Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1857

[p. 840]

Evangeline. Een verhaal van Acadie, van Henry Wadsworth Longfellow door S.J. van den Bergh en B.Ph. de Kanter. Haarlem, A.C. Kruseman 1856. In post 8vo. VIII en 152 bl., met gelith. portret f 1-25.

Longfellows Evangeline is een lang en - vervelend gedicht, met zeldzame ja schier onovertroffen schoonheden van natuurbeschrijving. Ziedaar een openhartig en naauwkeurig verslag, in één volzin, van den indruk door dit verhaal op ons gemaakt. Gaarne erkennen wij, het eenig Excelsior en zoo menig ander meesterstukjen uit de Voices of the night en Seaside and Fireside hoog te stellen boven dit eentoonig poëem. En tot versterking van onzen geest hebben wij ontdekt, dat wij met dit ons oordeel niet alleen staan. In de Revue des deux mondes voor 15 Nov. 1854, vindt ge een belangrijk opstel over den beroemden Amerikaanschen Zanger, waarin natuurlijk ook Evangeline ter sprake komt, en, naar wij meenen, zeer juist en zeer geestig wordt beoordeeld. Wij zouden u daarheen kunnen verwijzen. Maar bedenkende, dat onze lezer genoemd nommer van de Revue juist waarschijnlijk niet bij de hand zal hebben, en tevens, dat wij ons eigen gevoelen aangaande longfellows gedicht zeker niet beter kunnen uitspreken, vertalen en herhalen wij het t.a.p. geschrevene bijna woordelijk, en zeggen met den schrijver der in haar geheel lezenswaardige studie: ‘de schitterende bladzijden van Evangeline elkander geduriglijk opvolgende, doen ons denken aan de stoute beeldspraak van alexander smith a stream of sunsets, en even als bij de schilderijen van claude lorrain, is men hier genegen te vragen, wat te midden van al die weelderige pracht der natuur, van al dat goud, al dien glans, al dien gloed, de nietige menschelijke figuur te maken heeft. De heldin van het verhaal en haar vader en haar bruidegom en - in één woord - geheel 't menschelijk element van 't gedicht zou men wel missen kunnen, maar niet

de ruischende dennen en eiken,

Dicht bewassen met mos

en omwingerd met klemmereud klimop,

Prijkend als oude Druïden, enz.

[p. 841]

maar niet, de geurende prairiën of de hoeven van Nieuw-Schotland, of - de klachten van den bleeken Oceaan, die siddert in 't zilveren maanlicht.

De gebeurtenissen in dit gedicht, hoe schokkend op zichzelve, laten ons dan ook koud en onverschillig. Ze raken ons harte niet. En waarlijk wij kunnen er ons zelfs maar noode over bedroeven, dat Evangeline haar bruidegom derven moet, aangezien haar volhardende pogingen om hem weder te vinden, aanleiding geven tot de schoonste bladzijden van het boek, met name de heerlijke schildering der boorden

van Amerikaas trots, Misissipi.

In één woord, al het romantisch interest van dit verhaal - gaat onder in prachtige natuurbeschrijving. Eindelijk - doch bovenal - eene der hoofdoorzaken mede, waarom dit gedicht zoo weinig tot ons harte spreekt, is, meenen wij, de rhythmus waarin het verhaal werd geschreven. longfellow met zijn rijkdom van gloeijende fantazy mocht in de homerische versmaat de prachtigste tooneelen der onbezielde wereld ons schilderen - maar het kloppen van het hart en het bruischen der aderen en al wat de beweging van het menschelijk leven hartstochtelijk heeft en groots en onregelmatigs - ontbreekt aan dit eentoonig en slepend gezang.’

Zoover onze gedeeltelijke aanhaling, die genoegzaam zal wezen om ons oordeel, uitgesproken in de eerste regelen dezer korte aankondiging, behoorlijk toe te lichten. Wie nu evenwel uit het gezegde wilde opmaken, dat wij aan de Evangeline geene bijzondere waarde toekennen, zou ons ten eenemale misverstaan. Veeleer dunkt ons, trots zijn onmiskenbare gebreken, zou een gedicht als dit, tegelijk door onmiskenbare schoonheden uitnemend, kunnen volstaan, om longfellow, ook al hadde hij nimmer iets anders geschreven, een grooten en blijvenden dichternaam te verzekeren. Maar hij schonk ons meer en beter; dit is juist het geval; meer en beter, waardoor Evangeline geheel in de schaduw wordt gesteld. Maar, als wij reeds opmerkten, menigeen zijner kleine gedichtjens staat in onze schatting hoog boven dit uitvoerig verhaal. En waarlijk, ook niet door zijn Evangeline zou de Amerikaansche zanger die mate van edele populariteit in twee warelden verworven hebben, welke de weinige strofen van Excelsior be-

[p. 842]

kroonden. Toch evenmin als het laatste behoort het eerste eenigen man van smaak, eenigen vriend van poëzy of letterkunde vreemd te wezen. Voor veel eentoonigs is hier ook veel vergoeding. En wie, om maar dit eene te noemen, de boven vermelde beschrijving van Amerikaas gouden vloed nog niet kent - die moge zich haasten kennis te maken met een der schoonste voortbrengselen der nieuwere dichtkunst, thans door de verdienstelijke zorgen der heeren s.j. van den bergh en b.ph. de kanter toegankelijk gemaakt, ook voor hen, die de engelsche taal niet machtig zijn, op eene indedaad allezins voortreffelijke wijze.

Wij brengen hun daarvoor onzen dank en onze hulde. De overbrenging is gelijk wij die van zoodanigen mochten verwachten - gelukkig. 't Zou nogtans wel wonder zijn, indien de kritiek in zulk een uitgebreid verhaal niet hier of daar een enkelen, minder gelukkigen regel vond aan te wijzen, als bijv. pag. 90. r. 1,

Door een visioen bemoedigd dat

neevlig verrees voor haar oogen.

Hoe is dit vaers metrisch te lezen? Doch ‘ubi plura nitent’ willen wij niet vitten dan alleen ten bewijze onzer aandachtige lezing. Bij die lezing rees eene gedachte in ons op, die wij ten slotte nog als vraag hier ter nederstellen. Zoo het verhaal uit Acadie eens in gantsch andere, afwisselende vaersmaat ware overgebracht, zou de poging niet eigenaardig verdienstelijk en de indruk van 't geheel niet gelukkiger zijn geweest? In elk geval hopen wij niet, maar wij vreezen ook niet, dat die homerische vaersmaat onder onze poëeten mode zal worden, ten minste niet voor gedichten van eenigzins langer adem. Want daar is iets in, dat op den duur ons slaap verwekt of ongeduld, dat ons dommelig maakt of driftig. En erger nog, op de deining harer groote eentoonige golven werd onze dichterlijke mensch, als 't ware geestelijk zeeziek... we moesten eenige krachtige alexandrijnen van bilderdijk lezen om weder te bekomen!

Nov. 1857.
-E-T.