Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1857

De terugkeer van Hugo de Groot tot het Katholiek geloof. Naar aanleiding van het werk van den Heer Broere, Hoogleeraar aan het Seminarie te Warmond. Te Amsterdam, bij E.S. Witkamp. 1857. In gr. 8vo. II en 38 bl. f :-40.

Het boek, waarin Prof. broere uit de schriften van hugo de groot heeft gemeend te kunnen bewijzen, dat deze onvolprezen man bij zijn voortgaand onderzoek van de Christelijke godsdienst van lieverlede meer geneigd is geworden om het Protestantisme af te zweren en in den schoot der moederkerk terug te keeren - dat boek heeft veel gerucht gemaakt en is zeer verschillend beoordeeld. Sommigen hebben het aangemerkt als eene listige poging om eenen man, wiens schriften bij verlichte Protestanten in hooge achting staan, in minachting te brengen; anderen als eene mislukte proeve om door allerlei spitsvindigheden en woordverdraaijingen voor het Romanisme den roem te bedingen van een der beroemdste Nederlanders, zoo al nog niet uitwendig, dan toch met hart en ziel, uit de dwalingen van het Protestantisme terug te voeren tot den schoot der alleen zaligmakende kerk; waaruit dan zou moeten blijken, dat iemand als de groot, dat is iemand van uitgebreide kennis, helder oordeel, opregte waarheidsliefde,

[p. 722]

gepaard met diep en rijp onderzoek van de Christelijke waarheid, wel eindigen moet met zich in de armen van Rome te werpen.

Wij zijn niet geroepen om hier het boek van broere zelf te beoordeelen, en kunnen ook volstaan met daaromtrent te verwijzen naar hetgeen Dr. diest lorgion in Waarheid in Liefde, en glasius in het Bijblad tot de Kerkelijke Courant hebben geschreven. Op andere wijze wordt de redenering van den Warmonder Hoogleeraar aangevat door den ongenoemden schrijver van de aan het hoofd dezer aankondiging vermelde brochure, en met evenveel juistheid als scherpzinnigheid uit het door broere geschrevene afgeleid, hoe deze, zijns ondanks waarschijnlijk, de Protestantsche beginselen veel meer huldigt, dan men van eenen Professor aan een R.K. Seminarie zou verwachten. Dit is niet het eenige gezigtspunt in dit stukje, maar dat, hetwelk ons het meest in het oog viel, en waarbij wij ons daarom dan ook enkel willen bepalen.

Broere erkent, dat de groot's begrip aangaande de ‘Kerk’ was, dat de Roomsche zich ten onregte de Kerk noemt, aangezien ook die kerken, welke in geene de minste betrekking staan tot Rome of den Paus, b.v. de Grieksche, de Syrische, de Armenische, evenzeer tot de Katholieke, d.i. algemeene kerk behooren als de Roomsche. En ondanks dit begrip merkt broere den grooten hugo aan als in wezenlijkheid teruggekeerd tot de moederkerk. Onmiddellijk volgt daaruit, dat, volgens broere, het geloof in de opperhoofdigheid van den Paus niet noodzakelijk is, zal men tot de Katholieke, algemeene, Kerk behooren. Er volgt tevens uit, dat de Heer broere, die ambtshalve de R.K. godgeleerdheid aan aanstaande geestelijken onderwijst, de Protestanten houdt voor leden der algemeene Christelijke Kerk, staande alzoo niet extra ecclesiam, maar in ecclesia. Wij zeggen met het voor ons liggende stukje: ‘dit kan onder de verblijdende teekenen van den tegenwoordigen tijd geteld worden.’

Broere erkent, dat de groot de onfeilbaarheid van den Paus bepaald ontkende. En des ondanks houdt broere hem voor een goed Katholiek, in wezenlijkheid teruggekeerd tot de moederkerk. Onmiddellijk volgt daaruit, dat, volgens broere, het geloof in 's Pausen onfeilbaarheid geen onvoorwaardelijk noodig bestanddeel is om tot de moederkerk te

[p. 723]

behooren. Spreekt zoo een Hoogleeraar aan een R.K. Seminarie, dan houden wij zulks mede ‘voor een grooten vooruitgang.’

En die vooruitgang kan, dunkt ons, niet achterblijven. Bewijzen de uiterste krachtsinspanningen van het Ultramontanisme zelve niet, dat men zich bewust is van de helling, op welke men staat? Zijn de overdreven vorderingen, die men laat gelden, geen doodstuipen? Krachtsontwikkeling, zegt het Ultramontanisme; maar tegenover wien die krachtsontwikkeling? Tegenover het Protestantisme, dat men wegkwijnend en wegstervend noemt? In den boezem der Kerk zelve bereidt zich, naar onze overtuiging, de dageraad voor van eenen beteren dag; en zoo moet het ook. Of wij, Protestanten, onze Roomsche medemenschen pogen verlichter te maken, dat helpt niets - zij willen het van ons niet ontvangen. Maar gelijk hervorming in het algemeen niet van buiten moet worden aangebragt, maar van binnen moet uitgaan uit gevoel van behoefte aan hare noodzakelijkheid, zoo ook het Rome der negentiende eeuw. Dat geschriften als dat van broere uit den boezem der R.K. Kerk voortkomen, is een belangrijk teeken des tijds. En van deze zijde wordt het, als gezegd, in dit wèlgeschreven stukje voorgesteld. Aanmerkingen op kleinigheden zullen wij niet maken, alleen opmerkende, dat men savonarola ‘door het schoone gedicht van onzen de bull aan onze landgenooten bekend’ noemende, toch ook den voortreffelijken historischen roman van ‘Elise’: Eene Star in den Nacht, wel had mogen noemen, zoo mede scherr's Profeet van Florence, enkele jaren vroeger verschenen.