Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1861

De Boekanier, voorafgegaan van een Levensberigt en de verspreide Gedichten van H.A. Meijer. Derde druk. (Te) Amsterdam, (bij) J.D. Sybrandi, 1861. In gr. 8vo., IV en 199 blz. Prijs ƒ 2,30.

De dichtproeven, welke in dit boekdeel aan het letterlievend publiek worden aangeboden, zijn voorafgegaan door een kort voorberigt, en eene beknopte levensbeschrijving van den auteur, wijlen Meijer.

De lezer zal er uit ontwaren, dat, volgens de onpartijdige getuigenis van onderscheidene achtenswaardige mannen, Meijer een kundig en ijverig zeeofficier, talentvol man en zeer begaafd dichter was. Wij hebben beiden, zoowel de eenvoudige voorrede als het onopgesmukte levensberigt, met

[p. 407]

groot genoegen gelezen: vooral het laatste doet het hart van den zamensteller, den heer K. Sybrandi, eer aan, en wij vertrouwen, dat eene vlugtige schets er van, onzen lezers niet ongevallig zal wezen.

Hendrik Arnold Meijer werd in 1810, te Amsterdam, geboren, maar ontving grootendeels zijne opvoeding te Haarlem, alwaar zijne ouders zich later hadden gevestigd. Zijn vader, Hendrik Meijer, die hem overleefd heeft, was ook vroeger een vlijtig beoefenaar der dichtkunst, en Loots en Helmers behoorden tot zijne vrienden.

De jonge Meijer was levendig van geest en vlug van bevatting; zijn gemoed was vol poëzij, en de werken der dichters maakten zijne lievelingslektuur uit. Vooral de beroemde bard Ossian vond luiden weêrklank in zijne ziel, en Byron behoorde onder zijne geliefdste dichters.

In 1825, kwam Meijer, als adelborst voor de marine, op de akademie te Delft, en trad, in 1828, in werkelijke dienst op. Het ligt niet binnen ons bestek, een oordeel te vellen over zijne verdiensten als zeeofficier: genoeg zij het te vermelden, dat hij, toen eene in Indië zoo vernielende ziekte, de dyssenterie, in 1854 (de voorrede zegt in 1844: dit is blijkbaar eene drukfout), een einde aan zijn nuttig leven maakte, als luitenant ter zee, eerste klasse, kommandant was van Z.M. brik de Padang, en dat hij bij zijne superieuren, vooral bij den admiraal Lucas, om zijne bekwaamheden hoog stond aangeschreven.

Deze derde uitgave van ‘de Boekanier’ bevat, behalve dit schoone dichtstuk, eenige gedichten van kleineren omvang, welke allen, meer of min, den eigenaardigen stempel dragen van het talent, dat Meijer als dichter bijzonder onderscheidt.

Het eerste, getiteld: ‘Aan den Oceaan,’ werd vroeger geplaatst in een' jaargang van den ‘Almanak voor het Schoone en Goede,’ en bij eene aandachtige lezing zal het iederen letterkundige niet ontgaan, dat de herinneringen des dichters aan ‘Byron's Child Harolds Pilgrimage’ niet zonder invloed zijn geweest op den loop zijner gedachten. De volgende stukken, die tot opschrift voeren: ‘De Overlevering; Herman; Aan mijnen zwager Janus Brongers bij zijne promotie; Vaarwel aan Java, en Engeland en de Slavenhandel, geven allen in voldoende mate overvloedige blijken van de kracht en het

[p. 408]

vuur, welke naderhand met vollen glans in ‘de Boekanier’ zouden pralen. Het is voorts opmerkenswaardig, dat, terwijl de meeste dichters, vooral die van den tweeden rang, buitengewoon vruchtbaar zijn in gelegenheidsverzen, Meijer er slechts een paar heeft vervaardigd. Het schijnt, dat zijne ziel te omvangrijk was, om bij dagelijksche voorvallen te blijven stilstaan; dat de dichtgloed, die hem bezielde, te rijk aan vlammende schichten was, om zijne krachten aan voetzoekers en vuurpijlen op de gewone sleurpaden te verkwisten, en dat de nederige bewustheid zijner gaven hem weêrhield, den kostbaren tijd te verspillen met het zamenlijmen van rijmpjes, die, zoo als zij trouwens verdienen, korten tijd na hunne verschijning, tot scheurpapier worden gedegradeerd.

In het meesterstuk van Meijer, ‘de Boekanier,’ is de aestetische invloed der Engelsche literatuur, en bovenal die van den onnavolgbaren Byron, niet te ontkennen. Het sarcastische en bijtende, welke den grooten dichter van het trotsche Albion karakteriseren; het verachten van de menschen (die men, naar onze innige overtuiging, niet mag mepriseren, schoon sommige hunner, vooral de pieds-de-veau en huichelaars, het dubbel verdienen!); het ongevoelig zijn voor het oordeel der wereld, die slechts naar den schijn uitspraak doet, en die den bekwamen man miskent, zoo niet vertrapt, als deze niet sterk genoeg is, om haar ontzag in te boezemen door de magt van het gouden kalf of den invloed van familie-betrekkingen of vermogende superieuren: ziet daar de praedominerende elementen, die het voornaamste gedicht van Meijer plaatsen, boven den zoetsappigen en zouteloozen melk- en waterkost, welken vele onzer hedendaagsche dichters aan de gevierde domheid met gekromden rug aanbieden.

Slechts met moeite onthouden wij ons zelven het genoegen om den lezers der ‘Vaderlandsche Letteroefeningen’ den inhoud van ‘de Boekanier’ te verhalen; doch, wij willen hun het aangename en verrassende eener geest- en hartveredelende kennismaking niet ontnemen. Het boek is ten volle waardig, gekocht, gelezen en herlezen te worden. Voor hen evenwel, die welligt nog niet in de gelegenheid zijn geweest, een of ander geestprodukt van den verdienstelijken Meijer te leeren kennen, dienen de volgende aanhalingen, als bewijzen

[p. 409]

van den echt dichterlijken geest, die zijne werken tot een blijvend sieraad zullen verstrekken, en hem eene eervolle plaats onder de Nederlandsche dichters hebben doen verwerven.

I (blz. 58.)

Wie vindt de ware vrijheid? Meijer antwoordt ons:

Vrijheid! Vrijheid! is thans 't wachtwoord; niemand zij meer slaaf noch heer!
En in Oost en West galmt de echo niets dan vrijheidskreten weêr!
Vrijheid! - jublen alle monden - Vrijheid is de grootste schat!
En wen wil soms andren geven, wat men nimmer zelf bezat.
Ach! van allen, die haar zoeken, slaagt de Wijze alléén, die weet,
Dat men vrij kan zijn in boeijen, en een slaaf in 't vorstenkleed!

II (blz. 97-98.)

Ridder Arnold stort zijn hart voor de schoone Aleid uit: hij eindigt zijne welsprekende ontboezeming met deze woorden:

‘Voor mij heeft op deze aarde

Geen wereldschepter, zonder Aleids liefde, waarde;
Mij zal uw boezem tot een koningszetel zijn;
Uw liefdestralend oog een eeuw'ge zonneschijn;
Mijn wereld de enge kring, waarmêe me uw arm omkronkelt,
En elke lach van vreugd, die uit uw blikken fonkelt,
Vergoeding voor mijn rang, mijn stand en ouden naam!
De hemel van uw' liefde is meer, dan schat en faam!’

Hierop vervolgt de dichter:

Een vlammenkus, wiens zin de rijkste woorden tartte,
Het hevig zwellen van 't verrukte maagdenharte,
Een trillende armendruk gaf antwoord aan zijn stem,
Eer de arme taal zulks kon, met meer dan woordenklem.
Wel hem! wien 't noodlot, in het bontgekleurde leven,
Een enklen polsslag lang dien wellust heeft gegeven,
Die in de ontgloeide borst, van hemellust doorwoeld,
De zwijgende almagt van dat antwoord heeft gevoeld!
O! in dien vuurkus, in het siddren van de leden,
In 't helder parelvocht, aan 't zwijgend oog ontgleden,
In d'onbemerkten zucht, der volle borst ontweld,
Die golvende aan den boei van de enge keurs ontzwelt,
Is diepe waarheid, onnavolgbaar voor den logen,
Is overreding, wier welsprekend alvermogen
Den bangen twijfel uit de ontroerde borst verbant,
Gelijk, bij 't opgaan over 't nat bedauwde land,
Het albezielend vuur der heldre morgenstralen
Den nachtmist wegvaagt uit de schemerende dalen.

[p. 410]

III (blz. 199.)

Niemand wreke zich! - Meijer drukt dit Godsbevel aldus uit:

Waag 't nimmer met uw' zwakke vingeren,

Kortzigtig kind van brozen stam!

Om 't wapen van Gods wraak te slingeren,

Wat schijnbaar leed u overkwam;

Opdat het in uw hand niet dwale,

En op uw' eigen schedel dale!!!

Met deze regels wordt ‘de Boekanier’ besloten, en leggen ook wij de pen neder.

Vooraf echter nog een enkel woord. De druk is zeer net en laat niets te wenschen overig. Ook de plaat, die ter linkerzijde van den titel staat, verdient lof.

Z. 1861.

L.A.H.