Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1859

John Halifax. Uit het Engelsch door W.J. Mensing. Twee Deelen. Amsterdam, P.N. van Kampen. 1859. In gr. 8vo. f 6-70.

Als ik u een boek stuurde met het berigt er bij, dat er noch avonturen, noch intrigues in te vinden zijn; dat de hoofdpersoon een leerlooijer en het tooneel een binnenstadje is, dat ik op de kaart van Engeland niet vinden kan; dat het ter aanprijzing niet eens den naam van een bekenden schrijver op den titel draagt, maar tot ons kwam aandrijven onder de altijd eenigzins twijfelachtige vlag van het anonyme... dan zoudt gij misschien van zulk een boek geene hooge verwachting hebben en het slechts aannemen onder benefice van inventaris. - Goed, ga uwen gang, ik ben daarmede tevreden, en overtuigd dat, hoe meer gij onderzoekt, de held u des te meer zal innemen. Want dat doet john halifax; hij nestelt zich met zijn gezin in de harten zijner lezers: het is een werk waaraan men ook nog wel eens denkt, al heeft men het juist niet in handen, en ik heb er ter sluiks menig half uurtje aan gewijd, dat eigenlijk anders besteed had moeten worden.

John is een echt Engelsche type: die van den doortastenden, volhardenden industriëel, en men zou denken dat de

[p. 755]

Schrijver in hem de kracht van het volk had willen personifiëren, indien niet telkens in zijn voordeel werd aangevoerd hoe hij uit de aanteekeningen in zijn ouden bijbel wist dat zijn vader een gentleman was geweest.

Hoe dat zij, als de lezer kennis met hem maakt, vindt hij hem in de heffe des volks; te trotsch om te bedelen, is hij echter hongerig genoeg om een stuk brood dat hem uit een venster wordt toegeworpen, niet te versmaden, en op dezelfde plaats waar wij hem, voor den regen schuilende, voor het eerst ontmoeten, bevindt zich op dat oogenblik ook een rijk burger uit de stad, met zijn gebrekkig zoontje, die john voorslaat om het kind in zijn wagentje naar huis te brengen en dus eene kleinigheid te verdienen. Dit aanbod wordt met graagte aangenomen en is het begin eener kennismaking die over john's geheele toekomst beslist: de kleine, ziekelijke phineas schept behagen in zijn nieuwen makker en hecht zich hoe langer hoe meer aan den sterken jongeling, die hem in alles helpend ter zijde staat, en dien hij weldra niet meer kan missen.

Eerst als leerling in de looijerij van den vader zijns vriends opgenomen, wint hij door zijn eerlijk, krachtig en openhartig gedrag, de gunst zijns meesters, die hem later als deelgenoot in zijne zaken aan zich verbindt. Maar ook als vriend, als echtgenoot, als vader ontwikkelt het karakter van halifax zich voorbeeldig, in geluk en in tegenspoed: als hij eindelijk op meer gevorderden leeftijd door zijn ijver tot hoogen rang en in het bezit van grooten rijkdom is gekomen, erkent hij dien zegen door zich een zacht, regtvaardig en edelmoedig meester te betoonen en waar hij kan zijn naaste te ondersteunen, zijn naaste in de ruimste beteekenis van dit woord.

Waarlijk, deze roman is een der weinige die nut kunnen stichten, want hij die het bevel: hebt elkander lief! zóó in practijk brengt als john halifax het doet, mag verzekerd zijn dat hij op den weg is om een goed Christen te worden, en het ware daarom te wenschen, dat het werk in veler handen mogt komen; het ware te wenschen dat, om dit te bevorderen, er eene goedkoope uitgave van verscheen, of dat het b.v. werd opgenomen in de Guldens-Editie, welke verzameling meer zou winnen door zulk een vertaald stuk in zijne gelederen te tellen dan door menig flaauw oorspronkelijk product dat er aan wordt toegevoegd. Je prends mon bien où je le trouve, en aan dezen Engelschman kan men gerust het burger-

[p. 756]

regt verleenen. - Vraagt men mij nu, of er op de voorgestelde gebeurtenissen niet hier of daar eene kleine aanmerking zou zijn te maken, dan zou ik op mijne beurt aan den Schrijver kunnen vragen, of het niet wat al te romantisch is, dat een meisje van goede geboorte zonder veel aarzelen er toe overgaat om een looijersleerling tot haren man te nemen? of het zeer waarschijnlijk is, dat in één gezin vier menschen op dezelfde wijze sterven, of liever zonder lijden inslapen, zoo als dat slechts zelden gebeurt? of de liefde der beide oudste zonen van den held op hetzelfde meisje niet wat ongemotiveerd en donderslagachtig in het verhaal valt? Maar dit vragende zou ik meteen moeten erkennen aan vitterij schuldig te zijn, want deze kleine vlekken worden door ontelbare schoone en treffende tooneelen niet alleen weder goed gemaakt, maar geheel op den achtergrond geschoven. Ik verwijs den lezer onder anderen naar de handelwijze van john bij het brood-oproer, of naar zijn gedrag op het kantoor van den ouden bankier, of dat ten opzigte der verlatene, krankzinnige lady caroline brithwood. Een schilder zou door de lectuur menige aanleiding vinden tot allerliefste huiselijke genre-stukjes, en welk eene roerende episode is niet het leven en sterven der blinde muriël!

Ten slotte nog een blik op datgene waarmede de Schrijver niets te maken had: de vertaling is vloeijend; de druk en het papier zijn aangenaam voor het oog; de plaatjes zijn het minder, daar de teekenaar eene bijzondere voorliefde voor groote hoofden schijnt te hebben, en het nette, doch doodeenvoudige bandje is volkomen goed genoeg voor een werk als dit, dat boven de behoefte aan een prachtband is verheven.
m.p.