Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1857

De Kerkhervorming te Brugge. Een historisch tafereel voor Christenen, die voedsel zoeken voor den geest en op Gods wegen letten, door H.Q. Janssen. Twee Deelen. Te Rotterdam, bij van der Meer en Verbruggen. 1856. In gr. 8vo. XIV en 598 bl. f 5-20.

Een werk als het bovenstaande goed te recenseren, is eene bijna ondoenbare taak. Men zou daartoe genoodzaakt zijn al de, door den geleerden Schrijver opgegevene bronnen met even groote vlijt en naauwkeurigheid, als door hem zelven zijn aangewend, te gaan doorsnuffelen, en dit, wij willen het gaarne bekennen, is iets, wat noch onze tijd, noch onze lust, noch onze krachten gedoogen. Wij kunnen dus eigenlijk alleen ons oordeel uitbrengen over den vorm, en den indruk mededeelen welken het geheel bij het lezen op ons heeft gemaakt. En dan bekennen wij gaarne, dat die indruk eene hoogst aangename was, en dat wij het boek niet uit de handen hebben gelegd zonder veel van den Schrijver geleerd en rijkelijk voedsel te hebben genoten voor verstand en hart. - Op geregelde en boeijende wijze geeft de Schrijver ons een overzigt van hetgeen te Brugge heeft plaats gehad in de zoo gedenkwaardige en bloedige dagen der Kerkhervorming hier te lande. Hij schetst ons de geschiedenis van de gemeente der Hervormden aldaar in vijf tijdperken: eerst haar ontstaan en heimelijken wasdom (1560-1566). Dan haar ontluikenden bloei en zigtbare opkomst (1566, 1567). Vervolgens haar achteruitgang door de onderdrukking van Spanje (1567-1578). Daarna haar gelukkige herleving en herbloei (1578-1583). Eindelijk haar droevig verval en uiteinde (1583, 1584), waartoe, helaas!

[p. 714]

verschillende oorzaken hebben medegewerkt. Uitvoerige Aanteekeningen en Bijlagen en een hoogst naauwkeurig Alphabetisch Register besluiten het werk, welks geheele behandeling de sporen draagt niet slechts van geleerde nasporing, maar ook van de warmte en hooge ingenomenheid, die den Schrijver voor zijn onderwerp bezielden. Met bijzondere zorg heeft hij er zich op toegelegd om helder te doen uitkomen, niet slechts hoe mild en toegevend zich het stadsbestuur steeds jegens de partij der Hervormden heeft gedragen, maar ook en vooral welk eene heerlijke gematigd Katholieke partij er destijds te Brugge bestond, terwijl aan de onverdraagzaamheid der Hervormden veel van het droevig verval der gemeente is te wijten geweest. Ook aan de kleine partij der Doopsgezinden in Brugge geeft de Heer j. in zijne beschrijving eene ruime plaats. In zijn Voorberigt drukt hij den wensch uit, dat hij niet slechts voor opzettelijke geschiedvorschers bijdragen moge hebben geleverd, waardoor hun dorst naar kennis gelescht en hun nu en dan eene aangename verrassing worde bereid, maar dat hij door dit historisch tafereel ook een leesboek moge hebben gegeven, dat bevorderlijk zij aan de waarachtige wijsheid en ernst des levens, dat het geloof versterke aan de wondere wegen van het aanbiddelijk Godsbestuur, en dat de dankbaarheid verhooge jegens Hem, die zijn helder Evangelielicht in christus over ons allen schijnen doet. Wij kunnen niet nalaten met dien wensch in te stemmen, en bevelen daartoe zijn boek gerustelijk ter lezing aan. Mogen slechts de ernstige roepstemmen, die het tot ons brengt, door velen worden ter harte genomen! Mogen ijverige Katholieken en onverdraagzame Protestanten er uit leeren, wat er aan beide zijden dient gedaan en vermeden te worden, opdat de vrede der Kerk worde bevorderd!

En moge zoo meer en meer de zielewensch des Schrijvers, die ook de onze is, zijne vervulling nader komen, dat allen, ook bij verschil van vormen, opwassen in Hem die het Hoofd is, namelijk christus, de Waarheid betrachtende in Liefde!
b.