Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1861

Houw en Trouw. Tooneelen uit het leven van een Oostenrijksch Soldaat onder (de regering van) Maria Theresia; door Levin Schücking. Uit het Hoogduitsch door J.J.A. Goeverneur. (Te) Groningen, (bij de) Erven C.M. van Bolhuis Hoitsema, 1861. Prijs ƒ 1,40.

De heer J.J.A. Gouverneur is in de letterkundige wereld te gunstig bekend, dan dat wij deze vertaling aan den toets eener scherpe recensie zouden blootstellen; wij ontveinzen ons echter niet, te moeten verklaren, dat de vertaling zeer ongelukkig is uitgevallen. Tooneelen schetsen, wederwaardigheden beschrijven, ziedaar geene gemakkelijke taak; het schetsen van tooneelen valt den schrijver te ligter, naarmate zijne verbeelding scheppende is, terwijl de beschrijving van wederwaardigheden, o.i., geene schrede buiten de geschiedenis en alzoo ook niet buiten de waarheid vermag te liggen; de schrijver van wederwaardigheden moet binnen de grenzen der waarschijnlijkheid zich bewegen - deze overschrijdende, betreedt hij den bodem der onmogelijkheid, laat zich door zijne verbeeldingskracht als voortzweepen en onthaalt hij zijne lezers op eene reeks van geloofwaardigheden,

[p. 514]

die de avonturen van Munichhausen in herinnering brengen; des bewust, zal het woord ‘Tooneelen,’ door den schrijver, Levin Schücking, voor den titel gekozen zijn, of wèl is hetzelve door den vertaler gekozen. Hoe het zij, wij laten de beschrijving van het avontuurlijk leven van den luitenant, later overste, von Frohn, benevens die van den Pandoerenoverste von der Trenck, voor rekening van den schrijver en werpen eenen vlugtigen blik op de vertaling zelve.

Op blz. 11 vinden wij den volgenden volzin: ‘Hebt gij van den gevangene daar ginder niets naders vernomen nog?’ - Volgens onze beschouwing had het bijwoordje ‘nog’ vóór het werkwoord ‘vernomen’ moeten gesteld geworden zijn, waardoor deze zin in duidelijkheid merkbaar zoude zijn toegenomen, of wèl had de vertaler, den luit. von Frohn den volgenden zin in den mond kunnen leggen: Hebt gij van den gevangene daar ginder nog iets naders vernomen?

Blz. 12: ‘Half of slechts voor een vierde verzadigd, strekten zich na dien maaltijd de meesten op het stroo neêr of wel vormden groepen, waarvan een of andere grappe(n)maker “(grapmaker?)” een vuil spel kaarten of een door de Italianen onder hen ingevoerd morraspel het middelpunt uitmaakte.’ Dat een of ander persoon het middelpunt uitmaakt van een groep, is ons regt duidelijk, edoch dat een spel kaarten of eenig ander spel als middelpunt wordt aangegeven, komt ons vreemd voor; het spel konde als onderwerp, als oorzaak der groepenvorming beschouwd worden.

De heer G. is in zijn regt wanneer hij op blz. 21 het woord ‘nieten’ voor klinknagels bezigt, edoch, aangezien deze vertaling welligt nimmer zal plaats nemen in de letterkundige bibliotheek, zoo zal het algemeen zich met meerder gemak met het woord klinknagel kunnen vergenoegen.

Eene ‘behoorlijke’ opwekking van bewondering, blz. 21, klinkt vreemd.

‘Een weinig heel luid,’ blz. 25 (un peu beaucoup).

Op blz. 27 vinden we: ‘Waar wilt gij wapens van daan krijgen?’ Op blz. 35: ‘Waar zijt gij eigenlijk van daan?’ En blz. 129: ‘en hij wenscht ze vaak uren ver van zich van daan,’ - deze schrijfwijze strookt evenmin met het zoo even vermelde, gekozen woord nieten, als met het gekozen woord: ‘nokte (snikte) zij naauw verstaanbaar,’ blz. 56.

[p. 515]

Op blz. 54, leest men: ‘had hij weder volk genoeg om zich toe’ waarom niet ‘om zich heen?...De uitdrukking: ‘helden...over vredige schikking over,’ blz. 62, is niet zeer gelukkig.

Op blz. 64 lezen wij: ‘Toen de capitulatie gesloten was, onderteekende Frohn die het eerst; vervolgens verzocht hij den oudsten generaal majoor, het commando van hem over te nemen. De oude heer was dadelijk bereid, om aan een zoo tegen alle reglementen (welke? Oostenrijksche of Nederlandsche?) aandruischenden staat van zaken, waarbij een luitenant boven hoofd-officieren stond en in tegenwoordigheid van hooge excellentiën de praerogativen deed gelden, een einde te maken....’ Met de beschouwing, als strijdende het tegen alle reglementen, dat een luitenant boven hoofdofficieren stond, kunnen wij ons niet vereenigen: immers, onder welke omstandigheden had dit plaats? Was niet aan Frohn alléén het plan van uitvoering, zoowel als den te volgen weg bekend? Was het alzoo niet bij uitsluiting aan hem, de operatiën te leiden? Het gold hier eene redding op leven en dood, geenszins een geregeld gevecht. Geene reglementen (tenzij de Oostenrijksche) kunnen bij deze handeling, alzoo, verkracht zijn. Had de heer G. nu, dit begrepen, ZEd. had alsdan deze beschouwing achterwege kunnen laten; Frohn gaf het bevel - eigenlijk de leiding, - na de capitulatie, vrijwillig over, doch zeer wijselijk niet gedurende de operatiën.

Op blz. 71 staat het paard op de achterpooten (achterbeenen?), idem blz. 73. - ‘Bedrevenheid in het verdelgen van verschillende wijnsoorten’ klinkt vreemd; is de bedoeling verzwelgen?

Op blz. 79 en 209 zagen wij gaarne de stad Weenen, zoo als op blz. 97, met eene kapitale letter geschreven. De uitdrukking: ‘groette met eene beleefde buiging en verzocht hem, hem te volgen,’ is niet zuiver. Op enkele plaatsen schrijft de heer G. het woord ‘commando’ met c, waarom niet op blz. 88 het woord ‘kanapee’ met c. Op blz. 97 lezen wij: ‘Frohn stond....voor de deur, die hem bijster zwart, donker en als boos, dat men haar heur onbetwistbaar regt op bestaan ontstrijden (afstrijden?) wilde, aankeek.’ Voorzeker een gelukkig gekozen beeld! een deur die aankijkt!! Op blz. 106 lezen wij: ‘....en hoe stellig hij zich

[p. 516]

overtuigd mogt houden, dat de gestrenge en haren volwassen, met de koninklijke waardigheid bekleeden zoon als een schooljongen onder tucht houdende keizerin op dit oogenblik,’ enz.....; dit is een ziekelijke stijl. Blz. 116: ‘in de stilte...., wierp de klok.....hare dreunende toonen.....’ In hoeverre de dichter zijne klokken, toonen doet werpen zonder het gehoor te kwetsen, zullen wij ter beoordeeling van den Vert. zelve overlaten. De volzin op blz. 124: ‘De burgwacht, die in het geweer trad (kwam, als erkend), voorbij, de burgpoort door verliet de cavalcade de stad en bragt hare dieren weldra in sneller beweging’....is, ja, te begrijpen, doch geenszins behoorende tot den vloeijenden stijl.

Blz. 207 ‘kan zij weer (weêr) opkrossen (op krassen?)’

De potsierlijke avonturen van den ‘Huzaar en Pandoer’ op blz. 133 en v.v., hadden we reeds in het Stuiversmagazijn gelezen, waarin dergelijke aardigheden ter regten plaatse zijn: ‘Elk wat wils’....edoch uit de pen van den gunstig bekenden schrijver moest geene dergelijke, wel degelijke vertaling vloeijen.

De correctie is slordig, zoo vinden wij, onder anderen, op blz. 7, op en neer (neêr.)

Blz. 10: ‘Maar gij moet bedenken, dat die (dat hij die?) over zoo veel millioenen menschen heerscht alles zoo haarfijn niet kan nagaan.’

Blz. 11: ‘Weder in....hij weer’ (weder of weêr?).

Blz. 45: ‘Waarentegen echter....daartegen’ (daar en tegen?).

Blz. 52, 58 en 59: ‘zijgeweer’ (lees zijdgeweer).

Blz. 82: ‘hotel’ (hôtel?).

Op blz. 117: ‘ging de koning voor’ (vóór?) terwijl op blz. 130 de koning vooruit ging.

Blz. 124: ‘Mogelijk wat (was) dat zeker.’

Blz. 196: ‘Om hem het begrip arrest’ (begrip van arrest).

Wij hadden geen geduld de legio drukfouten aan te geven, en eindigen onze beoordeeling onder leedbetuiging dat de heer G. zijnen tijd niet beter heeft besteed dan met de vertaling van eigenlijk niets degelijks inhoudende verhalen, vol onwaarschijnlijkheden, die, zij mogen in Duitschland iets opbrengen, bij ons van luttel waarde zijn. De prijs is ƒ 1,40 - de gulden kon er gerust af.

X².