Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1861

I. De Huid. Wat zij is, wat zij doet, en wat wij voor haar moeten doen; door G.D.L. Huet, Med. Doct. (Te) Haarlem, (bij) C. Zwaardemaker. In gr. 8vo. Prijs ƒ 0,40.
II. Over beweging en rust; door G.A.N. Allebé, Med. Doct. (Te) Haarlem (bij) C. Zwaardemaker. In gr. 8vo. Prijs ƒ 0,40.

Van wege den geneeskundigen kring zijn te Amsterdam gedurende den winter van 1859-60 eenige voorlezingen over gezondheidsleer gehouden, waarvan ons het bovenstaand tweetal ter aankondiging in de ‘Vaderlandsche Letteroefeningen’ is toegezonden.

Het zijn dus, gelijk men bespeurt volks-voorlezingen of openbare voordragten, die ten doel hebben om het volk meer en meer vertrouwd te maken met de zoogenaamde natuurwetenschappen, of gelijk in het onderhavige geval met de Hygieëne, d.w.z. gezondheidsleer.

Er wordt tegenwoordig veel werk gemaakt van volksvoor-

[p. 68]

lezingen, maar of ze wel aan het doel beantwoorden, zie, dat is eene vraag die wel eens dient overwogen te worden; niet dat we het denkbeeld afkeuren of zelfs het minste willen te kort doen aan het practisch nuttige van al die uitgesproken redevoeringen, neen! wij erkennen dat er soms veel goeds wordt gesproken maar weinig in beoefening gebragt wordt. De meeste voorlezingen toch, die ‘voor het volk’ heeten, worden weinig of in het geheel niet ‘door het volk’ bijgewoond, want als men in eene schitterend verlichte zaal, waar de redevoering door een zwart-gerokten, wit-gedasten redenaar uitgesproken wordt, de ‘aristocratie’ of de ‘beau monde’ ontwaart, kan men toch niet zeggen dat hier ‘het volk’ vertegenwoordigd is. Men zal ons welligt tegenwerpen, dat juist deze 'εϰλεϰτοι het best op het volk kunnen werken en het kunnen voorlichten; och arme! de ondervinding leert het ons, hoe onverschillig de meeste van deze toehoorders zijn, die zich daarenboven niet met het volk zouden willen ‘encanailleren.’ Neem b.v. eens het afschaffings-genootschap, dat ook al tot verbetering van ‘het volk’ is opgerigt. Dáár ontneemt men, of wil men aan het volk den jenever ontnemen, die pest der maatschappij, die - en al wat men daar kwaads van weet, terwijl men aan ditzelfde volk niets beter terug geeft en wat nog erger is, terwijl de meeste leden zich zeer dikwijls zelf te buiten gaan in wel geoorloofde geestrijke dranken. Hoedanig zijn vervolgens de departementale vergaderingen der Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, vooral in kleine gemeenten! Zouden ze wel veel nut stichten door hunne voorlezingen en bijdragen, die soms hier en daar den stempel dragen van onkieschheid en ongemanierdheid en kan zulks ook beschouwd worden tot nut van 't volk? Och, men begrijpt niet genoeg wat en wie ‘het volk’ is! Wij herinneren ons nog zeer goed de voordragten die op last des konings, door eenige geleerde mannen van den landbouwenden stand gehouden zijn, en wat was het resultaat dier pogingen om eenig licht onder die klasse te ontsteken? Spotternij, schouder-ophalen en den ouden slender gaan, zoo als vader en grootvader deden. Of wij een beter middel weten? Vooralsnog geen beter dan trachten te werken op de jeugd, derhalve op de scholen. Niet voor niets moesten de Israelieten, zoo als de gewijde

[p. 69]

bladen ons vertellen, veertig jaren in de woestijn doorbrengen; toen reeds wist men, dat er weinig was aan te vangen met een weêrspannig geslacht, waar zoovele ondeugden en verkeerdheden vasten wortel geschoten hadden, en zoo is het ook nog bij ons. Onzes inziens vecht men tegen windmolens, om ‘het volk’ als met een tooverslag nieuwe denkbeelden en betere begrippen in te pompen; vooralsnog beschouwen wij al die volks-voorlezingen als ‘roepende stemmen in eene woestijn.’ Doch waartoe hier meer aan te halen, men zal moeten toestemmen dat wij den bal niet geheel mis geslagen hebben, en ofschoon we dus bekennen, geene voorstanders van volks-voorlezingen te zijn, neemt dit toch niet weg, dat we de door den druk verspreidde redevoeringen gaarne lezen, vooral zoo als bovenstaande zijn, die voor iederen leek gemakkelijk te verstaan en toe te passen zijn. No. 1 inzonderheid laat zich genoegelijk lezen en op enkele plaatsen herkenden wij in den schrijver, den fijnen opmerker van vroeger, die ons meermalen door zijne gepaste Witzen een lach afperste; echter meenden we in den heer H. bespeurd te hebben, dat hij zich den schrijver van No. 2, den coryphée in dat vak, tot model gesteld heeft en daardoor in herhalingen getreden is, die reeds min of meer bekend en versleten zijn, zoo als de baker-geschiedenis met hare dotjes, flepjes, bakkertjes enz.; 't is waar, veel hiervan is niet te ontkennen, maar ook niet al het nieuwe is beter en bij vele zaken moet de theorie voor de praktijk zwichten; wij hebben er gekend, die onvoorwaardelijke voorstanders van de afschaffing der opgenoemde luijermand-attributen waren, die al de opgegevene en dus genaamde verbeteringen aangewend hebben, maar die toch weer geëindigd zijn met tot het oude terug te keeren, omdat het nieuwe theoretisch wel goed, maar practisch niet voldeed. We duiden het echter den heer H. niet euvel, dat hij hier ex auctoritate en nog niet uit ondervinding spreekt!

Om een bewijs te geven dat de S. overigens den juisten trant van aangenaam schrijven bezit, zullen we een paar fragmentjes aanhalen. Op bladz. 20 lezen wij o.a.: ‘Door de bloedvaten zamen te trekken’ (n.l. door het koude water) ‘werkt het de bloedsophoopingen en ontstekingachtige toestanden tegen, van daar het effect van een koud stort-

[p. 70]

bad over het hoofd bij hoofdpijn, die uit bloedsaandrang naar de hersenen voortvloeit; en wie kent niet de bedarende werking van eene brandspuit bij volksoproeren aangewend?’ Op bladz. 29: ‘een heethoofd is soms alleen een heethoofd ten gevolge van een heet hoofd. Daarom, zoo ge iemand in toorn of woede ontstoken ziet, geeft hem een koude douche op het hoofd en een warm voetbad, en zijn toorn zal gelijkmatig met de temperatuur zijner hersenen dalen.’ Dit zij tot aanhaling genoeg! Wij wenschen dat ‘de huid’ een goeden aftrek vinde, vooral in Amsterdam, opdat de Amsterdammers door de lezing daarvan aangespoord worden, om de roepstem des schrijvers, te water! te water!! te kunnen opvolgen, want ‘het IJ is groot genoeg!’

In No. II, schenkt ons Dr. Allebé het pro en contra van beweging en rust en vooral zijne citaten uit andere schrijvers, maken het geschrift zeer lezens- en overdenkenswaardig.

O.a. haalt hij het volgende aan van Dr. Fourcault, ten betooge dat de invloed van gemis aan beweging, op de afzonderlijke levensverrigtingen, belangrijk is op de afzonderlijke levensorganen, maar niet minder groot op de gezondheid in haar geheel.

‘De uitwerksels van gemis aan spier-werkzaamheid, blijken wijders uit den invloed dien sommige beroepen op de gezondheid en den levensduur der menschen uitoefenen. Dat klier- en tuberkelziekte 't meest bij zittende beroepen voorkomen, lijdt geen twijfel. De kleedermakers met hun zittend bedrijf en kortstondig leven, worden gemeenlijk aangevoerd als bewijs van de schadelijkheid van gemis aan beweging. Men verlieze nogtans niet uit het oog, dat veelal de zwakste knapen, knapen die niet gezond genoeg schijnen voor andere ambachten, tot kleedermakers worden opgeleid. De schoenmakers die toch ook een zittend leven leiden, zijn meestal forscher dan de kleedermakers.’

Dat het stokpaardje van Dr. A. in het onderwerp te pas zou komen, spreekt wel van zelf en hoewel wij de gymnastiek niet veroordeelen, ja zelfs in bijzondere gevallen zeer aanbevelen, komt, dunkt ons aan de kamergymnastiek van Schreber niet zooveel lof toe, als Dr. A. er aan toezwaait. De verdere behandeling der stof is inderdaad belangrijk, vooral de verschillende bewegingsvormen die de S. aanhaalt;

[p. 71]

een klein gedeelte, waar hij over het dansen spreekt, willen wij nog even aanstippen: ‘Maar treedt met mij een balzaal binnen; eene broeikashitte komt u te gemoet; de lucht welke gij inademt is een gloeijend mengsel van geuren, van stof en van menschelijke uitwaseming; de heeren hijgen, zij druipen......niet enkel van Eau de Cologne; de dames, ofschoon sterk ingeregen - hoe is het mogelijk in zulk een boei zich te bewegen? - zijn onvermoeibaar; zij dragen hals en schouders bloot en scheppen zòò in de aangrenzende vertrekken of in de corridors van tijd tot tijd een luchtje, maar zij kunnen niet ziek worden, want....zij dansen! Zie op uw horologie; 't is vier uren nà middernacht, maar men denkt nog niet aan scheiden....Neen, toehoorders! 't is veiliger nooit te dansen dan zòò te dansen!’ Bravo Dr. dat is goed gesproken, mogen uwe woorden ter harte genomen en in beoefening gebragt worden; wij onderschrijven met Cicero: ‘nemo saltat sobrius!’ Van harte gaarne schenken wij ten slotte onze goedkeuring ook aan deze in het licht gegevene voorlezing, die werkelijk veel nut kan stichten en alom gelezen moest worden; het eenige bezwaar dat wij echter hebben, tegen al dat prediken van de gezondheidsleer is, dat er waarschijnlijk hier en daar deze en gene zal gevonden worden die zich streng aan het voorschrift, hem gegeven, zal vasthouden, zonder daarbij soms andere toestanden in aanmerking te nemen; van zulke regtzinnigen in die leer is niet veel goeds te verwachten, want wat voor den eenen goed is, kan voor den ander hoogst schadelijk zijn, adres aan dien geneesheer die zuurkool met spek tegen derdendaagsche koorts had voorgeschreven bij een smidsknecht die er van genas, terwijl een kleêrmakers-gezel er het leven bij inschoot. Zóó althans wordt er verhaald!

jesse.