Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1857

De Evangeliedienaar, hoe hij wezen en werken moet. Naar het Engelsch van Richard Baxter. Met eene Voorrede van W. MOLL, Hoogleeraar te Amsterdam. Te 's Hertogenbosch, bij Gebroeders Muller. 1857. In 12mo. XL en 225 bl. f 1-50.

De naam van richard baxter verdient voor altijd in eere te blijven. Geboren in 1615, gestorven in 1691, heeft hij lang geleefd, maar ook veel gewerkt, en dat aan de bevordering van het koningrijk der hemelen. Ongeveer 16 jaren was hij leeraar der gemeente van Kidderminster, en werd toen door de Uniformiteits-acte van karel II van zijne dierbare gemeente gescheiden. Uit het tijdperk van deze zijne ambtsbediening dagteekent het werkje, waarvan nu eerst aan het Nederlandsch publiek eene navolging is aangeboden. De evangeliedienaren in het graafschap Worcester waren tot inzigt gekomen van hunne verpligting om ieder der leden hunner gemeente afzonderlijk te leeren en te onderwijzen. Zij besloten tot het doen van boete en tot het afsmeeken van Gods zegen over hun opgevat voornemen den 4^den December 1655 binnen Worcester zamen te komen; baxter werd verzocht bij

[p. 719]

die gelegenheid te willen prediken, ten gevolge waarvan hij eene zeer lange verhandeling over de heerlijke woorden Hand. xx:28 opstelde. Hij had het plan haar gedeeltelijk voor te dragen, doch werd hierin door ligchaamszwakte, waaraan hij zijn geheele leven door leed, verhinderd, maar deed later het opgestelde drukken. In onzen tijd werd het nog eens woordelijk in Engeland herdrukt, en ook door brown verkort in 't licht gezonden. Het mogt in dien verkorten vorm vier uitgaven beleven, en er werd zoowel eene Fransche als eene Duitsche vertaling van geleverd. Prof. moll vond tijdens het begin zijner Evangelie-bediening als bij toeval het werkje in een boekwinkel, en de kennis, nu twintig jaren geleden, er meê gemaakt, deed hem het lief krijgen en als Hoogleeraar met aandrang aan zijne leerlingen aanbevelen, ja zelfs één van dezen, dien hij daarvoor geschikt rekende, aanmoedigen om het voor Nederland te verkorten en te bewerken. Zietdaar, lezers! in korte woorden de geschiedenis van het lieve boekje, dat Ref. u aankondigt.

Hij mag tot zijn bijzonder genoegen beginnen met veel goeds te zeggen van baxter's werkje, zoo als het nu voor hem ligt. Die vertaler of bewerker was voor zijne taak uitstekend bevoegd; hij moet een waardig Evangeliedienaar zijn, die sympathiseerde met zijn boek, dat hij moest overgieten; hij verstond de taal waarin het geschreven, en, wat ook veel beteekent, het hart waaruit het gevloeid is. Zijn ‘inleidende brief’ aan een medebroeder deed ons regt goed, even als het eenvoudige Voorberigt van Prof. moll. Beide hebben ééne kleur, ademen éénen geest: leermeester en leerling hebben veel van elkander. Het boek zelf kan door geen oud of jong Evangeliedienaar zonder vrucht gelezen worden. Baxter spreekt met bezielenden ernst, met warm geloof, op hartelijken toon over het ambt der Evangeliebediening; hij beschaamt, hij vertroost, hij vermaant en wijst den waren weg - alles uit geloof tot geloof. Al gaf hij niets anders dan die allertreffendste ontwikkeling van dat ‘hebt acht op u zelven!’ al bond hij ons niets op het hart dan de overtuiging, dat wie christus wil prediken zelf Christen moet zijn, en moet opwassen in den Heere, hij zou verdienen hoog geprezen en sterk aanbevolen te worden. En hoeveel meer nuttige wenken zijn er niet in dit geschrift bijeenverzameld, getuigende van groote menschen-

[p. 720]

kennis, van het diep gevoel, dat de roeping des Evangeliedienaars hoogst gewigtig is, en van gemeenzaamheid met den weg, waarlangs de zielen, vooral ook van eenvoudigen, moeten geleid worden, om christus te vinden en in het geloof geworteld te worden. Het kan niet missen, of zulk eene taal, als hier gevoerd wordt, moet weldadig, moet zegenrijk werken op den jeugdigen leeraar, die zijn ambt staat te aanvaarden, en verfrisschend op wie korter of langer in de bediening geweest zijn.

Evenwel gelooft Ref., dat de lezing velen moeite zal kosten, gelijk dat bij hem het geval was: de waarheid in eere! Hij heeft bezwaarlijk om de kern de schaal kunnen vergeten, en hij vreest dat er meer zullen zijn, die, hoewel de Vertaler al verkort heeft, verbazend zullen gehinderd worden door dat onbegrijpelijk omslagtige, dat het boekje ontsiert. Herhalingen komen telkens voor en soms zeer digt bij elkander. Er is iets eentoonigs, breedsprakigs in de ontwikkeling en in den stijl: de naturen, die b.v. voor claus harms veel gevoelen, zullen niet zoo dadelijk met eene onbepaalde aanbeveling van baxter instemmen, en haar eerst geven, als zij goed bedenken, wat onwaardeerbare goudkorrels hier op een schotel, die wel tienmaal te groot is, worden aangeboden. Ook ten aanzien van dit voortreffelijk werk blijkt het, dat maar zeer weinig boeken voor alle tijden bestemd zijn.

En dit blijkt te meer als wij op den inhoud letten, en op de zaak, die vooral gedreven wordt: de persoonlijke bekendheid met en het afzonderlijk onderwijzen van gemeente-leden. De Vertaler erkent zelf in eene noot, bl. 152, dat wij dit alles uit den tijd, waarin baxter leefde, moeten verklaren. Ja, veel daarvan kunnen we nu nog wel in overweging nemen en navolgen, maar andere tijden hebben toch geheel andere behoeften. Die dagen, waarin geene geregelde katechisatiën schijnen gehouden te zijn, komen niet in vergelijking met de onze. En daar nu b. van een bij zich aan huis laten komen van familiën spreekt om die eigenlijk te katechiseren, geeft het verschil van tijden voor het aanklagend geweten van den Evangelie-dienaar onder ons eene niet te misbillijken uitvlugt, zelfs bij het hooren van de ernstigste taal. - Ook is de voorstelling van 's menschen behoudenis veel te methodistisch, dan dat die bij de meesten onder ons ingang zou vinden. - En

[p. 721]

zou dan nog niet het geheel aanleiding geven tot een idealiseren met de kracht der pastoraal, dat wij bij aankomende Evangelie-dienaars ongaarne missen, maar dat niet behoeft gevoed te worden ten koste van latere grievende teleurstelling en verslapping? Onlangs las Ref. in de Godgel. Bijdragen een ‘Brief van een' bejaarden aan een' jongen predikant’, waarin veel, zeer veel levenswijsheid is weggelegd, ofschoon de herderlijke zorg er wel wat heel prozaïsch wordt behandeld: juist het tegendeel van baxter. En niemand, die de geesten kan beproeven, zal toch voor dien bejaarden predikant weinig crediet hebben: die geeft toch ook acht op zich zelven. Zou de waarheid niet in het midden liggen?

De lezing van baxter's boekje heeft ons verlangen naar een echt Hollandschen baxter uit de tweede helft der negentiende eeuw zeer levendig opgewekt. Zou de edele Vertaler nu of later misschien niet als zoodanig kunnen optreden?