Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1857

Ons Vaderland. Historisch-Romantische Schetsen uit de Vaderlandsche Geschiedenis. Van de vroegste tijden tot op heden. Door G. Engelberts Gerrits; met medewerking van Vaderlandsche Geleerden en Letterkundigen. Deel IV, Afl. 19-24. Met vignet. Te Amsterdam, bij Allart en van der Made. 1857. In gr. 8vo. 279 bl. f :-30 per Afl.

Wat wij bij onze vorige aankondigingen van den geest en vorm dezer Schetsen gezegd hebben, geldt ook van de in dit vierde Deel voorkomende. Een vrij goede stijl vereenigt zich ook hier met het gewigt van den inhoud ter aanprijzing van het werk aan allen die Neêrlands Geschiedenis in een bevallig gewaad uitgedoscht wenschen te leeren kennen.

Een blik op den inhoud doet zien, dat voor afwisseling gezorgd is. Van de boorden van den IJssel, waar een woest en vrijheidlievend volk in wilde en alles opofferende geestdrift tot het uiterste voor zijne onafhankelijkheid tegen overmagt strijdt, en ten slotte voor de edelmoedigheid van den overwinnaar bukt, worden wij verplaatst naar het in het opkomen zijnde Lutctiae Parisiorum, om getuigen te wezen van juliaans

[p. 732]

overleggingen, die hem na lang beraad aan de roepstem zijner krijgslieden tot het aannemen van den Keizersnaam het oor deden leenen. Met de Friesche benden onder hengist en horst steken wij naar Engelands kust over ter hulp van de door de Pieten en Schotten geprangde Britten; terwijl ten laatste de heerschzuchtige en wreede, maar dappere clovis (hlodowig), voor wiens zegevierende wapenen het grootste gedeelte van Gallië bezweek, ter bane treedt.

Waar zoo veel schoons en goeds wordt aangeboden, hinderen weinig een paar misslagen: de beweerde identiteit der Germaansche Barden en Priesters (bl. 83), en van het tegenwoordige Gelderland met het land der Menapiërs (bl. 91), benevens de afleiding van den naam der Angelen, dien zij reeds vóór hunnen overtogt naar Brittannië droegen, van den hoek (angulus) des lands aldaar door hen ingenomen (bl. 99). Te regt wordt het verhaal omtrent den uit Indië geweken friso, als den stamvader der Friezen en stichter van Stavoren, eene sage genoemd. Waarheid kan er bij zulk eene overlevering ten grondslag liggen. Maar wie vermag ze op dien afstand van eeuwen, en bij gebrek van geschiedkundige oorkonden uit den duisteren voortijd, van de verdichting onderscheiden?

Eene aanmerking houden ons de Schrijvers ten goede! Wij miskennen geenszins de waarde van ééne enkele der hier geleverde Schetsen, en zouden naauwelijks weten aan welke wij de voorkeur moesten geven. Maar eene andere vraag is het: of zij alle aanspraak hebben op eene plaats in dit werk? Was de verzoeking sterk, om de schrale berigten omtrent het behandelde tijdvak van elders aan te vullen, dit wettigt nog in een werk: ‘Ons Vaderland’, de behandeling niet van gebeurtenissen die in andere landen zijn voorgevallen, en van personen die elders hunne voornaamste rol gespeeld hebben, en die niet dan gedwongen aan de Geschiedenis van ons volk worden vastgenknoopt. Wij hebben er vrede meê, dat het ‘woud zonder genade’ bij Doesburg gesteld wordt, en dat juliaan en charietto aldaar tegen de Chamaven gestreden hebben Maar des eerstgenoemden verdere lotgevallen, zijn verblijf te Parijs, zijne ontwerpen en optogt tegen zijn zwager, den regerenden Keizer konstantijn, en zijn strijd tegen de Persen, behooren niet tot de Vaderlandsche Geschiedenis, al had hij dan ook in zijn leger Salische en Chamavische hulpbenden.

[p. 733]

Met gelijk regt kon zijn levensloop opgenomen worden in de Geschiedenis van elk volk waaruit met hem zijn opgetrokken. - De overtogt der Friezen onder hengist en horst tot bijstand van hunne Britsche bondgenooten, staat op zijne plaats. Maar de volgende geschiedenis van het Koningrijk Kent kon even goed gemist worden als die van Engeland onder Koningin anna na den dood van willem III. - Voor het breedvoerig relaas der daden van den eersten clovis had een beknopt verslag kunnen volstaan. Want niet in Noord-, maar in Zuid-Nederland en in Frankrijk lag het tooneel zijner bedrijven.

Even als vroeger omtrent germanicus, hebben de Schrijvers hier veel te ver uitgeweid. Waar zou het heen, indien het kortstondig vertoef van een vreemden heerscher op onzen bodem regt gave tot het opnemen van zijn ganschen levensloop in onze Historie, of wanneer eene tijdelijke verbindtenis met, of onderwerping aan een uitlandsch gebied moest leiden tot eene ontvouwing van hetgeen in de andere deelen van dat gebied is voorgevallen? De Romeinsche Geschiedenis ten tijde van caesar, augustus, tiberius tot den val van het Rijk, de Frankische onder de pepijns, karel martel, karel den Groote, en hunne naaste opvolgers, en de Beijersche, Bourgondische, Oostenrijksche en Spaansche in de dagen toen de Vorsten uit die huizen over ons regeerden, zouden dan ook in de Geschiedenis van ons land moeten behandeld worden. Maar kan dit onmogelijk, het is te vreezen, dat door de nu gevolgde methode het werk, dat reeds uit vier Deelen bestaat, eene uitbreiding zal verkrijgen, die de lezers zal afschrikken, en die, met het oog op den titel en op de belangrijke eeuwen die volgen moeten, dient vermeden te worden.