Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1861

De twee voogden, door Miss Yonge, uit het Engelsch. (Te) Deventer, (bij) A. ter Gunne, 1861. Prijs ƒ 3,05.

‘Een werk van Miss Yonge heeft geene aanbeveling noodig. Zoo als men weet, bewegen hare verhalen zich binnen den kring van het gewone, dagelijksche leven, met zijne genoegens en tegenheden. Groote gebeurtenissen en zeldzame ontknoopingen komen dus hier niet voor. Maar wat de schrijfster boven de meeste harer mededingers verheft, wat hare werken zulk eene uitstekende waarde verleent en ze met toenemend genot doet lezen en bewonderen, zijn hare treffende karakterschilderingen van den mensch zoo als hij in de maatschappij bestaat, met zijne deugden en gebreken, zijne goede en kwade bedoelingen.’

Met dit oordeel, door den onbekenden vertaler in het voorberigt uitgesproken, kunnen wij gereedelijk instemmen. Vooral zijn wij het met hem eens, wanneer hij spreekt van de verhalen van Miss Yonge. Want ook aan dezen haren laatsten arbeid zou onmogelijk de naam van roman kunnen worden gegeven. Ontwikkeling van vurige hartstogten, diepte of nieuwheid van denkbeelden, de verrassende wendingen eener vernuftige intrigue - het is niet hierdoor, dat de schrijfster uitmunt, de - wat men noemen kan, - de romaneske tint der roman is aan het werk, dat wij aankondigen, geheel vreemd gebleven. Ook in den vorm zal men weinig afwisseling ontmoeten en indien aan den stijl eenige verhevenheid niet kan worden ontzegd, dan is zij alleen het gevolg van dien ongekunstelden eenvoud, die het gemis van dichterlijke versiering dikwijls ruimschoots vergoedt. Toch is Miss Yonge wederom in dit verhaal on-

[p. 458]

wederstaanbaar en schittert zij boven menige harer Engelsche kunstzusters, want waarom zouden wij met het voorberigt van mededingsters spreken, door eene bewonderenswaardige gave van opmerking, welke vooral diep in het vrouwelijke karakter weet in te dringen, en dit op eene zeer gelukkige wijze in al hare raadselachtige schakeringen weet af te teekenen. Miss Yonge bespiedt en copiëert de natuur met de stiptste naauwkeurigheid; niet alleen hebben wij de personen, die zij laat optreden, dikwijls ontmoet, maar wij hebben hunne redeneringen over dagelijksche onderwerpen, schijnbare beuzelarijen, meermalen gehoord, wij zijn er van getuigen geweest en het is ons of wij een karakter, ons uit de werkelijkheid bekend, terug vinden. Maar dit is niet hare eenige verdienste. Zij streeft niet enkel naar waarheid, maar haar helder verstand behoedt haar tegen iedere overdrijving. Zij toont aan hoe de gebreken, welke zij in hare karakters ontvouwt, door omgeving en opvoeding, door buitengewone gebeurtenissen in het menschelijke leven kunnen gewijzigd worden, en indien zij dus aan de eene zijde de overdrijving niet begaat om dit verschijnsel te loochenen, aan den anderen kant slaagt zij er tevens in om met bijzonderen tact de goede eigenschappen van een karakter in het licht te stellen en alzoo het voorwerp harer beschouwingen niet te verdeelen, maar den mensch weêr te geven met al het goede en kwade, dat hem aankleeft. Zoo geeft zij onwillekeurig ook het voorbeeld tot eene billijke beoordeeling onzer medemenschen, wier fouten door hunne edele hoedanigheden dikwijls worden opgewogen.

Vooral de hoofdfiguur van dit verhaal is met waarheid geteekend. Marian, de landelijke, eenvoudige weeze, die zich op eenmaal verplaatst ziet in het woelige huis der Lyddells, maar er te vergeefs de genoegens van den huiselijken kring poogt terug te vinden, die de schoonste jaren harer jeugd doorbrengt in eene atmosfeer van onverschilligheid, koelheid en verwijdering, daar zij daarin geene voldoening kan vinden voor haar teeder en vroom gemoed, voor haar stil en opregt gevoel, die daarom haren huisgenooten trotsch, stug en terugstootend voorkomt, weet allengs door hare stipte pligtsbetrachting en hare nederige deugd aller genegenheid te winnen en op de inborst van de deelgenooten harer jeugd een welda-

[p. 459]

digen invloed uit te oefenen. Waar een zucht om te schitteren, een wereldsche zin in het huisgezin van het rijke parlementslid begon te ontwaken en dieper wortel had kunnen schieten ten gevolge van de weinige hartelijkheid, die de ouders hunnen kinderen betoonden, is het Marian, wier onuitputtelijke zorg en verstand die neiging tracht te onderdrukken en, zelve onder voogdij staande, in waarheid over hare vriendinnen de voogdij uitoefent. Indien hierin de eenige strekking van dit verhaal was gelegen, om in hare heldin aan te toonen hoe de mensch, maar vooral de vrouw zich te midden der wereld behoort te gedragen, hoe hij die behoort te genieten en te verzaken, hoe hij, gelijk de vertaler zegt, in, maar niet voor de wereld behoort te leven, wie zal die strekking durven wraken? Maar wij meenen dat de strekking van dit verhaal verder gaat. Niet tegen de zedelijke, maar tegen de godsdienstige strekking van het boek komen wij op, al weten wij, dat wij dit nu eenmaal van Miss Yonge moeten verwachten dat Marian op hare omgeving heilzamen invloed uitoefent, wij hebben er vrede mede. Dat zij hare betrekkingen voor hoogere indrukken poogt vatbaar te maken en deze behoedt voor de gevaren van eene te groote gehechtheid aan de wereldsche genietingen, wij prijzen het zeer. Maar in hoeverre kan het aanmoediging en ondersteuning vinden, dat die invloed zich zoo verre uitstrekt om eene rijke en lofwaardige huwelijksvereeniging, met wederzijdsch goedvinden aangegaan en waaraan de ouderlijke toestemming onvoorwaardelijk is geschonken, te wederstreven, ter wille van een godsdienstig dogma? Inderdaad hebben wij medelijden met den jongen Faulkner, die, na door de Lyddells met bijzondere welwillendheid te zijn ontvangen, terwijl op zijn gedrag en karakter niets is af te dingen, zijne goede hoedanigheden op de loffelijkste wijze doet uitkomen, onverhoeds en zonder eenige andere oorzaak wordt afgescheept, dan dat hij beweert dat het christendom even onbewijsbaar is als alle andere geloofsvormen, hoezeer hij, de schrijfster laat het telkens doorstralen, de schoonheid, de poëzij, de zedekunde, het majestueuse van iedere, en ook van de christelijke godsdienst ten hoogste prijst en erkent. In zooverre de strekking van dezen roman dus eene godsdienstige is, in dien zin, dat eene huwelijksvereeniging op den vorm in

[p. 460]

in stede van op het wezen van het geloof behoort te rusten, en dat de autoriteits-leer de noodzakelijke voorwaarde behoort te zijn van het geluk der aanstaande echtelingen, deed het ons leed haar in onze taal te zien overgebragt. De ontwikkeling van dergelijke beginselen, waarvan het tegenbewijs niet moeijelijk zal zijn te leveren, moge in eene vrouw eenigzins verschoonbaar zijn en in de orthodoxe Engelsche schrijfster in het bijzonder, dit neemt niet weg, dat hierdoor naar onze meening de schildering, welke Miss Yonge in dit werk heeft geleverd, wordt ontsierd en gelooven wij dat menigeen zich met ons over deze pietistische rigting zal ergeren. De bekwame schrijfster doet daardoor bij hare lezers een indruk ontstaan, geheel in strijd met dien, welke zij beoogde.

Andere kleinere vlekken in dit verhaal, ook het geprecipiteerde slot gaan wij voorbij. De titel van het werk heeft ons bevreemd, daar deze met den inhoud al zeer weinig overeenstemt. De vertaling is over het algemeen nog al vloeijend. Ook het vignet is goed geteekend. De druk is veel te compres. Drukfouten legio.

S.