Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1857

[p. 739]

Historische Novellen. Door Mevr. A.L.G. Bosboom-Toussaint. Haarlem, A.C. Kruseman. 1857. In gr. 8vo. XVI en 284 bl. f 3-20.

De voorrede, welke Mevr. bosboom-toussaint voor den herdruk harer verspreide Novellen heeft geplaatst, en de aanteekeningen, die zij achteraan heeft gevoegd, maken eene beoordeeling van dezen bundel moeijelijk. De eerste is eene verdediging van den geest en de strekking dezer verhalen, de laatsten zijn eene verdediging van hunne letterkundige en aesthetische waarde tegen de bedenkingen, welke vroegere beoordeelaars hebben gemaakt; blijkbaar worden deze zaken in zeker verband beschouwd, en de ongunstige beoordeeling, zoo die plaats had, voor een niet gering gedeelte toegeschreven aan veroordeeling van den geest en de strekking der novellen. Rec. begint nu met te verklaren, dat hij geen deel genomen heeft aan de Aprilsbeweging, en dat hij ondanks al den ophef, dien Mevr. bosboom-toussaint daarover ook nu weder maakt, daarin heel weinig groots en verhevens heeft gezien. Wanneer de schrijfster deze of hare eigene zaak verdedigt, schijnt het, als of ons goed Hollandsch haar geene voldoende woorden meer aanbiedt, zoodat zij genoodzaakt wordt een aantal onhollandsche woorden te bezigen. Zoo worden wij in de voorrede en in de aanteekeningen vergast op: intimiteit, concipiëren, emotiën, agitatie, machinatiën, combinatiën, meneën, convietie, adherenten, fictiën, opinie, absentie, passie, preoccuperen, falsifiëren, ignoreren, intentiën, communicatie, exercitie van godsdienst, releveren, sujet; waarlijk, als het zoo voortgaat, en gevierde schrijfsters ons dergelijke dingen voor Hollandsch willen opdisschen, dan zullen we spoedig tot de basterdtaal van eene vroegere eeuw terugkeeren. Eene andere aanmerking op den stijl van Mevr. b.t. is te dikwijls vruchteloos gemaakt, dan dat Rec. zou hopen, dat zijne herhaalde bedenking van eenigen invloed zou wezen. Het geldt de (ik zou bijna zeggen, kinderachtige) zucht, om door het gebruik van deze en gene verouderde woorden, van deze en gene ongewone spraakwendingen en van de gewone verschillende spelling en uitspraak, hare helden en heldinnen te laten spreken, zoo als zij zich verbeeldt, dat men in dien ouden

[p. 740]

tijd sprak. Och, laat die kunstjes stilletjes varen! Het blijft altijd een gebrekkig naäapsel. En wanneer men zich in dat punt gelijk wil blijven, tot welke ongerijmdheden en dwaasheden vervalt men, zoodra men zijn verhaal in wat heel ouden tijd verplaatst! 't Is zoo jammer, dat de discipelen ook in dat opzigt niet willen leeren van hunnen éénigen grooten meester, walter scott, die het onmogelijke en bespottelijke van zulk eene wijze van doen in een helder licht heeft gesteld.

Rec. hoopt niet, dat Mevr. b.t. deze aanmerkingen nu zal toeschrijven aan Rec. spijtig gevoel, omdat de voorrede zoo dapper te veld trekt ter verdediging van de Aprilsbeweging. Och neen! Hij laat gaarne hierin ieder zijne eigene meening. Daarenboven, geheel afgescheiden van die beweging, komt de strekking en bedoeling van de daarom ongunstig beoordeelde novellen hem allezins prijselijk en gepast voor. Ze stellen waarheden in het licht, waarop hij het: Zegt het voort! van ganscher harte toepast. Het drietal verhalen: de van Beverens, Jan Woutersz van Cuyck, des Konings Vriend, staan bij hem in verdienstelijkheid boven aan, zoowel om den geest, die uit allen spreekt, als om hunne letterkundige waarde. De historische novelle is hier tot een goed en edel doel gebezigd, en de waarschuwingen der geschiedenis mogen ook op deze wijze wel in het geheugen worden herroepen. Het middelste dezer drie verhalen houdt Rec. voor het beste; het onderwerp was ook het rijkste en treffendste. Ondanks de breede verdediging van Mevr. b.t. blijft Rec. met haren vroegeren beoordeelaar in de Gids instemmen in zijne bedenkingen tegen maria van beveren. Rec. zal nu wel niet zeggen, dat Mevr. b.t. ‘de grofheid pleegt, om haar bij den eersten blik te laten verlieven op Heer adam voogd, een gehuwd man’, maar hij kan toch die ideale zonde van maria hier niet op hare plaats of in haar karakter vinden. 't Zijn van die ideale zonden, waarvan Mevr. b.t. meer houdt, getuige haar Kroon voor karel den Stoute!

Van de overige stukjes verdient de schets uit de belegering van Grave vooral geroemd te worden. Het minst van allen behaagde Rec. Eene herinnering aan eene beroemde vrouw. Ze had zonder schade voor den bundel en ook voor de waardering der beroemde vrouw kunnen achterwege worden gelaten. Niet alles, wat men ééns hier of daar een plaatsje heeft gegeven,

[p. 741]

behoeft later der vergetelheid te worden ontrukt door eene herhaalde uitgave. Maar 't is het eenige stuk, wat wij in deze verzameling van vroeger verspreide verhalen zouden willen missen, - al kan Rec. zich ook met den toon van voorrede en aanteekeningen niet geheel vereenigen.