Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1857

Discours, allocutions et opinions de Charles Lucien Prince Buonaparte, dans le Conseil des Deputés et l'Assemblée Constituante de Rome en 1848 et 1849. Avec un Appendice contenant des Documents Historiques et des Pièces diverses. Traduits de l'Italien d'après le Moniteur, et autres journaux et documents officiels. A Leide, chez E.J. Brill. 1857. In gr. 8vo. IV en 516 bl. f 5-75.

Het opschrift drukt juist uit wat men in dit werk te wachten heeft, 't geen wel wat meer in acht moest genomen worden door schrijvers, die iets anders of meer of minder geven dan de titel van hunne boeken belooft.

Het is eene verzameling van door charles lucien, den zoon van napoleon's broeder, gedurende de woelige jaren van 1848 en 1849 in zijne boven genoemde betrekkingen uitgesproken gevoelens, die geheel niet strooken met de vroeger door zijn oom, later door zijn neef, na het in handen krijgen van het hoog gezag, aan den dag gelegde. Of dat verschil te verklaren zij uit het onderscheid van opvoeding - van al de broeders stemde toch lucien het minst met napoleon overeen - of uit het onderscheid van positie en omstandigheden, durven wij niet beslissen. Doch hoogst verwerpelijk is in ons oog het gedrag van hen, die heden van vrijheid en regt voor allen, van vaderlandsliefde, volksgeluk, enz. opgeven, om morgen, aan het bestuur gekomen, die dingen als uitgediend aan eene

[p. 790]

zijde te zetten, en het nog erger te maken dan hunne verjaagde voorgangers. Over de waarde of onwaarde van regeringsvormen, en over het al of niet wenschelijke van veranderingen daarin, kan men ter goeder trouw verschillen, en 's menschen denkbeelden kunnen, na verloop van tijd, door verkregene ondervinding, omkeeren; maar wanneer die omkeering op het oogenblik dat het eigenbelang het medebrengt, geschiedt, dan is dit een spel dat den bedrijver diep verlaagt, en dat uitnemend berekend is om het geschokte openbare gezag nog meer te doen wankelen en alle vertrouwen daarop weg te nemen. Toegevendheid moet men gebruiken omtrent gebreken en misslagen van de in onze dagen zoo ingewikkeld geworden en waarlijk niet te benijden kunst van regeren, maar onbepaald afkeuren een stelsel van bedrog en eerloosheid. Welke braafheid en trouw is er van de burgers te wachten, waar van den zetel des bestuurs het voorbeeld uitgaat van toezeggingen aan wier vervulling men niet eens denkt, van verbindtenissen schandelijk verbroken, van plegtige eeden voor het oog der wereld afgelegd, en geschonden?

Het gezegde zij zonder toepassing gesproken, want wij matigen ons over niemand het oordeel aan, en heeft natuurlijk niet ten doel om iets te ontnemen aan de waardij der edelaardige pogingen van menschen, onder welke wij charles lucien rekenen, die hunne talenten besteedden ter genezing van het van den hoofdschedel tot de voetzool krank geworden ligchaam van den Romeinschen Staat. Ontzettend is het hier, bepaaldelijk op bl. 26 en 27, opgehangen tafereel van diep ingewortelde kwalen, die aan de welvaart des lands onophoudelijk knagen, en soms aan herstel zouden doen wanhopen. Voegt men er de ontzedelijkende bedelarij, struikrooverij en andere verkeerdheden bij, benevens de heimelijke of openbare tegenkanting van wie bij de voortduring der misbruiken belang hadden, in de eerste plaats van pius IX en zijne aanhangers, dan is het niet te verwonderen, dat de ijverigste inspanning ten laatste schipbreuk geleden heeft, en dat het den tegenstanders, door buitenlandsch geweld geschraagd, gelukt is de Republiek te doen vallen. Daarom is de arbeid van de vrienden des volks, die de oogen hebben doen opengaan voor de schreeuwende misbruiken, en den weg tot verbetering hebben aangewezen, niet verloren. Waar gevoelens, gelijk ons uit

[p. 791]

deze bladen tegenwaaijen, ook onder de massa's verspreid zijn - de algemeene deelneming en medewerking, en de dappere tegenstand aan de Fransche wapenen geboden, bewijzen het - daar mag men aan de toekomst niet vertwijfelen, en zal het ter gelegener tijd blijken, wat er van de nu weêr opgevijzelde geestdrift voor den Paus zij. Intusschen is het heerlijk Italië, vroeger de zetel van magt en beschaving, nog een wingewest van vreemden, en de prooi van grootere en kleinere dwingelanden, die het steeds dieper verlagen en verarmen. Het erfdeel van den zich noemenden Stedehouder van christus, waar boven alles verlichting en deugd, welvaart en godsvrucht moesten heerschen, is een van de ellendigste landen geworden. Zulk een staat van zaken zou men ook elders willen invoeren! Mogten Regenten en volken wijzer zijn, en Roomsch en Onroomsch de handen ineen slaan tot afwending van hetgeen, eenmaal doorgedrongen, niet zoo gemakkelijk weêr te keeren valt!

Zijn de hier geleverde uittreksels van de debatten der verschillende zittingen voor den gewonen lezer minder uitlokkend, en brengen zij ons met het eigenlijke volk niet in aanraking, zij voeren ons daarentegen in den kring der mannen van wie in die onrustige dagen de maatregelen tot bevrijding en behoud van het land uitgingen, en stellen ons door het blootleggen hunner bedoelingen in staat tot een regt oordeel. Gaarne vereenigen wij ons met het motto van dit werk: ‘La postérité devra chercher l'histoire véritable des révolutions de notre époque, plutôt dans les discours improvisés des hommes qui y ont pris une part active, que dans les laborieux écrits des narrateurs qui n'en ont été ni les acteurs ni les témoins.’ - Overigens komen de vroegere en latere bedrijven en lotgevallen van den hoofdpersoon charles lucien niet ter sprake, maar de moedige, doch verijdelde pogingen van Rome's burgers tot afschudding van het wereldlijk juk van den Paus, hunne houding bij zijne vlugt, en bij de nadering en den aanval der Fransche legermagt, verkrijgen door het medegedeelde vcel licht, terwijl op de naburen in hun even vruchteloos streven blikken worden geslagen.