Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1861

Nieuwe Friesche Volks-almanak voor het jaar 1861. Negende Jaargang. Te Leeuwarden, bij H. Kuipers, 1861. XII en 147 blz. In kl. 8vo. Prijs ƒ 0,60.

Het mag waarlijk wel verwondering baren, dat de Vaderlandsche Letteroefeningen nu nog eene aankondiging of recensie bevat van een jaarboekje. Gewoonlijk toch verschijnen de almanakken in de maanden September of October, en zijn meestal de kennismakingen en de vermelding van den inhoud reeds voor nieuwe jaar afgeloopen. Wie toch koopt in Mei nog een zoodanig product onzer periodieke pers?

Intusschen de redactie ontving het bovenstaande eerst laat, en zoo spoedig het ons werd gezonden, hebben wij ons gehaast, het te doorlezen. Ware het niet, dat de inhoud verdiende meer algemeen bekend te zijn, wij zouden ons niet met de recensie hebben onledig gehouden, doch de nuttige en aangename lectuur dwong ons, al zou het alleen een blijk van dankbaarheid mogen heeten, aan het verzoek der redactie te voldoen.

Het is de negende maal, dat dit jaarboekje het licht ziet, en dit is toch wel een bewijs voor zijne degelijkheid. Immers bij de menigte van almanakken, die jaarlijks verschijnen,

[p. 281]

en waardoor de eene de andere als het ware verdringt, moet de redactie wel iets goeds leveren, om stand te houden. En dat heeft de heer Dijkstra, die het ‘Voorbericht’ onderteekent, steeds getracht te doen, en hij is ook nu weder goed geslaagd, al deed zich het gemis van mannen, als jhr. mr. H.B. van Sminia, R. Posthumus, en mr. U.A. Evertsz smartelijk gevoelen.

Het Mengelwerk bestaat uit proza en poezij (het laatste in den Frieschen tongval) en heeft, met uitzondering van één stukje, geheel betrekking op Friesland. A. Telting lichtte eenige levensbijzonderheden van Doctor Pieter Tiara zoo als die door Suffridus Petrus, in de script. Fris. en naar dezen, door Vriemoet, in Athen. Fris. zijn opgeteekend, toe, uit stukken, die hij in het stedelijk archief van Franeker gevonden had. Veel van wat onbekend was van den geleerden Tiara, die aan de hoogescholen te Douay, Leiden en Franeker de eerste hoogleeraar in de Grieksche taal was, wordt ons hier vermeld, in een stijl en op eene wijze, die ons boeit en veraangenaamt. De bekwame provinciale archivarius W. Eekhof doet in zijn Voorheen en Thans, den blik slaan op de verbetering van de wegen in Friesland en zijne bijdrage is niet minder lezenswaardig, dan de vorige. De redacteur - wij hadden eigenlijk met hem moeten aanvangen! - levert drie zeer wetenswaardige geschiedkundige bijzonderheden. De Friezen op de Foeröen bevat bij het licht, dat dit stukje over de gebruiken enz. van de bewoners dier eilanden werpt, eene zeer naïve legende, die zich met genoegen laat lezen. Dierenbeenderen eertijds als schaatsen gebruikt, ofschoon niet nieuw voor ons, voldeed ons toch uitermate en het gedenkteeken bij de nieuwe zijlen, met een plaatje naar de teekening van H. Beekkerk Heijmans, behelst de geschiedenis der overdijking van het Dokkumerdiep, met eene beschrijving van de piramide zuil, ter herinnering daaraan op de grensscheiding der grietenijen Kollumerland en Oostdongeradeel geplaatst. Mr. J. Dirks gaf in een half dozijn snippers uit de oude doos even zoovele proeven van rijmelarij uit zeldzame geschriftjes in de 17de eeuw in Friesland gedrukt, die tevens den vaderlands-lievenden geest der Friezen doen kennen. Zijne Naïviteit mag met regt dien naam dragen. Dr. Cannegieter stond een goed uitgewerkte en toch beknopte levenschets van Janke van

[p. 282]

Unema, heerschap te Blij af en terwijl A. Wassenbergh eene beschrijving gaf van de gemeente Menaldumadeel met hare twaalf dorpen, deed B. Bolleman van der Veen de lezers eene wandeling maken door de geheele provincie om in Frieslands voormalige kloosters getuigen te doen zien van Frieslands godsdienstzin.

Ziedaar het proza van den Almanak, dat Frieslands geschiedenis of gesteldheid ten onderwerp heeft. Buiten dit onderwerp om, maar toch niet minder gepast in een Volksalmanak is Eer door H. Beekkerk Heijmans, Als eene proeve daarvan geven wij de volgende regels.

‘Militaire eer; - dikwijls vrij gelijkende naar de opvatting der Gothen en Vandalen.

Een minister van financiën spreekt van zijne financiëele eer, als hij 's lands geldmiddelen in 't regte spoor brengt.

Regtsgeleerde eer; - Jean Paul zegt, dat het gemakkelijker is een varken bij zijn staart vast te houden, dan een advocaat bij zijn jas.

Kunstenaars eer; - een kitteloorig iets.

Schrijvers eer; - bij lof, zacht als satijn; bij kritiek, scherp als een stekelvarken.

Koopmans eer; - bij 't gelukken eener speculatie, schelklinkend als een trompet; bij mislukking, stom als een visch.

Maar waarin ligt dan toch de ware eer?......

Of om het in eenen zin uit te drukken: dat hij, die God boven alles lief heeft, en zijn naasten als zich zelven, in de ware beteekenis des woords is - een man van Eer.’

De poëzie uit het jaarboekje bestaat uit een drietal stukjes die elk hunne eigenaardige verdiensten hebben en zoo als wij boven zeiden in het Friesch geschreven zijn. De titels zijn: Et Bildt bezongen in zijn aigen tacl, door Waling Dijkstra; Woer is 't, door F. to F. en Oan de freugde door H.G. van der Veen.

De Nieuwe Friesche Almanak bevestigt volkomen de spreuk der oudheid: eenvoudigheid is het kenmerk van het ware; want de inhoud van enkele onzer prachtjaarboekjes heeft ons niet zoo voldaan als dit eenvoudig, maar niet minder net boekske.

Wie zich dan ook dit werkje nog niet heeft aangeschaft, koope het nog en hij zal zich de geringe uitgave niet beklagen.