dit is ook het geval met de Meetkunde, die, zelfs bij eenige onzer voornaamste literatoren en dichters den naam draagt van eene drooge studie. De reden hiervan is niet ver te zoeken. Den meesten onderwijzers ontbreekt het aan den takt, om de behandelde leerstof onder een' behagelijken vorm voor te stellen. Zij houden dan ook hunne leerlingen bezig met axiomata, stellingen, bepalingen; enz., die, wel is waar, met elkander in een naauw verband staan, maar toch onmisbaar, door den vorm van het door hen gevolgde leerboek, van elkander gescheiden zijn, zoodat de zelfwerkzaamheid der leerlingen niet wordt opgewekt, en zij hunnen mentor met weêrzin volgen. Ja! indien het spook van een onvermijdelijk af te leggen examen hun niet onophoudelijk voor den geest zweefde, zouden onze Hollandsche jongens liever hunne meetkundige boeken tot het maken van proppen of pijlen gebruiken dan er op te blokken, tot dat alle levenslust bij hen uitgedoofd wordt.

Niet zoo met Schlömilch, geachte Lezers! Hij weet de aandacht levendig te houden, en den leerlust voedsel te verschaffen. Naar dit eerste deel van zijn werk te oordeelen, toont hij volkomen op de hoogte van de wetenschap te staan: hij plaatst de subjectiviteit van den leerling op den voorgrond, leert hem zoodoende zelf zijnen weg te kiezen, volgt hem op deze baan, terwijl hij zorgt, dat de leerling niet verdwale, zoodat deze naderhand niet verlegen staat, mits hem de methode eigen zij geworden.

Wij willen deze beschouwing niet rekken, door eene opgave van den inhoud, die drie à vier bladzijden zoude wegrooven, en die wij daarenboven in dit Tijdschrift, dat vooral literatuur tot hoofddoel heeft, minder geschikt achten. Wij eindigen daarom met den welgemeenden wensch, dat het werk van Schlömilch vele koopers, vooral vele gebruikers moge vinden: zij zullen, naar onze bescheidene meening, niet bedrogen zijn.

De uitvoering is net en duidelijk, zoo als wij steeds van den heer Oomkens gewoon zijn. Ook de correctie laat niets te wenschen overig, en de heer Eger is daarvoor onzen vriend Gleuns dank schuldig.

Z.

H.