Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1857

Beginselen der Roei- en Peilkunde; door H. van Blanken, Math. Mag. Phil. Nat. Doct., Lector in de Wis- en Natuurkundige Wetenschappen te Zwolle. Te Deventer, bij A. Tjaden. 1857. In kl. 8vo. VIII en 114 bl. f :-90.

Het roeijen en peilen van vaten maakt eene hoofdbezigheid uit van eenige ambtenaren bij de belasting. Naar de uitkomsten, die zij verkrijgen, wordt het bedrag der te betalen gelden bepaald. De billijkheid hierbij vordert, dat die opgaven met de waarheid overeenkomen. Dit is echter bij de zeer uiteenloopende vormen der vaten niet altijd even gemakkelijk te doen. Omslagtige opmetingen en lastige formules zouden hiertoe worden vereischt, en evenwel was de inhoud niet dan bij benadering aan te geven. De hiertoe vereischt wordende kundigheden mogt men bij alle ambtenaren niet onderstellen, weshalve reeds vóór jaren voorschriften en regels zijn aan de hand gedaan, volgens welke een vat moet gemeten worden, en hoe uit deze uitkomsten der meting tot den inhoud te besluiten is.

De roei- en peilkunde bepaalde zich dan ook meestal alleen tot de kennis dier voorschriften en regels, tot het klassificeren der vaten, het gebruik van de hulptafels en het uitvoeren van eenige berekeningen. Waren de voorschriften juist, en vergiste men zich niet in de klasse der vaten of in eenige berekening, dan mogt men aannemen, dat de opgaven ten naasten bij met de waarheid overeenstemden. Aan eene toetsing der formules, die den grondslag der voorschriften uitmaakten, viel meestal van de zijde der ambtenaren niet te denken. Sedert echter het Gouvernement voor hen die er

[p. 673]

bepaald mede belast zullen zijn, examina ook in de wiskunde heeft voorgeschreven, mag men verwachten, dat er onder deze zullen gevonden worden, die, voorzien van de vereischte wiskundige kennis, zich niet zullen vergenoegen met eene werktuigelijke opvolging dier regels, maar die de gronden er van zullen trachten te leeren kennen.

Eene geschikte handleiding daartoe kan velen niet dan welkom wezen, en als zoodanig kondigen wij hier het werkje van den Heer v.b. aan. Het bevat niet alleen de formules tot den eenvoudigsten vorm terug gebragt, maar geeft ook den weg aan, langs welken men tot die formules is gekomen, zoodat de weetgierige de meest voorkomende gevallen kan leeren kennen en verstaan. Daarenboven vindt hij gelegenheid eene vergelijking te maken tusschen verschillende handelwijzen van vroegeren en lateren tijd, waaruit kan worden nagegaan tot welke grenzen deze naauwkeurig mogen genoemd worden. Op gelijke wijze gaat de Schrijver te werk met de tafels welke er in voorkomen.

Wanneer wij nu onze goedkeuring aan het werkje des Heeren v.b. schenken, dan vinden wij evenwel geene vrijheid om het aan alle belanghebbenden onvoorwaardelijk aan te bevelen, zoo lang wij nog moeten vreezen, dat deze de vereischte bedrevenheid in de wiskunde niet bezitten; want hoewel de Schrijver de verschillende regels ook in woorden heeft opgegeven, zoo zullen de algebraïsche vormen dezen of genen kunnen afschrikken, om er datgene uit te leeren, wat voor hem hoofdzaak is. Wij hopen intusschen dat het in veler handen zal komen, en dat het zal bijdragen om velen aan te sporen, zich de noodige bekendheid met de wiskunde nog eigen te maken, ten einde dieper in dat gedeelte van hun bedrijf door te dringen.

Jammer, dat de uitvoering door eenige onnaauwkeurigheden des correctors en door het gebruik van cijfers van verschillend kaliber, vooral in de tafels, eenigermate wordt ontsierd.