Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1857

[p. 843]

Dred. Een Verhaal door de Schrijfster van ‘De Negerhut’, Mevr. HarriËt Beecher Stowe. Uit het Engelsch, door P. van Os. Drie Deelen. Haarlem en Sneek, A.C. Kruseman en van Druten en Bleeker. 1857. Met titels en vignetten in steendruk. In gr. 8vo. 904 bl. f 9-20.

De beroemde Schrijfster van ‘De Negerhut’ stelde zich in den voor ons liggenden roman ten doel, de werking der slavernij op de maatschappij in het algemeen aan te toonen; de verschillende maatschappelijke nadeelen, die zij zelfs over hare meest bevoorregte voorstanders brengt; de verkwisting en ellende en achteruitgang van al de huishoudelijke inrigtingen der slavenstaten; de verarming van gegoede familiën; de waardevermindering van het land; de nog ergere ontzedelijking van alle volksklassen, van den aristokratischen, willekeurigen planter af tot den onderdrukten en armen blanke toe. De indruk, dien deze tafereelen dan ook achterlaten, is die, dat zij eene aanschouwelijke voorstelling zijn van hetgeen men D. I, bl. 230 leest: ‘dat de Negers meer dienen om ons (de Amerikanen) tot Heidenen, dan wij om hen tot Christenen te maken.’ Die tafereelen zijn wel aaneengeregen in den vorm van een romantiek verhaal, maar behelzen nogtans waarheid, zij het dan met andere namen en in andere bijzonderheden; zulks blijkt uit de aanhangsels aan het slot, waar echte bescheiden als zoo vele verificatoire stukken worden aangevoerd. Het tooneel is in Carolina, omtrent welken staat een der hoofdpersonen, edmund clayton, te regt aanmerkt: ‘Noord-Carolina heeft, geloof ik, den benijdbaren roem van de onkundigste en armste staat in de Unie te zijn. Ik geloof dat er in het oude despotieke Europa geen land is, waar de armen ellendiger, zedeloozer en meer ontaard zijn dan in onze slavenstaten. En het ontvolkt ons. Menschen van eenige bekwaamheid in onze lagere klassen, die zich fatsoenlijk willen gedragen, willen het niet uithouden. Zij verhuizen naar den een of anderen staat, waar vooruitgang bestaat. Honderden en honderden verlaten Noord-Carolina ieder jaar en begeven zich naar de Westelijke staten, en alleen die onnatuurlijke inrigting der maatschappij bewerkt dit.’ (D. III, bladz. 97.) Trouwens de toepassing der wet gaat er nog veel verder dan de wet zelve, die de ver-

[p. 844]

standelijke en zedelijke ontwikkeling der slaven verbiedt; men kan zijne oogen niet gelooven, als men leest: ‘Mevrouw rosa douglas, eene dame uit Virginia, werd twee jaren geleden gekerkerd, omdat zij de vrije gekleurde kinderen leerde lezen’ (D. III, bladz. 196, aant.). Met weemoed en afschuw verneemt men, dat zelfs de godsdienstleeraars, op eene enkele uitzondering na, ook van de meest uiteenloopende rigtingen, eer de hand aan dien gruwelijken kanker der maatschappij houden, dan dat zij hunnen invloed gebruiken om het kwaad tegen te gaan; ja, dat er onder hen maar al te velen zijn, die het slaven wezen met hand en tand verdedigen, als gegrond op de Heilige Schrift!

Het menschlievend oogmerk der Schrijfster was, voor dien toestand van zaken de oogen te openen; en indien waar is hetgeen men in courant-aankondigingen van deze vertaling leest, bewijst een debiet van 150,000 exemplaren, dat het oorspronkelijke althans vele lezers heeft gevonden. Of het doel heeft getroffen en de weg tot verbetering er door is geëffend, zal de tijd moeten leeren. Wij ontkennen niet, dat er uit een maatschappelijk oogpunt groote, zeer groote bezwaren aan eene plotselinge émancipatie der slaven verbonden zijn; in Carolina en dergelijke staten nog veel grootere, dan in onze W.I. bezittingen, wegens de geheel andere en uitgebreider schaal, waarop ginds het slavenwezen is geplaatst tegenover maatschappij en staatswetten; wij beamen ten volle, dat de bezwaren grootendeels zouden wegvallen, indien het werkelijke leven idealen van heeren en vrouwen opleverde, zoo als zij hier worden geteekend in clayton en zijne zuster, en in Miss nina; maar mogen alle slaveneigenaars niet zulke verworpelingen zijn als tom gordon hier wordt voorgesteld, - zeker is het, dat de mogelijkheid van maatregelen tot eenen beteren regtstoestand van de slaven - iets anders nog, dan eene geheele émancipatie - veelzijds zal afstuiten op de persoonlijke verdorvenheid der eigenaars niet minder dan der slaven. Ook dit wordt in dit van die zijde zeer leerrijke werk klaar blootgelegd.

De naam der Schrijfster waarborgt ook ten onzent ongetwijfeld een gunstig onthaal aan de vertaling van dit werk; maar dat onthaal zal minder voortvloeijen uit belangstelling in het allergewigtigste maatschappelijke vraagstuk zelf, dan uit het

[p. 845]

verlangen naar eenen onderhoudenden roman. Zal ‘Dred’ - welke persoon echter volstrekt geen hoofdpersoon is, veel minder dan clayton en harry - zulke lezers bevredigen? In vele opzigten, ja. De beschrijvingen van personen en tooneelen zijn levendig; wij wijzen uit vele slechts op de voortreffelijke beschrijving van ‘tante milly’, D. I, bladz. 70-74. Met dat al is het niet te ontkennen, dat het schilderen van eenzame wouden, gestoffeerd met zingende vogels, guirlandes van slingerplanten, wilde vruchten en geur van bloemen, wel wat in het vervelende wordt herhaald. Ook twijfelen wij, of het werk de belangstelling der romanlezende wereld wel tot het einde levendig houdt; er is volstrekt geen ‘knoop’ in, en na den dood van nina moet zij verflaauwen. De langdradige gesprekken in het Derde Deel zijn weinig geschikt, om de uitdoovende belangstelling nog wat aan te blazen. Trouwens, die gesprekken zijn dan ook zeer gerekt en doen weinig ter zake. Voor zoover zij moeten dienen om de denkwijze der verschillende kerkelijke partijen te doen kennen, zijn zij overtollig, en de persoonlijkheid der predikanten, welke aan die kerkelijke spiegelgevechten deel nemen, boezemt geen het minste belang in. Deze gebreken worden echter rijkelijk opgewogen door eene menigte scherpzinnige opmerkingen over zaken, die niet tot het hoofdonderwerp behooren. Uit vele noemen wij slechts het even belangrijke als aangenaam geschreven gesprek over het leeren uit boeken en uit het dagelijksche leven (D. II, bladz. 24 volgg.), en herinneren den rijkdom aan beelden en vergelijkingen, van welke vele allergeestigst zijn en veel toebrengen aan het onderhoudende van het geheel. En vindt men hier en daar trekken terug uit ‘De Negerhut’; doet tiff in ‘Dred’ denken aan ‘Uncle tom’, en herinnert lisette hier ons elise dáár - het is niet hinderlijk, want de persoonlijkheid is geheel anders, en geheel anders ook de toestand, waarin de personen zijn geplaatst.

Maar het zou ons leed doen, indien ‘Dred’ alleen als roman gelezen werd; daartoe behelst het werk te veel degelijks. Wij zullen nu niet zeggen, dat het, even als ‘De Negerhut’, de kracht en werking van het Evangelie tegenover bekrompen hangen aan leerbegrippen en kerkvormen helder doet uitkomen, o.a. in ‘tante nerbit’, die zich volstrekt niet kan be-

[p. 846]

grijpen, dat iemand, die tot de Presbyteriaansche kerk behoort, bij gebrek aan eenen geestelijke der Episcopaalsche, de gebeden dier kerk bij eene begrafenis lezen wil. ‘Ik voor mij’ - zegt zij - ‘keur zulke dingen niet goed. Het ondersteunt de Episcopaalsche dwalingen. Als wij gelijk hebben, hebben zij ongelijk, en wij behooren er geene ondersteuning aan te geven. Het toont groote losheid van godsdienstige beginselen.’ (D. I, bladz. 186.) Is het mogelijk, het kerkelijke rigorisme meer naar het leven te teekenen? Ook zullen wij niet wijzen op de allervoortreffelijkste plaats, waar voor de oogen wordt geschilderd, hoeveel beter het is, gansch onkundigen het eerst met het leven van jezus bekend te maken, dan hun het hoofd op te vullen met leerstellingen (D. II, bladz. 222). Maar wat wij wilden zeggen, is dit: even weinig als men, volgens vondel, naar Afrika behoeft te reizen om monsters te zien, even weinig behoeven we den blik naar Amerika te rigten om te aanschouwen hetgeen daar de ellende der slavernij uitmaakt, stoffelijk zoowel als verstandelijk en zedelijk. Men klaagt, en met reden, over de diepe bedorvenheid van den dienstbaren stand - is het niet een gevolg daarvan, dat die menschen volstrekt niet worden gevormd, volstrekt niet doortrokken van goede beginselen? Dat geschiedde bij onze voorouders wèl; daar maakten de dienstboden een deel des huisgezins uit; bij onze veranderde zeden en levenswijze heeft dat geene plaats meer, maar het gevolg blijft niet achter: de dienstboden worden meer en meer daarin aan de slaven gelijk, dat zij volstrekt geene beginselen bezitten, volstrekt geene geestelijke, zedelijke ontwikkeling erlangen, en bij gevolg door niets te regeren zijn, tenzij de wet hongerlijden en de roede vergunde. Zonder ontwikkelende opleiding verdierlijkt de mensch in het midden der maatschappij, en al het voordeel van het wonen in de maatschappij gaat reddeloos verloren. Voorwaar, een teeken des tijds, waarop wij wel acht mogen geven! En nog in een ander opzigt ziet men, zoo men het slechts wil zien, de ellende der slavernij in ons Vaderland voor zijne oogen. Aanschouwt die blinde, medelijdenswaardige onderworpenheid, met welke duizenden den nek slaafs buigen onder de willekeur van eenen priester; hoe zij geene vrienden durven noodigen, geene kamer

[p. 847]

durven verhuren, geene dienstbode durven wegzenden, geen kind durven school leggen, zonder het ootmoedig eerst aan Heeroom te vragen. Dat is ook slavernij, geest- en zieldoodende slavernij, die evenzeer der menschheid onwaardig is als de zweepslagen op de plantaadjen. Ongelukkigen, die gekromd gaan onder een juk, dat zij uit eerbiedwaardige vrees voor hunne zaligheid niet durven afschudden, - maar ellendigen, nog verworpener dan de hardste slaveneigenaars, die, tegen beter weten aan, menschen aldus maken tot slaven! Als men met de gedachte aan het: mutato nomine de te fabula narratur, dit werk leest, laat het hooger indruk na dan dien van eenen onderhoudenden roman. Het wordt een werk, waarin men ziet, hoe de reine, schoone, heerlijke Christelijke godsdienst is verlaagd tot een masker van de laagste driften en schandelijkste onderdrukking.

De vertaling is over het geheel goed. D. I, bladz. 216, wordt herhaaldelijk van een ‘meisje’ gesproken, terwijl eene gehuwde vrouw wordt bedoeld; D. II, bladz. 144, lezen wij van ‘uithuren’ voor ‘verhuren’; ald. bladz. 168; ‘hij maakte zich zeer gezellig’; D. III, bladz. 7 wordt melding gemaakt van ‘pijnboombladeren’ - wat die zijn, weten we niet, de pijnboom draagt naalden, die zich niet best tot eene zachte legerstede leenen; en van ‘kerkdeuren van graniet’ (D. III, bladz. 167) hebben wij geen regt denkbeeld.

Onze ernstige beoordeeling eindigt met eene kleine, niet ernstige aanhaling:

‘Wel,’ zeide anna met vuur, ‘gelooft gij niet, dat hij de zaak zal winnen?’

‘Niet, als de zaak volgens de wet gaat,’ zeide regter clayton. ‘Maar edward bezit eene groote kracht van welsprekendheid en veel bekwaamheid om eene afleiding van het eigenlijke punt te maken, zoodat hij de zaak misschien zal winnen.’

‘Wel,’ zeide anna, ‘ik dacht dat de zaken altijd volgens de wet beslist werden! Waar maakt men anders wetten voor?’

‘Gij zijt wel onnoozel, mijn kind!’ zeide regter clayton.

N.B. Het tooneel is in Noord-Amerika, en de plaats staat D. II, bladz. 154.