Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1861

Bijdragen voor Vaderlandsche Geschiedenis en Oudheidkunde, verzameld en uitgegeven door Mr. Is. An. Nijhoff, Archivaris van Gelderland. Eerste Deel. Tweede Deel, eerste en tweede stuk. (Te) Arnhem, (bij) Is. An. Nijhoff en Zoon, 1859-1860.

Reeds is het geruimen tijd geleden, dat wij in dit tijdschrift het eerste gedeelte van het bovengenoemde Eerste deel aankondigden. Andere bezigheden verhinderden ons dat verslag spoedig te vervolgen, en meer dan eens was het ons, alsof het stapeltjen afleveringen van Nijhoff's Bijdragen ons verwijtend aanstaarde, met een blik welke te kennen gaf, dat het zijn eigen waardigheid te goed besefte om zich vergeten te rekenen. Wij kunnen dien blik niet langer verdragen, en zetten daarom ons verslag voort.

Mr. L.A.J.W. Sloet heeft zijn doorwrocht pleidooi in zake van Marken op de Veluwe ten einde gebragt. Met ijver en geleerdheid, maar blijkbaar ook met innige overtuiging heeft hij zijne zaak bepleit. Toch verwachten wij nog eene duchtige repliek van den redacteur dezer bijdragen, en daarom houden wij het proces nog niet voor gesloten, maar leggen gaarne de verklaring af, dat Mr. Sloet niet alleen iets, maar veel heeft bijgedragen om eenig licht over eene duistere zaak te verspreiden, en dat de geschiedschrijver van het gemeentewezen in ons vaderland in deze verhandeling veel zal vinden, dat hem een gedeelte zijner moeijelijke taak zal verligten.

Wat Mr. H.O. Feith met betrekking tot de provincie

[p. 260]

Groningen heeft verrigt, deed de geleerde P.C. Molhuijsen ten opzigte van Gelderland, namelijk bijdragen geleverd tot de geschiedenis der heksen-processen; dezelfde behandelt een ander onderwerp, dat ook tot de historie van het voorvaderlijk bijgeloof behoort: de vuurproef en geregtelijke tweekamp in de veertiende eeuw.

Hun die bekend zijn met de uitgebreide historische en antiquarische kennis van den (thans emeritus) Deventerschen predikant, en met de naauwgezetheid waarmede hij de geschiedenis pleegt te behandelen, zullen wij wel niet behoeven te zeggen, dat ook deze stukken veel belangrijks bevatten. Hetzelfde mag ook van zijne Aanteekeningen uit de geschiedenis van het strafregt worden getuigd. Opmerkenswaardig is ook zijne opgave van Engelsche plaatsnamen, welke met Nederlandsche overeenkomen. Een onderzoek van Engelsche charters, uitgegeven onder den naam van Public Records, heeft den schrijver tot deze opgaven in staat gesteld.

Hoogst belangrijk noemen wij de naar vorm en inhoud uitstekende verhandeling van den heer J. ter Gouw over den oorsprong der wapens. Zij getuigt van groote belezenheid, en een scherpen blik in de wetenschap der heraldiek. Of de schrijver niet wat ver gaat met den fabeltijd der wapenkunde geheel te negeren, zouden wij betwijfelen.

Het stuk van Dr. J.A. Wijnne, behandelende twee punten van ‘de scherpe resolutie,’ besproken in eene vergadering van het genootschap Pro Excolendo Jure Patrio, is hier geheel op zijn plaats. Op zulk eene wijze worden kwestieuse zaken waardig behandeld en onpartijdig toegelicht.

De redacteur der bijdragen leverde een Berigt aangaande het oud archief der stad Doesburg; zijn zoon, de heer P. Nijhoff deed hetzelfde omtrent het oud archief der stad Almelo, die tevens ook eene belangrijke bijdrage leverde over het Huis Rechteren en zijn oud archief.

De bijdragen van Mr. R.W. Tadama mogen ten vernieuwden bewijze strekken, welk een groot verlies de historische wetenschap door zijn overlijden heeft geleden. Zijn verslag van het archief van de Havezathe den Dam onder Gorssel is zeer belangrijk. Zoo als men weet, was die havezathe de woonplaats van een tak der beroemde familie van der Capelle;

[p. 261]

een groot gedeelte van het familie-archief was daar bewaard.

Wij hebben niet al de stukken, welke aan de Bijdragen van den heer Nijhoff tot sieraad verstrekken, opgenoemd. Van allen mag worden gezegd, dat ze in meerdere of mindere mate belangrijk zijn. Ook onder de Boekbeschouwingen is menige aanteekening te vinden van waarlijk historisch belang.

Den heer Nijhoff zij het van harte toegewenscht, dat hij nog lang kracht en lust zal mogen bezitten, om zoo veel belangrijks te verzamelen, als ons bij herhaling in zijne bijdragen wordt aangeboden. Meer en meer worde in ons land zijn voetspoor gedrukt; meer en meer openbare zich de zucht om door het zoeken naar de eenige, hechte fundamenten, het verrijzen van een waardig gebouw mogelijk te maken.