Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1861

[p. 64]

In Londen en Parijs. (A tale of two Cities). Een verhaal van Charles Dickens. Uit het Engelsch door Dr. M.P. Lindo. 2 Deelen. Amsterdam, P.N. van Kampen. Prijs ƒ 6. -

Wij behooren niet tot degenen, die op titels afgaan, maar toch, als wij een boek voor ons hebben als dit, dan hebben wij respekt voor den titel en we zeggen: Een boek, geschreven door Dickens, vertaald door Lindo en uitgegeven bij van Kampen; - dat zijn drie aanbevelingen, en wij gelooven niet, dat iemand ons dit ten kwade zal kunnen duiden.

Bijna verzekerd zijnde iets goeds, neen! iets uitstekends te zullen vinden, begonnen wij onze lezing, en nu, aan het einde van 't werk gekomen, kunnen wij zeggen, dat wij in den volsten zin des woords genoten hebben, al waren de tooneelen ook somwijlen huiveringwekkend!

De meesten onzer zullen voorzeker meer dan één werk gelezen hebben over de Fransche omwenteling van 1789, een tijdvak, zoo rijk aan daden, die onzen grootsten afschuw en onze walging opwekten, maar dat te midden van zooveel zwarts en onreins, de schoone trekken met des te meer gloed en glans doet uitkomen.

Een tooneel uit dat veel bewogen tijdvak wordt ons hier aangeboden, maar 't is meer dan een verhaal uit de omwenteling. Een man als Dickens heeft dat tooneel weten uit te werken op zijne gewone, dat is, meesterlijke wijze. Zijne meesterhand, zijn onuitputtelijk genie heeft die schilderij, die op zich zelve donker en akelig zijn zou, weten te stofferen op zulk eene wijze, dat de noodige afwisseling het verhaal op de meest mogelijke wijze boeijend maakt. En ditmaal is de schilderij niet met beelden overladen, zoo als anders wel eens het geval is met zijne werken, en daardoor voor velen de lezing minder aangenaam maakt.

Wie met Dickens bekend is, herkent zijne hand reeds in de eerste bladzijden, al stond zijn naam ook niet op den titel vermeld. Hoe verder men komt, hoe meer men al weder, ook in dit werk moet verwonderd staan, hoe de schrijver van schijnbaar onbeduidende zaken partij weet te trekken, hoe diep eenen blik hij in 't menschelijk gemoed heeft

[p. 65]

geslagen en hoezeer hij waarheid spreekt, wanneer hij in zijne voorrede getuigt: ‘Zoo lang ik daaraan werkte, was ik er geheel mede bezield; - ik heb in zoo ver al wat in deze pagina's gedaan en geleden wordt, tot waarheid gemaakt, dat ik dat alles zelf gedaan en geleden heb.’

Moeijelijk zou 't zijn, om te zeggen, welke personen, welke karakters ons 't meest bevielen, en waar eene keuze moeijelijk is, bestaat het bewijs, dat er veel schoons te vinden is. Met de meeste belangstelling volgden wij de lotsveranderingen van den man, die in het 6^e hoofdstuk onder den schoenmaker aan ons werd voorgesteld en een der voornaamste personaadjes uit dit verhaal is. Die man, die achttien jaren in den kerker had doorgebragt, wiens vermogens verstompt waren, en die zelfs zijnen naam had vergeten, zoo dat hij op de vraag, hoe hij heette, antwoordde: ‘Honderd en vijf, Noorder Toren;’ die man, uit de gevangenis verlost en op een armzalig zolderkamertje verborgen, wekt onze levendige sympathie op, zoo als hij in 't genoemde hoofdstuk door den schrijver wordt voorgesteld; aandoeningen van 't diepste medelijden wellen in ons op bij 't lezen van 't tooneel, ons daarin geschetst, en we danken Dickens voor 't genot, - het ware, zielverheffende genot, - ons daardoor verschaft.

Met dit hoofdstuk sluit het eerste boek. Gij legt het werk neder, om den ontvangen indruk door andere beelden niet te verzwakken. Den volgenden dag begint gij aan het tweede boek en als gij eenige bladzijden gelezen hebt, vraagt gij of ze geschreven zijn door denzelfden man, die den vorigen dag de snaren van uw gevoel zóó sterk deed trillen, dat gij u over een opwellenden traan niet behoefdet te schamen. Juist dit verraadt de meesterhand; juist dit zegt u: ‘'t is van Dickens.’

Gij maakt daar kennis met Cruncher, den knecht van den goedhartigen ouden heer Lorry en van hem zegt de schrijver:

‘De heer Cruncher rustte onder eene lappendeken. Eerst sliep hij zwaar, maar langzamerhand begon hij te rollen en te steunen in zijn bed, tot dat hij eindelijk boven de oppervlakte kwam en zijn spijkerachtig haar er uitzag, alsof het de dekens aan flarden zou scheuren. Op deze hoogte gekomen, riep hij met eene stem, die den grootsten toorn te kennen gaf: ‘Wat drommel! Daar is ze weer aan den gang!’

[p. 66]

‘Eene netjes gekleede en ordentelijk uitziende vrouw rigtte zich in eenen hoek van de kamer van de knieën op, met genoegzamen haast en schrik, om te bewijzen, dat zij de persoon was, die hij bedoelde.’

‘Hoe!’ brulde de heer Cruncher, uit zijn bed kijkende, om eene laars te zoeken, ‘ben je weer aan den gang?’

Na dezen tweeden morgengroet wierp hij de vrouw, bij wijze van derden morgengroet, de laars naar 't hoofd.

Gaan wij verder, dan maken wij kennis met twee dieren in eene menschelijke gedaante. Een leeuw en een jakhals! Hoe geheel naar waarheid is die schilderij! De een - beiden zijn advokaten - maakt opgang in de wereld, wordt gezocht, weet de moeijelijkste en lastigste zaken te ontwarren......door middel van den ander, die als een trouwe knecht hem dient, hem zijn verstand, zijn doorzigt, zijne bekwaamheid verkoopt voor......bedwelmende dranken, aan welke hij is verslaafd! die zijne krachten uitput, om den ander gedurig hooger te doen stijgen op de ladder der fortuin, en zelf een onbeduidend mensch blijft, in 't stof wordt vertrapt, voor zich zelven overtuigd is geene de minste waarde te bezitten en van zich zelven getuigt, dat hij op school reeds het werk voor anderen maakte en zelf nooit verhoogd werd. Gij hebt medelijden met dien man en noemt hem: ‘een hals, een stumpert,’ maar komt gij eenige hoofdstukken verder en leest gij daar van een kiesch en een onkiesch mensch, dan groeit uw medelijden aan, en gij staat verwonderd over de edele gevoelens, die onder die ruwe vormen verborgen zijn, tot dat gij aan 't einde van 't werk gekomen, moet uitroepen: ‘waarlijk, hij was een edel mensch, hij had een beter lot verdiend’ en met bewondering getuige zijt van zijne edelmoedige zelfopoffering!

Wij zouden onze ruimte overschrijden, indien wij elk der hierin voorkomende personen nader wilden beschouwen. Wij zouden anders eenige oogenblikken met u verwijlen bij madame Defarge, de onvermoeide breister, die door den inwendigen, alles verterenden gloed der felste wraakzucht aangeblazen, zich schijnbaar met niets anders dan met breijen bezig houdt, en toch al langzamerhand, maar met des te

[p. 67]

zekerder, des te vaster draden het net weeft, dat weldra de onderdrukkers zal overdekken, om ze vervolgens naar de guillotine te voeren.

We zouden kunnen verwijlen bij de lotgevallen van Charles Darnay en zijne lieftallige gade, zijne Lucie, die geheel zijn ingeweven in de afschuwelijke gebeurtenissen van dien tijd; en kunnen zeggen: hoe wij als 't ware zóó deelden in hun lot, dat we angstig naar eene volgende bladzijde uitzagen, om te weten, wat hun deel zou zijn: de vrijheid of de dood - hoe we ons met afgrijzen vervuld gevoelden, bij de duidelijke, maar daardoor des te akeliger beschrijving van de gruwelen door 't volk bedreven; maar dan zouden wij onzen lezers misschien menige verrassende ontknooping benemen.

En daarom eindigen wij ons verslag met de betuiging, dat dit voortbrengsel van Dicken's pen ons bij uitstek heeft voldaan, en wij den lezers diezelfde oogenblikken van genoegen toewenschen, die wij mogten doorbrengen met de lezing van het bovenstaande werk; terwijl zoowel de kundige vertaler als de wakkere uitgever allen lof verdienen.

W.

des ch.