Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1857

Mémoires relatifs à la Guerre de Succession de 1706-1709 et 1711, de Sicco van Goslinga, député des États-Généraux. Publiés par M.M.U.A. Evertsz et G.M.M.A. Delprat, au nom de La Société d'histoire, d'archéologie et de linguistique de Frise. A Leeuwarden, chez G.T.N. Suringar. 1857. In 8vo. XIV en 174 bl.

Zoo veel - of zoo weinig - liefhebbers van grondige studie der Vaderlandsche Geschiedenis als er zijn, mogen zich verheugen over de belangrijke bijdrage, die dit boekje hiervoor levert. Sicco van goslinga was een meer uitstekend, dan algemeen bekend Friesch staatsman, die als gedeputeerde te velde de veldtogten van 1706 en volgende jaren bijwoonde. Zijne aanteekeningen en journalen hierover heeft hij grootendeels te midden der gebeurtenissen zelve opgesteld en later bijeenverzameld, oorspronkelijk echter alleen ten behoeve zijner kinderen. Een manuscript hiervan, zoo goed als van de tweede hand, was op het Rijks-Archief voorhanden, en wordt

[p. 834]

ons thans door de bemoeijingen van het Prov. Friesch Genootschap en de zorgen der bovengenoemde H.H. uitgevers aangeboden.

Gelijk van hen te verwachten was hebben zij het met die zorg en naauwkeurigheid niet alleen, maar ook met den eerbied, die den criticus past, behandeld. De noodige inlichtingen over het manuscript en den persoon van goslinga hebben zij in de ‘Voorrede’ en de ‘Introduction’ vooropgezonden, terwijl het stuk zelf door hunne belangrijke ‘Observations’ wordt toegelicht. Daarom mogen wij er niet te luid over klagen, dat hun Fransch, naauwelijks grammaticaal juist, niet die (moeijelijk te verkrijgen) natuurlijkheid heeft, dat het eenen Franschen stijl te noemen is; dat behoeft hier ook niet. En goslinga zelf maakt het vrij wat erger; het is het Fransch, zoo als wij het uit die tijden meer hooren, van iemand, die het door spreken heeft geleerd, maar zich overigens om correctheid niet veel bekommert. De H.H.e. en d. echter hebben aan de eischen der handschriftendiplomatie voldaan, door noch den antieken stijl, noch de grove fouten te willen verbeteren.

Dit vermindert ook in geenen deele het gewigt van den inhoud; - alleen is het te betreuren, dat hier en daar onnaauwkeurigheden en belangrijke (misschien gedeeltelijk opzettelijke) leemten bestaan. Goslinga behoorde niet tot die soort van gedeputeerden te velde, welke Prins eugenius deden zeggen: ‘De Macedoniër had ook geene gedeputeerden in het kamp!’ - toen men hem sprak van diens groote bedrijven met geringe middelen volbragt. Hij was den veldheeren een medehelper met raad en daad, en met de meesten, onder anderen ook met marlborough, zeer bevriend. Dit doet hem echter de oogen niet sluiten voor de groote gebreken in diens karakter; hoewel ik in zijn oordeel toch niet, met de H.H. e. en d., eene volledige bevestiging zou zien van de zeer ongunstige voorstelling, die de groote macaulay van hem geeft.

Men verwachte in de aanteekeningen van onzen gedeputeerde te velde niet de systematische rangschikking en geleidelijkheid, die van den geschiedschrijver wordt vereischt; het is een ‘recit naïf de cette campagne’. Maar het is leerzaam juist door de détails, waartoe de steller afdaalt. Vooral hebben zijne veelvuldige karakterbeschrijvingen en oordeelvellingen

[p. 835]

over de veldheeren en staatslieden van dien tijd groote waarde. Niet alleen hebben wij alle redenen, om ons op de goede trouw, onpartijdigheid en menschenkennis van den loyalen, schranderen Fries te verlaten; maar zij hebben ook die frischheid en naauwkeurigheid, welke alleen eene persoonlijke kennis en dikwijls intieme omgang geven kan, terwijl ze met vrijmoedigheid worden voorgedragen. Evenzoo hebben ook zijne beschouwingen en redeneeringen over algemeene toestanden de oorspronkelijkheid van de stemme des tijdgenoots, - en wel van zulk een tijdgenoot.

Kortom, het is eene bron, eene originele bron voor het algemeen toegankelijk gesteld. Het spreekt van zelf, dat ik niet zoo dadelijk een volledig en gemotiveerd oordeel over zijne zuiverheid en zijnen rijkdom vellen kan; die moeten eerst door het gebruik worden geproefd. Ik kondig de uitgave slechts aan; maar meen gerust te kunnen zeggen, dat de H.H. Uitgevers in hunne Voorrede niet te hoog van de belangrijkheid van dit manuscript opgegeven hebben.

Alleen is het altijd jammer, dat zulke historische documenten van algemeen belang - zoo als dit, wat voorzeker niet alleen op Friesland ziet, - in ons land niet beter bij elkander worden gehouden, zoo als b.v. in Frankrijk in de grootsche ‘Collection de documents inedits sur l'histoire de France, publiés par les soins du ministre de l'instruction publique’; maar meest door afzonderlijke Prov. genootschappen, tijdschriften en particulieren worden openbaar gemaakt.
d-d.