Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1861

Godsdienstige feesten der christenen in Europisch Turkije.

De Christelijke bewoners van Europisch Turkije vieren de verschillende verdeelingen des jaars door zekere godsdienstige feesten, zooals het feest van den heiligen Gregorius, waarop men voor het eerst lamsvleesch eet, of dat van den heiligen Demetrius, waarop men zijne koopmansboeken afsluit, de pachten betaalt enz. enz. In sommige bergachtige streken daarentegen wordt de geboorte van lammeren, het scheren der schapen, de oogst der maïs en de wijnlezing met vele vermakelijkheden gevierd. Wanneer b.v. in Bosnië en Turksch-Croatie de maïs geoogst is, trekken de jonge lieden naar de bergen, om zich daar met zingen en het afschieten van pistolen te vermaken. In Grieksch-Albanië viert men nog, vroeg in het voorjaar, het oude Heidensche feest Erosantia. Op den laatsten Februarij werpen de Grieksche vrouwen de gebroken potten en scherven het venster uit, roepende: ‘Weg vlooijen en wandluizen! kom binnen bruid met uwe lusten!’ Eenigen meenen daarin een overblijfsel van den aanvang van het Romeinsche jaar te vinden, dewijl deze vreemde gewoonte op den laatsten avond voor hetzelve plaats heeft. Het Paaschfeest (in het Grieksch Lampri, dat wil zeggen, heldere of luisterrijke dag) begint des middernachts, zoodra de priester het Christus opgestaan in de kerk gezongen heeft. De geloovigen geven elkander dan wederkeerig den kus des vredes, en zijn opgetogen van vreugde. De huisgezinnen vereenigen zich tot het eten van het Paaschlam, en het is tevens de tijd van trouwen. Ieder moet dan eene zekere hoeveelheid gewijd brood hebben; vóór het feest gaan alsdan de bedienden in de kloosters en de geestelijken in de dorpen rond, om brood

[p. 718]

uit te deelen en ontvangen daarvoor eijeren. Op Paschen heeft men de gewoonte zich met eijeren te vermaken, en die een ander een ei brengt, heeft het spel gewonnen. In de steden deelt men bontgeverwde eijeren onder de kinderen en dienstbaren uit, en aan hen, die deze eijeren het langst weten te bewaren, pleegt men een langdurig leven te voorspellen. Het hoofd des gezins verdeelt de eijeren, beginnende met het oudste lid. Zulks doet men insgelijks in de kloosters en vaak onderzoekt men daar de eijeren, of zij ook met was kunstmatig gevuld zijn, om langer te kunnen duren. Komt men tusschen het Paasch- en Hemelvaartsfeest een zijner bekenden op straat tegen, dan zegt men: Christus is opgestaan, waarop de andere antwoordt: Hij is waarlijk opgestaan. Op den tweeden maandag na Paschen begeven zich de boeren en boerinnen in Servië en Syrmië, inzonderheid de vrouwen, voor het middagmaal naar de begraafplaatsen, om er te bidden voor de zielen der afgestorvenen. In sommige streken verzamelen zich de jonge lieden en de monniken op denzelfden tijd, om tusschen mannen en kinderen en vrouwen het verbond van vriendschap te sluiten. Men maakt kransen en vlecht wilgen takken in een, waarmede men hen aan elkander verbindt; men geeft hun roode of geverwde eijeren ten geschenke; men verwisselt de kransen, door die van het hoofd des eenen op dat des anderen te plaatsen en zweert elkander broederlijke en zusterlijke liefde. Deze verbroedering duurt het gansche jaar door en wordt in het volgende vernieuwd of verbroken. Gedurende dien tijd noemt men elkander broeder en zuster. - Op den gedenkdag van den heiligen Gregorius (23 April) baadt de Serviër zich voor de eerste maal, en wel voor den opgang der zon. De vrouwen en slavinnen halen, den avond te voren, water en vergaderen bepaaldelijk dat water, dat bij het omdraaijen van het molenrad afspat, omdat zij wanen, dat zij daardoor alle mogelijk ongeluk van zich keeren, gelijk het water zich van het rad afscheidt. Vervolgens werpen zij in dat water verschillende soorten van kruiden, die zij er des nachts in laten liggen. Den volgenden morgen baden zij zich in dit water. Vóór den dag die aan Gregorius toegewijd is, is het volstrekt verboden kruiden te plukken en te rieken, maar op dien dag plukt ieder een ruiker, dien de vrouwen

[p. 719]

op hare borst dragen. In de steden slagten de meer gegoeden op dien dag een lam, dewijl men van oordeel is, dat lamsvleesch, vóór den dag van Gregorius gebruikt, hoofdpijn veroorzaakt. In sommige gedeelten van de landen, door de Slavoniërs bewoond, b.v. in Syrmië plukken de meisjes, daags voor den dag van Johannes onthoofding, het loof van den Johannes beziënstruik en versieren daarmede het huis of de hekken, die rondom het huis zijn. Bij die handeling bedient men zich van bepaalde gezangen. In andere oorden maken de herders, des avonds voor den dag van Johannes onthoofding, fakkelen van de takken der berken- en kersenboomen en omringen daarmede hunne kudden en veestallen. Insgelijks worden er op den dag aan Petrus gewijd, takkelen aangestoken. In Opper-Albanië brandt men, gedurende den ganschen nacht voor dit feest, vuren in de lusthoven, en de vrouwen en kinderen vermaken zich met over deze vuren te springen. De Katholieke Albaniërs vieren het feest van den heiligen Florianus, door zich den geheelen nacht te laten slingeren op schoppen. Op Palmzondag, en hier en daar ook op den dag van de aankondiging des Engels aan Maria, vereenigen zich de boerenmeisjes vóór den opgang der zon en spoeden zich naar eene beek, om daar de kolo te dansen en liederen aan te heffen, waarvan het referein is; Jelo le selo (goed meisje). Als het in Servië in het voorjaar en den zomer lang gedroogd heeft, trekken de meisjes van twaalf tot vijftien jaar van dorp tot dorp, om voor elk huis bijzondere gezangen te zingen, waarin zij den Hemel om regen smeeken. Een dezer meisjes geeft men den naam van Dodola, zij overdekt haar ligchaam geheel met riet, wilgentakken, kruiden, bladeren en bloemen. Deze zonderlinge bekleeding maakt, dat men van hare gestalte bijna niets ziet. Voor ieder huis, waar de stoet stil houdt, draait de Dodola zich telkens om, terwijl hare vriendinnen zich al dansende en zingende rondom haar vereenigen, tot dat er iemand uit het huis treedt, die de Dodola met water overgiet.

Op den eersten Zondag na Trinitatis trekken in Slavonië de jonge meisjes van tien tot vijftien jaren dansende en zingende langs de huizen. De schoonste onder haar draagt den titel van kralitza, d.i. koningin, en daarom heeft men aan dit feest den naam van kralitze of koninginnenfeest gegeven.

[p. 720]

De kralitza houdt in hare hand een met zakdoeken omwonden staf; een ander meisje heet koning, een derde vaandrager, een vierde de minister, terwijl de overige, met bloemenkransen versierd, voorname vrouwen of krijgslieden met houten sabels verbeelden. Het hoofd en het gelaat der koningin is met een witten zakdoek bedekt; de koning draagt eene met bloemen versierde muts, alsmede een sabel; de vaandrager heeft een standaard met eene witte en roode vlag. Als men voor de huizen stil houdt, plaatst de koningin zich op een voetbankje; aan hare zijde staan de ministers en overige meisjes, die een halven cirkel om haar vormen en dansen om haar heen een kolo. De koning staat aan de linker-, de vaandrager aan de regterzijde der danseressen, doch deze dansen niet mede.

Het is vooral in Servië, dat deze gewoonte in zwang is, doch in Syrmië en Bannaat heeft de geestelijkheid haar verboden.