Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1861

Tollens en zijn tijd. Eene proeve van levensbeschrijving, door Dr. G.D.J. Schotel. (Te) Tiel, (bij de) Wed. D.R. van Wermeskerken, 1860. In gr. 8vo., 392 blz. Prijs ƒ 4,50.

Levensbeschrijvingen behooren tot die lectuur, welke dikwijls gekocht wordt omdat men tot de inteekening door deze of gene omstandigheid genoopt werd, doch welke na de aflevering in de boekenkast wordt geplaatst, om even als de persoon, die er in beschreven wordt, tot stof te vergaan of daarmede bedekt te worden.

Gelukkig is er geen regel zonder uitzondering. Wanneer personen ons verlaten, die de wereld van zich hebben doen spreken, wier namen bij ieder bekend zijn, en die door hunne werken de algemeene opmerkzaamheid tot zich hebben getrokken, dan wenscht menigeen meer met het huiselijk leven dier gevierden bekend te worden, en er ontstaat bij velen de begeerte om na te gaan hoe zulke beroemde personen als kind, als jongeling, als man hebben geleefd, gehandeld, gedacht, gesproken; hoe zij tot dien hoogen trap, tot dat toppunt van roem zijn gestegen, en met genoegen volgt

[p. 461]

men hen dan van sport tot sport op die ladder der eer.

Van wien zouden wij dat meer wenschen dan van vader Tollens, den volksdichter, die ons door zijne gedichten zoo menig aangenaam oogenblik verschafte, zoo menigen arme door zijne pen eene ruime gift bezorgde, en dikwerf door zijne roerende eenvoudigheid ons oog een traan ontlokte?

Die vaak nog al moeijelijke taak werd daarenboven aan zeer bevoegde handen toevertrouwd. Dr. Schotel, die onze letterkunde met zoo menig degelijk voortbrengsel zijner pen en met zoo menige vrucht van naauwkeurig en volhardend onderzoek verrijkte, was als vriend van Tollens zeer goed in de gelegenheid, van nabij met den dichter bekend te zijn en aan hem werd dan ook bereidwillig alles ter inzage gegeven, wat dienen kon om eene volledige biographie te kunnen vervaardigen.

De onvermoeide en naauwkeurige navorscher heeft dan ook de gekoesterde verwachting niet te leur gesteld. Het groote, voor ons liggende werk getuigt, met hoeveel ijver hij alle bronnen heeft geraadpleegd. Zijn werk vangt met de geboorte van Tollens aan, doet ons den dichter kennen als jongeling, op de kostschool, later op 't kantoor zijns vaders, en toont ons hoe groot een aanleg zich toen reeds bij hem vertoonde, en hoe men toen reeds voorspelde: deze jeugdige dichter belooft veel!

Zoo volgt hij hem langzamerhand en wij gevoelen ons als geheel verplaatst in den tijd, waarin Tollens leefde; vol belangstelling verheugen wij ons in zijnen toenemenden roem, en meer en meer wordt het ons duidelijk, hoe Tollens dien roem heeft verworven; hoe hij zich bij velen bemind en dierbaar heeft gemaakt; menig juweeltje wordt in al deszelfs schoonheid hier nog eens voor den aanschouwer ten toon gesteld en wij ontdekken nog zeer veel verborgen schoons, dat ons oog was ontsnapt.

Aangenaam vooral was het ons, om Tollens zoo geheel als echtgenoot en vader te leeren kennen; de man, wien zooveel eer en onderscheiding te beurt viel, vond altijd zijn grootste genoegen in den gezelligen, huiselijken omgang, en Schotel zegt en toont het ons, hoe menig eenvoudig maar treffend gedicht de idee aan dat huiselijk leven ontleende, en juist daardoor zooveel natuurlijks heeft.

[p. 462]

Tollens wordt ons verder geschetst in zijnen omgang met zijne verschillende letterkundige vrienden, en daaruit leeren wij hem kennen als een trouw vriend, die altijd tot hulp gereed was, en als zoodanig door hen zeer hoog werd geschat. Vervolgens wordt ons nog herinnerd, hoe Tollens altijd gereed was om de gaven, hem verleend, dienstbaar te maken ten nutte der lijdende menschheid en aanzienlijk zijn de sommen, bij verschillende gelegenheden op deze wijze geschonken.

Zoo heeft Dr. Schotel ons geheel bekend gemaakt met het leven en de werken van Neêrlands meest beminden dichter, van den volksdichter, dien wij liefhebben, want:

‘Hij was ons dier als mensch, als christen, vriend te gader,
De wereld roemt zijn naam en wij, wij zeggen Vader!’

en wij zeggen hem dank voor de zorg en moeite aan dezen arbeid besteed. Het deed ons leed, dat de naamlijst der Inteekenaren niet meer belangstelling verried in een werk, dat velen aangenaam moest zijn. De prijs van 't werk heeft misschien menigeen afgeschrikt, en wij wenschten wel, dat eene goedkoopere uitgaaf van dit werk werd verkrijgbaar gesteld, opdat meer iedereen bekend wierde met den man, die de dichter des volks was.

Voor eene nette uitvoering is behoorlijk zorg gedragen. Eene afbeelding van het standbeeld, te zijner eere opgerigt, versiert het werk. Wij eindigen ons verslag met den wensch, dat de smaak voor de ware eenvoudige poëzij, zoo als Tollens die wist te schrijven, meer en meer worde opgewekt, en ook onder ons volk - wat men daaronder dan ook te verstaan hebbe - de begeerte ontwake, om die laffe zoutelooze - om niet te spreken van die zelfs onzedelijke - liedjes te verbannen, en die plaats te doen innemen door meer degelijke, waarvan onze naburen - de Duitschers - ons zulk een goed voorbeeld geven, en zelfs de armste, de minst beschaafde onder het verrigten van vaak moeijelijken arbeid een liedje in den mond heeft, dat, zoo als zij dit noemen, grund heeft; eenvoudig en toch vol gevoel is.

Daartoe moge vooral het onderwijs op de scholen krachtdadig medewerken!

Beek.

des Ch.