Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1857

[p. 820]

Christelijk Geloof en Leven. Uit het Engelsch van Dr. W.E. Channing door J.J. Swiers, Predikant te Havelte. Te Groningen bij J.B. Wolters. 1857 In kl. 8vo. XXXVI en 224 bl. f 1-60.

Deed de Eerw. swiers een hoogst verdienstelijk werk, toen hij den edelen channing bij ons godsdienstig publiek inleidde, hij heeft van 's gelijken regt gezien, toen hij ook nog deze laatste nalezing uit ch.'s werken niet meende te mogen achterhouden. Wel is hier niet alles even belangwekkend: Het dagelijksch gebed b.v. en De pligten der kinderen zijn niet veel meer dan goede, schoon dan ook zeer goede, traktaatjes, maar de Inleidende opmerkingen tot ch.'s werken door hemzelven, de twee stukken over de liefde tot christus, de opmerkingen over 't gezag der rede in de godsdienst, de kenschetsing van het hooge belang der goede opleiding van Evangeliedienaren in onze dagen, en de bevestigingsrede Mijn Geloof, waarin ch. rekenschap van zijne Godsdienstige denkwijze aflegt, zijn alleen reeds den aankoop dubbel en dubbel waard. Zóó ook maakte ch. zelf er gewis geene aanspraak op om alle waarheid, of zelfs maar altijd de waarheid te leeren; maar met dat al schijnt ons een Christendom, zóó gezond en toch zóó geloovig, zóó verdraagzaam en toch zóó rondborstig, zóó verstandelijk en gemoedelijk en vruchtbaar tegelijk, als het zijne, in onze dagen bijkans een éénig verschijnsel. Er is misschien geen gunstiger tijdsteeken betrekkelijk den Godsdienstigen toestand onzes vaderlands, dan dat het de geschriften van den waarlijk vromen channing met ingenomenheid heeft ontvangen. De hoop des vertalers, dat menig lezer hem zal nazeggen: ‘Mijn verstand is door ch. verlicht, mijn hart geheiligd, mijn geloof versterkt en gereinigd, en mijne liefde tot God en christus en mijne medemenschen gelouterd en vermeerderd,’ zal - dit vertrouwen wij vastelijk - niet in rook vervliegen.

Daarom verblijden we ons zeer, dat Ds. swiers, van ch.'s schriften alsnu afscheid nemende, ons echter nog eene vertolking van ch.'s leven en werken, door eene onbekende Engelsche dame in 't Fransch geschreven, toezegt. De taak is hem best toevertrouwd. Toch meenden we in dezen bundel

[p. 821]

aan stijl en taal eenige sporen van overhaasting te bemerken, waartegen wij hem, juist uit wezenlijke welwillendheid, wenschen te waarschuwen. Wat den stijl betreft, hoe ligt ware 't hem gevallen, volzinnen als deze te verhelpen: bl. 13. ‘Gij zegt mij, dat de onvergelijkelijke volheid van goddelijke wetenschap in christus, zijne bestendige toevloeijing van goddelijk licht, dat dit zijne hoogste onderscheiding was,’ bl. 19: ‘zij, die een uittreksel willen maken bevattende zijne lessen, en zeggen’ enz.; bl. 48: ‘wezens, welke hij louter boos het aanzijn geeft;’ bl. 81. ‘indien hij zelf hun als de zoodanigen het aanzijn gaf,’ bl. 176: ‘Hoe nadeelig werkt dit meermalen op zijne gansche werkzaamheid!’ En, om ook onze bedenking nopens de taal te regtvaardigen, wij lezen hier van ‘het idee,’ ‘een begrijp’ (provincialisme?) ‘vooronderstellen,’ ‘commentaren’ (Duitsch voor commentariën), ‘drijfveder,’ ‘middellaar;’ terwijl bl. 62 de zin onverstaanbaar gemaakt is, doordien er van ‘jezus werk op de gezindheid en den wil van God’ gesproken, en in steê daarvan inwerking of invloed bedoeld wordt, en men bl. 215 eene ‘ongebondene geestdrift’ aantreft, die zeker vrij wat minder wenschelijk zou zijn dan de onbelemmerde, welke ch. eigenlijk op 't oog heeft.

Ook de uitvoering mogen we niet onberispelijk noemen. De letter van den Heer wolters is op zichzelve goed; maar ze is zóó erg uitgesleten, dat de laatste bladzijden er bepaald onduidelijk door worden. In vergelijking met anderen schikt de correctie nog al; och ja! maar is het toch niet jammer, dat ge in die ernstige stemming, welke ch. bij u weet te verwekken, gestoord moet worden door ‘'s memschen vrije werkzaamheid’ op bl. XII, en door die tweemaal terugkeerende ‘Evangelienaars’ van bl. 175, en de ‘geloofsbelijdeniesen’ van bl. 219?

Doch dit alles ligt niet voor ch.'s verantwoording; en onze slotsom blijft, dat zijn werk niet te veel kan worden aangeprezen.
v.p.