Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1861

[p. 517]

Wouter Linge. Novelle door J.J. Cremer. Te Arnhem, bij D.A. Thieme, 1861. In kl. 8vo. Prijs ƒ 0,60.

Met zijn eigenaardig, eenvoudig en toch zoo verheven talent, leidt de schrijver ons in deze novelle naar Frederiksoord, naar eene Maatschappij, die, hoezeer zij een deel van de groote Maatschappij uitmaakt, toch zoo geheel eigenaardig is, dat zij met regt als een zelfstandig geheel kan aangemerkt worden. Wij bedoelen de vrije landbouwkoloniën der Maatschappij van Weldadigheid, waaraan de Vorsten van Oranje hunne namen leenden, en die zoozeer de aandacht en de sympathie van het Nederlandsche volk verdienen, doch haar ongelukkig nog te weinig bezitten.

Nederland heeft toch heden getoond, dat het de pogingen van de personen die, bij de in 1859 plaats gehad hebbende scheiding en hervorming, het bestuur der wankele inrigting geheel belangeloos op zich namen, nog niet op grooten prijs weet te stellen; het ledental is sedert slechts weinig vermeerderd.

Dit trof den heer Cremer, toen hij de landbouwkoloniën bezoekende, met den aard en de strekking harer inrigting tot in bijzonderheden bekend werd, en nadacht over het lot van circa 440 huisgezinnen, welke, bij eene eventuële ontbinding der Maatschappij, zouden moeten terugkeeren naar hunne vroegere woonplaatsen, waar zij reeds als ingezetenen zooveel ellende hadden uitgestaan, maar als vreemdelingen terugkeerende zeker een treuriger lot zouden te gemoet gaan.

Persoonlijk overtuigde hij zich van de doelmatige inrigting dier instelling, die tot een harer hoofdbeginselen heeft aangenomen, dat het geluk en de welvaart harer bewoners afhangt van hunne arbeidzaamheid, zuinigheid en lust tot orde, welk beginsel hij langs den weg van opvoeding, onderwijs en behoorlijke tucht tracht in toepassing te brengen.

Maar wij zouden al voortredenerende in bespiegelingen vervallen, die meer eigenaardig te huis behooren in een verslag van den toestand der Maatschappij, zoo als dit in 1860 en 1861 door HH. Commissarissen uitgegeven en algemeen verkrijgbaar gesteld is.

Wij juichen het denkbeeld zeer toe, om in den vorm eener novelle de aandacht meer en meer op eene instelling

[p. 518]

te vestigen, die de sympathie der natie zoo ruimschoots verdient. - En wien zou dit beter toevertrouwd zijn dan den heer Cremer, die reeds zoo dikwijls getoond heeft dat hij de regte snaar weet aan te roeren, welke het hart treft, en ook in dit verhaal zoo uitmuntend is geslaagd.

Hoe geleidelijk toch reizen wij als het ware met hem naar dat stille en lieve oord in het noorden van Drenthe gelegen, en hooren reeds in de diligence dat wij daar geene gestichten, met bedelaars opgevuld, maar aardige hoeven, bewoond door vrije menschen, zullen vinden.

Hoe aangenaam is het ons wanneer wij Wouter Linge, die, in een onzer groote steden als metselaar werkzaam, door rampen getroffen zijn ambacht moest staken en met bittere armoede bedreigd werd, in de vrije koloniën terug vinden, waar hij zich met zijn gezin zoo hoogst gelukkig gevoelt.

Maar hoe treffend aan den anderen kant, wanneer wij Wouter Linge terugvinden aan den avond zijns levens, nog steeds even tevreden en gelukkig, in het denkbeeld dat hij tot zijn laatste levensuur zijne hoeve zal kunnen blijven bewonen, waarvan hij de zorg aan zijne kinderen hoopt over te dragen; wanneer wij hem zijne illusiën zien ontnomen, omdat de bestuurders der koloniën het onheil, dat hem boven het hoofd hangt, niet kunnen afwenden, en hem het harde woord hebben moeten toevoegen: ‘Keer terug in de groote Maatschappij, want deze kleine mag zich niet langer met schulden belasten; - -’

‘De naam van Wouter Linge staat in het noodlottig boek geschreven:’

‘Hij mag niet blijven, hij moet vertrekken.’

‘Hij moet?’

‘Neen, neen!! dat zal niet gebeuren - - zoolang uw harte nog klopt van liefde tot den broeder die uwe hulp behoeft.’

Treffend laat de schrijver ons daarna een blik in de toekomst werpen, om het gelukkige tooneel te aanschouwen dat zich voor onze oogen opdoet, wanneer Wouter Linge's bange vooruitzigten, door de liefdadigheid van hen die helpen willen en kunnen, gelukkig opgelost zijn, en hij het vooruitzigt heeft op zijne hoeve te mogen blijven.

Maar - - dit was de toekomst - - die toekomst is nog geene werkelijkheid geworden.

[p. 519]

Om die werkelijkheid te doen worden, roept de auteur bij deze novelle uwe medewerking in.

Schenk hem die, Lezer. Lees Wouter Linge, en gij zult hem helpen; lees dat lieve verhaal, dat waarheid, geheele waarheid bevat in het kleed der novelle gehuld en u teruggeeft, hetgeen de schrijver zag en hoorde.

Veronderstelt gij dat het verhaal slechts eene phantaisie is der verbeeldingskracht van den schrijver, welnu, ga dan zelf zien en hooren. De schrijver noodigt u daartoe uit, omdat hij zeker weet gij niet onvoldaan zult huiswaarts keeren, maar u nog des te meer opgewekt zult gevoelen om te helpen voorkomen, dat ruim 2800 personen eene onzekere en voor de meesten rampzalige toekomst te gemoet gaan.

D.