Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1857

[p. 729]

Op- en aanmerkingen.

De wetenschap is niet altijd ondankbaar. - Het Engelsche volk is zeer ingenomen, en ook het overige Europa zal het met genoegen hooren, dat de grootste historicus onzer eeuw, Sir thomas babington macaulay, tot de waardigheid van Peer verheven is. Hij wordt nu ‘Baron of Rothley’, zijne geboorteplaats, en men verzuime nu voortaan niet hem Lord macaulay te noemen. Deze maatregel van de kroon, of van Lord palmerston, is in Engeland zeer populair; het is eene eer aan een man van letteren bewezen, waarvan maar een paar voorbeelden zijn. Men hoopt, dat hij in het Hoogerhuis zich meer onderscheiden zal en beter te huis gevoelen, dan in het Lagerhuis, voor welks drukke vergaderingen zijne gezondheid te zwak was. Als zijn hoofdwerk nu maar niet liggen blijft. Jammer, zegt men, dat de Peerage met hem zal uitsterven, daar de wetenschap zijne eenige liefde schijnt te zijn, en boeken zijne eenige nakomelingschap. Wanneer men zich echter herinneren wil, wat indertijd over de quaestie van het erfelijk of niet erfelijk Pairschap is voorgevallen, dan zou het niet te verwonderen zijn, dat juist deze omstandigheid op de keuze des Ministers niet zonder invloed is geweest.

Een huwelijk te paard. - Een dagblad van Texas verhaalt van twee gelieven, die te paard vlugtten, vergezeld door den geestelijke, die hen zou trouwen. De vader van het meisje jaagde haar achterna, en toen het bleek, dat hij hen in zou halen, riep zij haren geestelijken vriend toe: ‘Kunt gij ons niet trouwen onder het rijden?’ De geestelijke had liberaliteit (en adem) genoeg, om in dien geschokten toestand het formulier uit te spreken; en juist toen de vader der bruid de teugels van haar paard greep, waren de gelieven door den geestelijke tot man en vrouw verklaard. - Natuurlijk had de vader zoo veel genoegen in deze stoute daad, dat hij zijnen zegen er bijvoegde, - waarschijnlijk ook te paard. - Men roept zooveel, dat alles tegenwoordig ‘per stoom’ gaat, dat men deze goede lieden, die het nog met het oude transportmiddel afdoen, gerust voor vrij bedaard kan houden.

[p. 730]

Statistiek van zelfmoorden in Europa. - Over dit melancholische onderwerp is onlangs een werk verschenen van den Franschman lisle, waarin de schrijver tot de treurige erkentenis komen moest, dat Frankrijk in dit opzigt bovenaan staat onder de Europesche volken, en het min geachte Rusland onderaan. Dat de steden ook hiervoor verreweg de meeste slagtoffers leveren, behoeft geen betoog. In Londen komt gemiddeld één geval van zelfmoord voor op de 8250 zielen; in Parijs één op de 2221. Daardoor komt dan ook bijna de helft der gevallen in het geheele keizerrijk op rekening van het Noorden van Frankrijk. Het verschil tusschen Engeland en Frankrijk is echter niet groot: voor het eerste dooreen op de 15,900, voor het laatste op de 12,489 één geval. Ten onregte wil men aan het meer levendige, heftige karakter der Fransche natie deze treurige meerderheid toeschrijven. Immers de Oostersche volkeren, wier gestel zeker niet minder heftig is, staan in dit opzigt verre achter, - of zeggen wij liever boven de Westersche volken. Het is niet te ontkennen, de zelfmoord is de misdaad der beschaving. - Maar de luchtige Franschman bekommert zich niet veel om dit verschrikkelijke en onweêrsprekelijke feit. Ik herinner mij de aankondiging van dit boek in de ‘Revue de Paris’ gelezen te hebben, welke op deze wijze aanving: ‘La France s'ennuyait autrefois; je ne sais si elle s'amuse beaucoup aujourd'hui; toutefois il semble qu'elle se tue par instants, etc.’

Een nog weinig beploegd hoekje van de litteratuurgeschiedenis. - Deze geschiedenis bepaalde zich tot nog toe meest tot personen, en trachtte de waarde en het standpunt der letterkundige celebriteiten in het licht te stellen, in verband met hunnen tijd en den ontwikkelingsgang van hun volk. Maar men vergat daarbij eene instelling (of hoe men het anders noemen wil), die meer misschien dan boeken van individuën der volken denkbeelden beheerscht, en wederkeerig daarvan de uitdrukking is, - de periodieke pers. Of misschien men werd afgeschrikt door de groote moeijelijkheid, om de ontelbare gegevens, zoowel als de onbekende feiten, waaruit die geschiedenis zamengesteld zou moeten worden, tot een bruikbaar geheel om te scheppen. Zeker is het, dat geene letterkundige voortbrengselen beter geschikt zijn, om volkeren en

[p. 731]

tijden te beoordeelen en te leeren kennen dan juist de periodieke pers in den wijdsten zin genomen, en toch is nog nergens hare geschiedenis de industrio behandeld, gelijk die der andere geestesvruchten, welke het menschdom in den vorm van boeken oplevert. Het is dus niet te verwonderen, dat men meer en meer het gewigt van dezen hefboom der nieuwere maatschappijen begint in te zien, en door geschiedkundig onderzoek hare verschijnselen en werkingen tracht te kennen. Hiertoe is onlangs eene wèl gelukte proeve gedaan door den Franschman cucheval-clarigny, in zijn werk, getiteld: ‘Histoire de la presse en Angleterre et aux États-Unis.’ - Hij stelt zich wel in de eerste plaats de vraag: ‘waarom is de Fransche pers in vergelijking met de Engelsche in een staat van kwijning?’, maar beantwoordt die door juist het verschillend doel en den belangrijker werkkring der Engelsche uiteen te zetten. Zelf een man van het vak, maakt hij den lezer met merkwaardige bijzonderheden bekend, en zijn boek is uitnemend geschikt, om eene belangrijke zijde van het Engelsche en Amerikaansche leven te leeren kennen. Het is aan de eene zijde de geest van associatie, die sommige der Engelsche dagbladen en tijdschriften tot ondernemingen heeft gemaakt even uitgebreid als op het vasteland een spoorweg; de Direeteur van de Times b.v. heeft meer tractement, dan een Minister in Frankrijk. Aan de andere zijde hebben zij zich een debiet kunnen scheppen, aan die énorme uitgaven geëvenredigd, door maar één doel voor oogen te hebben: het publiek te dienen. Een Engelsch dagblad bestaat niet ter wille (en dan ook dikwijls op kosten) van de eene of andere partij of zelfs een bepaald persoon; maar bestaat voor het publiek, en geene opofferingen zijn te groot, om al dat te kunnen opnemen, waarvan de kennis op eenigerlei wijze nuttig en aangenaam wezen kan. Dit sluit natuurlijk niet uit, dat een dagblad of tijdschrift daarom wel eene politieke rigting, of elk ander beginsel kan vertegenwoordigen, doch het staat niet onder, maar boven de partijen; het wordt niet door de politiek beheerscht, maar beheerscht zelve de politiek. In Frankrijk schijnt het omgekeerde nog het geval te wezen.

In Amerika scheen de pers in den aanvang eene schitterende loopbaan te zullen hebben, maar spoedig ging die luister onder door de namelooze verbrokkeling, en eindelooze personaliteiten.

[p. 732]

Doch wij willen geen résumé geven van het Fransche boek; het is ons genoeg op de verschijning er van opmerkzaam gemaakt te hebben. - Waarom heeft de Franschman niet, in plaats van bij anderen rond te zien, de fata der pers op eigen bodem beschreven? Er was misschien reden voor. - Maar zulke reden bestaat bij ons gelukkig niet, en ook het vaderland van eene der oudste couranten heeft zijne geschiedenis der pers, die niet onbelangrijk wezen zou. Ons geheele in- en uitwendig leven, met al zijne wisselingen en vallen, zou er zich op eigenaardige wijze in afspiegelen.

Het kamp van Châlons. - De Fransche dagbladen schijnen wel evenveel genoegen, als de Keizer zelf, te hebben in de groote en schitterende manoeuvres, die daar gehouden zijn. Vooral een der laatste dagen was een belangrijke dag: er zou naar het wit geschoten worden, en als prijzen waren voor ieder bataillon een gouden en een zilveren horologie gesteld, benevens twintig medailles. Zeker, de horologies zijn tegenwoordig nog al goedkoop; maar die prijzen bewijzen, dat de Keizer prijs stelt op de liefde zijner onderdanen - militaire wèl te verstaan. Die manoeuvres maken op mij denzelfden indruk als de verbeteringen in Parijs met zijne lange, breede, regte straten, - zeer schitterend, maar ook zeer doelmatig!

Dagbladen als paddestoelen! - Onwillekeurig komt ons die uitroep in den mond, als wij lezen, hoe rijk het jonge Australië reeds in dit opzigt is. Het getal dagbladen in de Engelsche Koloniën aldaar bedraagt 81. In Victoria komen er 6 dagelijks, en 38 wekelijks of om de 14 dagen uit; in Nieuw-Zuid-Wales 2 dagelijks en 18 wekelijks of om de 14 dagen; in Tasmania 5 dagelijks en 3 wekelijks of om de 3 weken; in Zuid-Australië 2 dagelijks en 3 wekelijks; en in West-Australië zijn vier wekelijksche dagbladen.

Doch het zal er wel gaan even als het in Noord-Amerika ging en nog gaat. Naauwelijks zijn eenige planterswoningen tot een dorp aangegroeid of er komt al spoedig een zwervende ridder der letterkunde met drukkersgereedschap, verzamelt en bespreekt wat plaatselijk nieuws en plaatselijke belangen, werpt zich als voorvechter van de eene of andere partij op, en - een dagblad is geboren. Een artikel even onmisbaar en gemakkelijk te krijgen, als voor onze dorpen een kroeg en een barbier. Maar een naburig dorp heeft óók nieuws, óók belangen en óók gevoelens, soms strijdig met die van het eerstgenoemde. Welnu! een tweede publicist zal niet lang op zich laten wachten, en de twee mededingers vinden stof en bezigheid in het verguizen van elkander en elkanders cliënten. - Misgunnen wij dus Australië dezen rijkdom van dagbladen niet, voor dat wij weten hoe ze zijn.