Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1861

[p. 463]

Christiaan Karel Josias Bunsen, als staatsman en als schrijver. Door Dr. H. Gelzer, Hoogleeraar te Berlijn. (Te) Amsterdam, (bij) E.S. Witkamp, 1861. In kl. 8vo., 76 blz. Prijs ƒ 0,75.

Wij hebben dit werkje met uitstekend genoegen gelezen. Men kan, naar onze diep gevestigde overtuiging, niet te zeer de verdiensten van waarlijk edele mannen wereldkundig maken. Het intellectualisme, de wereld van het weten en denken, moest eigenlijk de eenige bestaande wereld zijn: in haar alléén vindt onze geest ruimte en vrijheid.

Christiaan Karel Josias Bunsen, een der merkwaardigste en voortreffelijkste Duitsche staatslieden en schrijvers van den jongsten tijd, is in den nacht van den 27^sten op den 28^sten November des vorigen jaars tot de aardsche rust overgegaan, in afwachting eener verheerlijkte opstanding. Hij verdiende in alle opzigten, door zijn werken en handelen op deze wereld, een' gevoelvollen en waarheidlievenden biograaph aan te treffen: deze heeft zich dan ook na zijn verscheiden in den persoon van den kundigen en gemoedelijken professor Gelzer opgedaan.

Aux grands hommes, les grands historiens!

‘Daar waar de Rijn,’ wij gebruiken hier de woorden van den schrijver dezer biographische schets, ‘den voet van het Zevengebergte besproeijend, uit het rotsdal treedt, dat hem lang heeft omgord, in de Rijnsche Muzenstad, waar de kroon van Pruissen voor veertig jaar ten behoeve der nieuwgewonnene, schoone gewesten, eene kweekplaats voor Duitsche wetenschap en opvoeding heeft gesticht, in Bonn, trekken nu drie grafgesteenten, in welke in het vorige jaar drie vrienden ter laatste rust werden gedragen, onzen treurenden blik tot zich, - drie vrienden van welke ieder, na een leven rijk aan strijd en aan daden, is ingesluimerd onder onvergankelijke verwachtingen, van welke ieder het dankbare aandenken zijner natie en zijner eeuw waardig is: ‘Arndt, Dahlmann en Bunsen.’

De naam van Arndt, den beroemden dichter van het schoone volkslied: ‘Des Deutschen Vaterland,’ is met de geschiedenis van den bevrijdingsoorlog en met de wederge. boorte van Duitschland ten naauwste verbonden. Hij stierf

[p. 464]

den 29^sten Januarij 1860, en zijne asch ligt op het kerkhof te Bonn, niet ver van die van zijn' vriend Bunsen.

Ook Dahlmann, die Bunsen slechts zeven dagen heeft overleefd, voegt in hunne nabijheid. Hij was een man van ernst en karakter, een verdienstelijk geschiedschrijver en een scherpzinnig en eerlijk staatsman.

Het valt ons, die de eerzuil, Bunsen door zijn' vriend, den Hoogleeraar Gelzer te Berlijn, gesticht, met genoegen in handen namen, moeijelijk te zeggen, of Bunsen meer uitmuntte door de gaven van den geest dan door die van het hart; maar de indruk, dien het gelezene op ons maakte, was van dien aard, dat wij tot het besluit kwamen, dat Bunsen, zonder den minsten twijfel, tot de zeldzaamste en edelste menschen behoord heeft. Het zal welligt dezen of genen lezer zonderling voorkomen, dat wij zoo even spraken van eene eerzuil, die in handen genomen werd; doch, waarom zou de pen van een' bekwamen auteur niet even goed veredelen en onsterfelijk maken kunnnen, als het penseel van den schilder, de stift van den graveur of de beitel van den beeldhouwer?...Wat ons betreft, wij achten ons gelukkig de aandacht onzer landgenooten op het werkje van professor Gelzer te mogen vestigen. Wáár zielenadel en grootheid des geestes in eene gelukkige vereeniging aanwezig zijn, is het de pligt van den beoordeelaar, om zijn aandeel in den welverdienden lof toe te brengen.

Te midden der laagheden van zooveel onbeduidende en kruipende wezens, als onze hedendaagsche maatschappij bezoedelen; bij het aanschouwen der nietige menschen, die alléén door vleijen en huichelarij zich staande houden; bij de treurige ervaring, dat behendig veinzen en bedriegen een' onkundigen en karakterloozen man tot een' kapitalist kunnen vormen, die zijn onregtvaardig verkregen goud in zijnen kelder verbergt; - bij al die monstruositeiten, welke het zedelijke gevoel diep kwetsen, is het, in ons oog, een hoogst aandoenlijk en voorwaar hartverkwikkend schouwspel, wanneer men een' man van erkend talent en van welverdienden invloed ziet nederdalen tot den jeugdigen mensch, om dezen op het arbeidsveld te brengen, waar deze jonge man zich het best zal kunnen ontwikkelen en het nuttigst zal kunnen werken. Zulk een geluk viel onzen braven Bunsen ten deel,

[p. 465]

eene vriendschap van den grooten Niebuhr. De bescherming van dezen wereldberoemden en uitstekenden geschiedschrijver was de eerste aanleiding tot zijne bevordering. Later was de vriendschap van den Pruissischen kroonprins, die in 1840 den troon beklom; onder den naam van Friedrich Wilhelm den IV, een der krachtigste hefboomen tot zijne in alle opzigten wel verdiende verhooging in de staatsdienst. Dat Bunsen voorzeker de hoogachting en toegenegenheid van dien voortreffelijken geleerde en koning ten volle waardig was, bewijst de volgende getuigenis van den vermaarden Engelschen opvoedkundige en godgeleerde, Dr. Thomas Arnold, die zijne geheel onpartijdige opinie omtrent onzen Bunsen op de volgende wijze formuleert:

‘I could not express my sense of what Bunsen is, without seeming to be exaggerating......He is a man in whom Gods graces and gifts are more united than in any person whom I ever saw. I have seen men as holy, as amiable, as able, but I never knew one who was all three in so extraordinary degree, etc.’

Hetgeen wij hierboven gezegd hebben, zal wel voldoende zijn, om den Lezer dezer boekaankondiging de overtuiging te geven, dat Bunsen een hoogst merkwaardig persoon is geweest, wiens leven en werken wel dubbel der moeite waard zijn, om ook door Nederlanders, die geen hoogduitsch verstaan, gelezen en overdacht te worden. Wij keuren, om deze reden, de vertaling van het geschrift van den hoogleeraar Gelzer volkomen goed, en zullen de germanismen, die wij er nu en dan in aantroffen, zoo als onder anderen openheid (Duitsch: Offenheit), in plaats van opregtheid, uit aanmerking van het prijzenswaardige doel, over het hoofd zien.

Het boekje vinde dus talrijke koopers; de inhoud verdient het.

Zutphen, 1861.

L.A.H.