Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1857

Nellie van Truro; eene karakterschildering naar het leven. Uit het Engelsch. Twee Deelen. Te Amsterdam, bij de Wed. L. van Hulst en Zoon. 1856. In gr. 8vo. 466 bl. f 4-80.

Weder eene plant van Amerikaanschen bodem. De letterkunde der Nieuwe Wereld is produetief genoeg; met iedere maand treedt een nieuw Auteur op, met wie hem voorgingen strevende naar één doel: 't weêrgeven van huiselijke toestanden; van beelden aan 't familieleven ontleend, dikwerf zoo juist, zoo geheel naar 't leven geteekend, dat men haast gelooven zou, dat menig schrijver zich en de zijnen, met hun geluk en hun strijd, hunne deugden en gebreken op 't papier wedergaf. Zoo ook de anonieme Auteur van ‘Nellie van Truro’. In bevallige schetsen teekent zij ons een dorp, welks bewoners zij in hunne dagelijksche verhouding tegenover elkander en de buitenwereld als voor ons oog plaatst. Mr. lee van truro is de dorpsheer, die ge ook ten onzent kunt terugvinden; zoo min als de waardige Mr. poole onder onze dorpspredikanten te vergeefs te zoeken zou zijn; evenmin ontbreekt menig dorp een Eerwaarde jeremias stryker, meer een ijveraar voor de eere van christus, dan wel een dweeper, wien 't om het doordrijven van een kerkelijk stelsel nevens 't zoeken van eigen eere en tijdelijk voordeel te doen is. Hughes en zijne vrouw, de man van den arbeid, die door noeste vlijt, een

[p. 697]

helder hoofd, strenge eerlijkheid en vrome onderwerping aan hooger wil, onder Gods zegen, de man werd, die hij is, wij zouden ze ook onder onze dorpelingen kunnen aanwijzen, en nevens deze menig beeld, dat bewijzen zou, hoe de invloed van het Protestantisme denzelfden geest wakker roept en levendig houdt, zelfs onder de verst verwijderde volken. Zou 't daarom wezen dat de Amerikaansche en Noordsche Auteurs ten onzent zoo geliefd zijn? Zou ons volk, - uitgenomen de politieke toestanden, wier schildering gelukkig in de Nellie van Truro ontbreken, zich terugvinden in zoo menig tafereel dat hun als uitspanningslectuur wordt aangeboden? Wij houden het er voor, al willen wij daarom een vroeger uitgedrukt denkbeeld niet terugnemen, dat men niet al te mild moet wezen met het behouden van Duitsche en Amerikaansche toestanden en vertalingen voor het volk bestemd. De geest moge dezelfde zijn; de omstandigheden, waaronder die geest zich uit en ontwikkelt, zijn te hemelsbreed verschillend, om op den duur tot het gemoed van ons volk te kunnen spreken. Een roman als deze is voor eene andere klasse van lezers bestemd en daarom moge behouden blijven ook wat zuiver Amerikaansch is, in volksboeken achten wij het eigenaardig uitheemsche contrebande en onnut.

Ref. acht de Nellie van Truro bij uitnemendheid voor Hollandsche lezers geschikt, en wel omdat het een onderwerp behandelt, dat ook ten onzent tegenwoordig à l'ordre du jour is, een verschijnsel afteekent, dat zich ook in ons vaderland met den dag meer openbaart.

Het thema dat de Auteur zich ter behandeling koos, is niets minder dan ‘de zedelijke invloed van den predikant op de gemeente.’

Cedarville had een goed, getrouw en geliefd herder in Mr. poole. Hij was een vredig en waarachtig godsdienstig man, bij wien 't geloof in het hart, niet in den mond woonde. Zijn invloed mogt hij niet doen gelden, 't was toch een invloed, die onzigtbaar, heilzaam en ten nutte zijner gemeente werkte. Mr. lee van Truro mogt al niet goed kerksch zijn; zijn oudste zoon mogt al te veel met wereldsche zaken vervuld zijn, om met geestelijke zich veel te kunnen of te willen inlaten; de herbergier van het dorp mogt in 't geniep al eens sabbathschennis plegen, door ook op den zondag zijne deur niet gesloten houden - zij hadden toch te veel eerbied voor Mr. poole;

[p. 698]

zij hadden hem te hartelijk lief, en zijn woord had te veel van een goeden en vriendschappelijken raad, dan dat zij 't immer gevoelen zouden dat eene vermaning daarin lag opgesloten, dan dat een zijne plaats in 't huis des gebeds ledig zou willen laten, en de bewoners van Cedarville mogten al geene vrome Christenen zijn, zij waren toch Christenen, die meer door daden dan door woorden hunne belijdenis poogden na te leven. Maar Mr. poole had na weinige jaren naar 's Heeren raad zijn tijd uitgediend en God nam hem weg. Op 't eind van zijn leven was een duiveltje de gemeente ingeslopen in de gedaante van Mr. graves, een winkelknecht, tevens oefenaar, die meende dat te Cedarville het echte Manna der gemeente niet werd aangeboden. Hij haalde er eenigen tot zijne leerbegrippen over, eene minderheid, die invloed genoeg op 't beroep kon uitoefenen, om der verwarde kudde eenen herder over te geven die wel de tegenvoeter van zijn voorganger mogt heeten. De eerwaarde jeremias stryker was een schoenmakers zoon uit het dorp, de leerling van graves, die wel op kosten van Mr. lee gestudeerd had, maar in geenen deele diens lieveling mogt genoemd worden. Na weinige jaren was uit den ondeugenden jongen de geestelijke herder van Cedarville gegroeid. Jeremias was een ‘vroom’ man, volgens graves en der fijnen oordeel, vol des Heiligen Geestes. Hij bezigde harde woorden, predikte eene bloed-theologie, die alleen genade verkondigde voor hem en zijne geestverwanten. Maar ongelukkig had de brave man meer tact van afbreken dan van opbouwen. Wilt gij weten hoe 't hier ging? Helaas! zoo als het ook in menige gemeente van ons vaderland gaat, waar ijver zonder verstand, voorzit, en de kerkleer, boven 't geloof des harten, van den kansel verkondigd wordt. Mr. lee werd eerst getroffen door die sombere schildering, door die hel welke stryker hem predikte; hij begon door te denken over het vele waarin hij vroeger te kort kwam en verviel in een ziekelijk mysticisme, dat ook alweder in reactie kwam en in ongeloof eindigde. Zijne zonen bleven uit de kerk; hun jeugd lachte om die strengheid, waar gemoedelijkheid hunne harten zou hebben gewonnen. Zijne dochters twijfelden aan zich zelve, twistten over geloofspunten, wierpen op 't eind zich der wereld weder in de armen; alleen nellie niet, die, waar de herder der gemeente het sterfbed harer zuster bemoeijelijkte, door haar eene

[p. 699]

hel voor te spiegelen als de bezoldiging van een leven, dat, naar den mensch gesproken, door zooveel zonde zich niet had gekenschetst, des predikers woorden krachteloos maakte, door de kranke te wijzen op den levenden God, die niet wil, dat een zijner schepselen verloren gaat.

En jeremias stryker meende, dat, waar hij de geestelijke belangen zijner gemeente behartigde, hij tevens voor de tijdelijke van het eigen ik zorgen mogt. Vleesch en geest waren bij dien man zelden in strijd, want de geest was tot huichelen geneigd, en het vleesch dekte zich ook gaarne onder een masker. Maar op 't eind zag men te Cedarville door 't masker henen; de gemeente, zelfs graves, leerden den vromen, regtzinnigen predikant op zijne regte waarde schatten, en 't gevolg was, dat weldra des zondags de herberg drukker dan de kerk bezocht werd; de gemeente ‘verliep’; de prediker werd velen ten aanstoot; het ware geestelijke leven, door Mr. poole in de harten opgewekt, scheen geheel te zullen wegsterven, tot eindelijk stryker een nieuw beroep ontving, dat hij gaarne aannam, en een gemoedelijk opvolger trachtte te herstellen, wat zijn dwaze ijver had afgebroken.

Ziet hier 't aperçu van eenen roman, dien Ref. oordeelt, dat veelzijdig nut kan stichten, en dien hij gaarne menig jeugdig leeraar in handen zou geven. Stryker is de type ook van sommige predikanten in ons Vaderland; ook ten onzent bestaan er gemeenten, op wie 't beeld van Cedarville toepasselijk is.

De karakterschildering van alle de figuren, zonder uitzondering, is uitmuntend; sommige détails zijn meesterlijk geschetst; 't is, in één woord, een boek, dat wij gaarne eene aanbeveling op reis medegeven.

Moge 't vele lezers vinden, vooral lezers, die ter harte nemen, wat onder 't bevallige kleed van den roman hun wordt aangeboden!