Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1861

Jan Davids Boekekraam. I. Het boek voor den Zeeman, door J.H. van Lennep. Te Haarlem, bij J.J. Weeveringh. Afl. 1-3. Prijs van elke afl. ƒ 0,35.

Wie kent de boorden der Seine, de quais de Paris, niet? Althans, zeker heeft dit gedeelte van Frankrijks hoofdstad eene bekend- zoo niet vermaardheid gekregen, die aan menig andere streek de kroon afsteekt. En toch, het zijn niet de huizen van allerlei soort, de paleizen, kerken, openbare inrigtingen, enz., daar gebouwd, waaraan zij die beroemdheid te danken hebben. Neen, het is aan den handel, die daar

[p. 306]

gedreven wordt, dat men die eer moet toeschrijven. En die handel?....Ach hij is oppervlakkig van gering gehalte, maar wordt op zulk eene uitgebreide schaal gedreven, dat ieder wie el dorado bezoekt, gaarne eenigen tijd afzondert, om langs de uitstallingen der handelaars te flaneren.

Het zijn de handelaars in oude boeken, die wij bedoelen, bekend onder den naam van bouquinistes. Volgens de voyages littéraires sur les quais de Paris, uitgegeven bij A. Durand te Parijs in 1857, waren er 68 zulke bouquinisten, die te zamen ongeveer 700000 boekdeelen te koop aanbieden, allen oude werken, die door de boekhandelaars niet meer van hunne gading worden geacht, of uit de bibliotheken van deze of gene afkomstig, hier nog een eigenaar zoeken, voor zij aan de vernietiging worden prijs gegeven.

Doch Frankrijks hoofdstad bezit dit soort van handelaars niet alleen. Ook in ons vaderland zijn zij bekend. Ja, het is niet onwaarschijnlijk, dat de handel bij onze naburen eene navolging is van de onze, gelijk het woord bouquinist (wortel: boek) wel eenigzins schijnt aan te duiden. Men kan geene markt van eenige beteekenis bezoeken of men vindt er den handelaar in oude boeken, den - indien wij ons zoo mogen uitdrukken - hollandschen bouquinist. De oude boekenkramen zijn op bijna elke verkoopplaats aanwezig en vele werken, die anders aan de vergetelheid zouden zijn ten prijs gegeven, zijn daardoor in het bezit onzer letterkunde gebleven.

De heer J.H. van Lennep heeft den gefigureerden naam eens zoodanigen handelaars gekozen, om daardoor eenige bestaan hebbende volksboeken aan ons volk terug te geven; daar waar 't pas geeft ook bij den vreemde wat goeds te verzamelen, en ons volk zoodoende af te houden van de zoo nuttelooze zedebedervende roman-lectuur.

Eere aan den bewerker, die zich zulk een doel voor oogen stelde! Eere den heer Weeveringh, die zich met de uitgave wilde belasten! Ja, het is waar, wat zij in hun berigt van inteekening zeggen; hunne boekekraam zal eene lang gevoelde behoefte vervullen. Er bestaan ten onzent weinig of geene eigenlijke volksboeken, en men grijpt maar al te ligt naar de producten der moderne Fransche roman-litteratuur, waarin eene wereld wordt geschetst, die alleen in de verhitte ver-

[p. 307]

beelding der schrijvers bestaat en die het hoofd der lezers warm maakt, maar het hart koud laat. De daden van de Ruijter en van Tromp, de reizen van Bontekoe, van Barendsz. en van anderen; - de krijgstogten van Maurits, Frederik Hendrik en Willem III; - de bijzonderheden uit het leven van den molenmaker van de Rijp of van den touwslagersjongen van Vlissingen, - vroeger zoo gezocht en gekend onder het volk, - zij zijn helaas! alleen nog in de oude boekenkraam te vinden, terwijl zij in geen huisgezin moesten ontbreken, om door het lezen de deugden onzer vaderen aan te prijzen en te waarschuwen voor hunne gebreken.

Het zal na het bovenstaande wel onnoodig zijn, te zeggen, dat wij de onderneming der heeren van Lennep en Weeveringh aanprijzen. In eene reeks van herdrukken zullen zij boeken leveren voor den zeeman, den soldaat, den ambachtsman, den huisman, heer en vrouw, den dienstbaren stand, den schooljongen, den burgerman en anderen. Wij wenschen hun een ruim debiet toe, en twijfelen niet, of dit zal hun te beurt vallen, daar wij niet gelooven, dat ons volk zoodanig is ontaard, om niet meer naar die werken te grijpen.

Drie afleveringen van de eerste afdeeling dier reeks liggen voor ons. Het is het Boek voor den Zeeman.

Of het is, omdat wij zijn groot gebragt in een van onze groote koopsteden en aan de hand van een geliefden vader meermalen eene wandeling deden naar het mastenbosch, dat de zeeschepen in en aan de havens vormden, - of, omdat wij een broeder aan de zee moesten afstaan, die na onderscheidene reizen gedaan te hebben, zijnen dood in verre gewesten vond, - of eindelijk, omdat wij er trotsch op zijn te behooren tot eene natie die vroeger de wereldzeeën bebeerschte, en eenmaal een bezem in den mast voerde ten teeken, dat zij de zilte wateren van roovers had schoongevaagd, - weten wij niet, maar alles wat van de zee spreekt, of voor de zeebouwers bestemd is, trekt ons onwillekeurig aan, en misschien wel uit die oorzaken, maar zeker ook, om het doel van bewerker en uitgever namen wij met ingenomenheid de boven omschrevene afleveringen ter hand. Zij bevatten de reizen van Willem IJsbrandtsz. Bontekoe van Hoorn en van Willem Barendtsz., terwijl aan iedere aflevering een vel druks is toegevoegd, gevuld met varia,

[p. 308]

goede raadgevingen, anecdoten, enz. alles aan het zeeleven ontleend of voor den zeeman toepasselijk.

Wij durven onze aankondiging gerust besluiten met de woorden van de heeren van Lennep en Weeveringh, in het prospectus, te bevestigen.

‘Wij wenschen,’ zeggen zij, ‘den zeeman een boek te geven, een boek, uit de frissche zeelucht geboren; een zoutig boek. Dit kunnen wij.’ Ja, de verschenen afleveringen hebben bewezen, dat zij dit kunnen.

‘Wij wenschen hem een boek te geven, zoo als den zeeman lijkt, met groote letters, want hij spelt meer dan hij leest, met stevig papier en omslaanden omslag, want hij heeft knuisten. Wij willen hem een boek geven, dat hem goed doe; dat willen wij!’ Die wil is aanvankelijk ten uitvoer gebragt.

‘Het boek zal goedkoop zijn, want het moet een Volksboek wezen; het zal een volksboek wezen, want het is grootendeels de herdruk van honderdmaal herdrukte volksboeken. Gods wegen op zee te verbeerlijken, en den zeeman te toonen, dat hij nooit moet wanhopen, ziedaar ons eerste doel. Hem met onze groote zeehelden in kennis te brengen: hem te doen opmerken hoe de Ruijter bad, en de Trompen vochten, en Bontekoe den moed niet opgaf, en Jan de Lapper schoenen lapte en zeestrijden won, ziedaar ons beste voornemen: Goeden raad geven, op ervaring gegrond, en korte verhaaltjes, waar pit in zit - in het kort een leesbaar Zeemansboek leveren, smakelijk en vermakelijk - dat zullen wij!’

‘Dat zullen wij! Is dat niet te veel gezegd? Neen, want wij hebben een voorraad, zoo rijk, als welligt geen volk dien bezit, wij hebben slechts te grijpen en voor te leggen. Wilt gij die niet tot u nemen, dan zijt gij krank, zeer krank en dan moet gij ten eerste gezond worden. Maar de zeewind waait u tegen en dat geeft lust en leven. Beproeft het en proeft!’

H.