Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1861

Napoleon in Duitschland, door L. Mühlbach. 1e Afdeeling. Rastatt en Jena. 2 Deelen. Te Deventer, bij A. ter Gunne, 1861. Prijs ƒ 5,80.

't Is een hoogst merkwaardig boek, waarvan wij hierboven den titel afschreven. Napoleon I is nog altijd het kolossaal genie, dat met zijne deugden en gebreken de wereld ver-

[p. 278]

vulde en wiens invloed tot in de verste eeuwen zal blijven bestaan.

‘Jamais d'aucun mortel, le pied qu'un souffle efface
N'imprima sur la terre une plus forte trace,’

heeft de Lamartine teregt gezegd.

Hoeveel dan ook reeds over hem geschreven is, blijft er altijd nog oneindig veel van hem te berigten, te beschouwen, te onderzoeken over; en de belangstelling voor hem en zijn reuzentijd blijft steeds levendig.

De Duitsche schrijfster, die onder den naam van Louise Mühlbach reeds zoo gunstig bekend is (de echtgenoot van een hoogleeraar in de geschiedkunde) heeft in bovengenoemd werk de betrekking tusschen Napoleon en Duitschland tot het onderwerp harer studie gemaakt en in zeer oorspronkelijken plastischen vorm hare resultaten medegedeeld. 't Is geen geschiedkundige roman, ook geene strenge geschiedenis, die wij voor ons hebben; 't is een genoegzaam nieuw genre, dat de voornaamste feiten getrouw en aanschouwelijk mededeelt; maar ze op zulk eene wijze inkleedt, dat ze al 't bekoorlijke en boeijende van den roman hebben.

't Is inderdaad verwonderlijk hoever de schrijfster 't in deze kunst van schilderen en groeperen gebragt heeft; bovenal met welk eene scherpzinnigheid en fijnen takt zij, juist die punten en zijden weet te kiezen, die volkomen voor haar doel passen; en die hare schetsen de grootste natuurlijkheid en levendigheid verleenen. Geheele hoofdstukken, ja genoegzaam 't geheele werk, strenge geschiedenis, leest zelfs de minst wetenschappelijke met dezelfde belangstelling en 't zelfde génoegen als den boeijendsten en fraaisten roman.

De 1ste afdeeling, die wij voor ons hebben, en die een werk op zich zelven bevat, Rastatt en Jena getiteld, loopt van den vrede van Campo Formio (1790) tot den slag van Jena (1807). Eene menigte belangrijke onderwerpen komen hierin voor. Wij behoeven slechts de opschriften van eenige hoofdstukken mede te deelen om hierover te kunnen oordeelen: De minister von Thugut; Joseph Haydn; de jonge koning; Friedrich Gentz; Marianne Meier; Victoria de Poutet; de achttiende Brumaire; Johannes Muller; Fanny von Arnstein; de eerste konsul; twee Duitsche geleerden; Napoleon en de Duitsche vorsten; de muziekles van koningin

[p. 279]

Louise; de eed aan 't graf van Frederik de Groote; het einde van het Duitsche rijk; de liefde eener vrouw; de vrouwen van Braunau, enz., enz.

De vertaling is goed geslaagd; wij laten ten bewijze hiervan, eenige regels, op bladz. 256 van het eerste deel voorkomende, volgen:

In Rastatt.

‘Reeds bijna twee jaren was het kongres te Rastatt vergaderd; twee jaren reeds streden de duitsche gezanten met Frankrijk over de oorspronkelijke grenzen des rijks, streden met elkander om eenige strepels land, eenige voorregten, welke deze eischte, gene niet wilde toestaan.

Het was een treurig, jammerlijk gezigt, 't welk dit kongres van Rastatt bood, en met somberen blik zag geheel Duitschland het aan; met smadelijken lach wees Frankrijk er op, en sprak: Wij zijn 't niet, die Duitschland verstoren en ontbinden, maar Duitschland doodt zich zelf. Het ontbindt zich door eigen zwakheid, en door de oneenigheid zijner vorsten en heeren zal het sterven.

Inderdaad, Duitschland droeg de kiem des doods en der ontbinding in zijne zieke, gewonde borst, en reeds vertoonden zich de eerste verschijnselen der oplossing. Die eerste verschijnselen waren de nijd, de twist en haat der duitsche staten onder elkander, het was de boosaardige vreugd, waarmede de een den ander zag sterven, zonder eenig medelijden met zijne kwalen, slechts er aan denkende, dat hij van den stervende erven zou.

Het eerste lid van Duitschland, 't welk den dood ten deel viel, waren de bisdommen en geestelijke staten. Zij, in de eerste plaats, toonden het brooze en vergane van duitsche toestanden aan. Die duitsche landen dus, welke voordeel van de ontbinding dier staten konden verwachten, stemden voor de sekularizatie, dezulken, welke daardoor met verliezen werden bedreigd, stemden er tegen. Een nieuwe twistappel was in het duitsche rijk geworpen; in twee partijen, die dreigend tegenover elkander stonden, doofde zich de laatste vonk van duitsche eensgezindheid uit. Oostenrijk verhief luide zijne stem tegen de sekularizatie der geestelijke goederen, wijl het daarbij geen voordeel voor zich zelf, maar voor zijne mededingers zag; Pruissen verklaarde zich voor

[p. 280]

de sekularizatie, in de hoop, daarbij voordeel en uitbreiding te erlangen; en nog dringender dan Pruissen begeerden de middelbare en kleine vorsten de opheffing der geestelijke stichtingen, die ten deele ook aan hen als erfgenamen toevallen moesten.

De hebzucht deed den duitschen vorsten en staten alle andere belangen over 't hoofd zien, en alle grondbeginselen verloochenen; uit hebzucht schudden zij vooreerst het oude, vermolmde, duizendjarig duitsche rijk; uit hebzucht verstoorden zij de oude orde der dingen, en het gebouw der duitsche staatsgesteldheid ontving zijn eerste scheur van duitsche handen.’

In gemoede durven wij het boek dus aanbevelen, zoowel aan hen die enkel voor uitspanning lezen, als aan hen die door lectuur hun verstand zoeken te beschaven en hun geest te verrijken; en zeggen het den recensent in het Handelsblad na: ‘Wij gelooven niet dat iemand het zonder groot genot lezen zal.’