Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1860

[p. 173]

De Roos van Ashurst, door Mevrouw Marsh, Schrijfster van Mont-sorel, Emilia Wijndham enz. Naar het Engelsch door W.J. Mensing. 2 deelen gr. 8vo. 272 en 296 pag. met platen. Te Delft, bij W.N.C. Roldanus. 1859.

Zonder zich in den regel door kracht van dictie, weelderige en stoute verbeelding of door eene ingewikkelde vinding der intrigue in hare romans te onderscheiden, al is de vlugt harer gedachten meestal beperkt binnen engen kring en al bewegen de figuren, die zij voor hare lezers handelende opvoert, zich zelden op een ander tooneel, als op dat waar het huiselijk leven van den middenstand wordt afgeteekend, toch bekleedt naar Ref. oordeel de begaafde schrijfster van Mont-sorel onder de Engelsche romancieres eene zeer eervolle plaats. Immer ligt aan de geschriften van mevrouw marsh eene zedelijke waarheid ten grondslag, die door haar op bevallige wijze ontwikkeld, en duidelijk in 't licht wordt gesteld. In het begin dezer eeuw waren de dusgenaamde ‘zedelijke verhalen’ en vogue. Miss edgeworth, mevrouw bury en caroline pichler in 't buitenland; ten onzent mejufvrouw de neufville (de schrijfster der ‘kleine pligten’) petronella moens en fenna mastenbroek, oogsten voor zich in dit genre eene niet onaanzienlijke en ook niet geheel onverdiende letterkundige reputatie. Toch misten meest allen die er hare krachten aan beproefden - mevrouw pichler bijna alleen uitgezonderd - de heerschappij over den vorm; het ‘zedelijke’ verhaal - de ‘roman intime’ van de eerste vijf en twintig jaren dezer eeuw - scheen te zeer op den weg te leggen der half- en kwart talenten, dan dat het niet langzamerhand in miskrediet zou zijn geraakt om weldra door een later geslacht beschouwd te worden als iets dat geheel eigenaardig tot den tijd der korte mouwen en korte lijven, dus tot een tijdperk van stijfheid en gedwongenheid van vormen, behoorde. Dat oordeel was niet in ieder opzigt regtvaardig. Het ‘zedelijke verhaal’ bezat uit zich zelf, uit den aard van het genre, eigenaardige en hooge verdiensten. Waar een talent er zich aan wijden woû, daar kon het geëigend worden aan iederen landaard en eene eervolle plaats bekleeden in iedere letterkunde. Vooral als

[p. 174]

lektuur voor het vrouwelijk geslacht, op dien leeftijd waarin de vrouw zich ontwikkelt en 't allermeest vatbaar is voor indrukken, 't zij ze die ontvangt van het werkelijk leven waarin zij zich beweegt, of door middel van het verdichte verhaal, waarin dat leven haar geschetst wordt, is dit genre der litteratuur bij uitnemendheid geschikt en 't verdiende, bijna meer dan eenig ander, opgeheven te worden uit het slijk, waarheen niet alleen eene kritiek, die welligt om den min aangenamen vorm maar al te zeer het wezen voorbij zag, maar ook de publieke opinie, die in den regel den vorm 't hoogste stelt, het gesleept had. Mevrouw marsh - die de mate van het haar geschonken talent scheen te begrijpen - heeft hare krachten aan dit miskende en allengs dieper in de algemeene achting gezonkene genre beproefd, en... meer dan eenige andere schrijfster heeft zij 't in zijne eere hersteld. Zonder met eene frederika bremer of miss yonge (de schrijfster van ‘de erfgenaam van Redcliffe en Violette’) gelijk gesteld te kunnen worden, heeft zij, wat het schetsen van huiselijke tafereelen betreft, zoowel als deze, hare onmiskenbare verdiensten. Hare werken ademen een zuiveren godsdienstigen zin, vrij van dat mysticime, dat ziekelijke en dweepachtige, 't welk den arbeid van zoo menige Engelsche schrijfster ontsierd, zonder oppervlakkig te zijn is zij veeleer onderhoudend dan langwijlig, zonder eenig karakter te ontleden, bezit zij den tact om daarvan die trekken in 't oog te doen springen, die ze tot het regt begrip der figuur noodig acht dat in 't licht worden gesteld. Met een enkelen penseeltrek schetst zij een natuurtafereel of een binnenhuis, zoo duidelijk en zoo opvallend, zoo behagelijk en tot in de minste détails zigtbaar, dat iemand, die een geheel boek daarvoor behoefde, 't haar minstens niet zou kunnen verbeteren.

Dit is de totaal indruk dien Ref. - wien de meeste romans van deze schrijfster niet onbekend zijn - van den arbeid van mevrouw marsh ontving. Vraagt ge hem naar deze ‘Roos van Ashurst?’ Gaarne wil hij verklaren, dat hij dit boek onder hare beste geestvruchten rekent. 't Is of de auteur in deze bladen heeft willen bewijzen in hoeverre de roman-idylle der waarheid getrouw en als uit de werkelijkheid gegrepen kan wezen. 't Is een dood eenvoudig, maar een heel lief boek, 't welk geene andere strekking heeft als om te bewijzen, hoe niemand

[p. 175]

moet voorbij zien, dat een en dezelfde band alle standen der maatschappij verbindt, eene strekking die zij zelf ergens aangeeft met de woorden: ‘het is goed dat wij leeren onzen broeder in de lagere standen lief te hebben en te waarderen - dat we leeren zien, dat hetzelfde menschenhart, met dezelfde behoeften en begeerten klopt onder wol en fluweel - dat we leeren gelooven aan die algemeene bloedverwantschap die geheel het menschelijk geslacht verbindt.’

Wensoht ge nu dat ik u den loop van 't verhaal schets? Ik zou de ruimte mij voor heden gegund overschrijden. Veel liever beveel ik u de lezing en de behartiging aan van de denkbeelden die in deze bladen zijn neêrgelegd. Er is veel goeds in dit boek, veel echte levenswijsheid, veel diep en innig gevoel. Wie 't wil, kan er nut uit trekken en er uit leeren, wat eigenlijk practisch christendom is, dat voor velen, helaas! meer een klank is, dan eene daad. Toch moet 't eene daad voor ons allen worden, eene daad die wij lief krijgen en eene taak waaraan wij ons wijden met hart en ziel. Leeringen wekken, maar voorbeelden trekken. Die voorbeelden kunt ge hier aantreffen in menig met meesterhand geschetst vrouwenkarakter.

Als 't er iets toe doen kan om u tot de kennismaking met dezen arbeid te dringen, wil ik er wel bijvoegen dat de vertaler, mijnes erachtens, zijne taak loffelijk heeft verrigt, dat de uitgever eer heeft van zijn werk en dat ik de lithographien van trap naar teekeningen van den heer haaxman mooi zou vinden, als de figuren zoo kolossaal niet waren.

En nu... ik leg morgen 't boek neêr in 't werkmandje van mijne zuster of van eene goede vriendin en gij, mijn onbekende lezer! zult hoop ik spoedig, de eene of andere onder uwe vrouwelijke bekenden, wel in staat willen stellen om hetzelfde genot te smaken, dat mij bij de lezing van ‘de Roos van Ashurst te deel viel.

O. Aug. 1859.

l. - e.