Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1861

Getrouw tot het eind of alleen op eene groote, groote zee. Door A. Roe. Uit het Engelsch. Deventer, A. ter Gunne, 1860. 409 bladz. Prijs ƒ 3,90.

Door onvoorziene omstandigheden zijn andere werken voorgegaan; verscheidene lezers zullen met dit boek reeds kennis gemaakt hebben, en wij loopen derhalve groot gevaar, om, op zijn oud-Hollandsch met de nachtschuit te komen. Dit alles zal ons evenwel niet terughouden, en onpartijdig willen wij mededeelen, welke indruk de lezing van: ‘Getrouw tot aan het eind,’ op ons heeft gemaakt.

't Is, onzes bedunkens, een boek, dat men niet alleen

[p. 122]

zonder schroom aan jongelieden in handen kan geven, maar wij zouden bijna zeggen, dat men het hun moet laten lezen. Geene hartstogtelijke taal der liefde zal hunne rust in gevaar brengen; geene te sterk gekleurde verhalen van afwijkingen van 't regte pad zullen denkbeelden bij hen opwekken, en indrukken nalaten, welke, helaas! maar al te dikwijls den trek naar 't verbodene aanwakkeren, in plaats van hun, zoo als de bedoeling des schrijvers of der schrijfster zal en moet geweest zijn, een afschuw voor het kwaad in te boezsmen; - geene onwaarschijnlijkheden hinderen u; integendeel ontvangt gij dood eenvoudig de natuurlijk beschrevene geschiedenis van een jongen, die zich zelven eenen weg moet banen, die alleen moet reizen op eene wijde, wijde zee; op die zee met vele stormen te kampen heeft - hoewel hier volstrekt geene speculatie is, om den hoofdpersoon van 't werk door bijna onoverkomelijke gevaren tot een romanheld te maken - en niet alleen zelf in eene veilige haven zijn anker mag uitwerpen, maar tevens de onuitsprekelijke vreugde mag smaken, dat hij eenen vriend, die op de groote levenszee bijna vergaan was, van eenen wissen ondergang redt.

Er ligt over 't geheele werk een waas van eenvoudigheid en van godsdienstig gevoel. De loods, die den jongeling dwars door klippen en over ondiepten den regten weg wijst, de gids op zijne levensreis, is de gids, dien wij allen kennen of ten minste behooren te kennen als den besten, als den onfeilbaren; hij bezit de kracht, om dien gids steeds op zijde te blijven, ja zelfs aarzelt hij niet, om zijnen vriend, die te midden van de verstrooijingen en uitspattingen der groote wereld voortholde op den weg ten verderve, met dien leidsman bekend en bevriend te maken. De Amerikaansche werken van den laatsten tijd zijn zeer dikwijls op dit punt niet vrij te pleiten van overdrijving, en hebben daardoor iets weekelijks, maar in dit werk ligt gemoedelijke godsdienstzin ten grondslag voor de handelingen en daden.

Wij hebben de aanmerking hooren maken, dat het wat overdreven was, dat de held van 't verhaal zijne viering van den sabbath zóó verre uitstrekte, dat hij zijnen patroon, - bij wien hij op 't kantoor en aan wien hij zeer veel verpligt was - op zekeren zondag, toen er door buitengewone omstandigheden, die in den handel kunnen voorkomen, handen

[p. 123]

te kort schoten, weigerde, voor hem iets te doen, bij die weigering volhardde en daardoor zelfs eene goede betrekking bij goede menschen verloor. De omstandigheden in aanmerking genomen, zou hij dit misschien zonder bezwaar voor zijn geweten hebben kunnen en mogen doen, maar hier strekte het om het karakter van den jongeling in al zijne kracht te doen uitkomen, en aan den anderen kant valt het niet te ontkennen, dat velen het winnen en vermeerderen van aardsche schatten als hun hoogste goed beschouwen, en zeer zeker was het de bedoeling van den schrijver, om deze vlek in het karakter van zoo menigen handeldrijvende aan te toonen.

Uit al het aangevoerde zal genoeg gebleken zijn, dat wij met het boek ingenomen zijn, en gaarne willen wij bekennen, dat wij zoo gaarne zouden zien, dat er middelen bestonden, om werken zoo als dit, werken, die waarlijk eene hoogst nuttige strekking hebben, door goedkoopen druk algemeen te verspreiden.

De minder door de fortuin bedeelden hebben ook zoo dikwijls behoefte aan dergelijke lektuur, die hun een riem onder 't hart steekt, en hen krachtig aanspoort, om vast te houden aan dien besten gids! Al zijn ze gevrijwaard voor ondeugden, door weelde en overvloed zoo ruimschoots gekweekt; ach! de armoede heeft ook zoo menige lokstem der verleiding, en 't komt ons voor, dat er bij de vele weldadige instellingen en inrigtingen hier te lande nog altijd te weinig gedaan wordt, om goede lektuur onder het volk te verspreiden; lektuur, die niet bestemd is, om hem niet anders dan ach! en wee! over zijne diepe verdorvenheid te doen uitroepen, maar lektuur, die krachtig, moed aanbrengend, zedelijk voedsel bevat, betamelijk zelfvertrouwen aankweekt, en een uitmuntende spoorslag is tot maatschappelijke verbetering!

Mogt een nieuw jaar daartoe eens de gewenschte middelen aanbieden!

W.

des ch.