Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1857

Over de Interpunctie. Door H. Frijlink. Te Amsterdam, bij Hendrik Frijlink. 1857. In post 8vo. VIII en 140 bl. f :-90.

De aankondiging van het bovenstaand werkje mag wel beginnen met het vermelden van de even zeldzame als eervolle bijzonderheid, dat de Uitgever tevens de Auteur is. Meermalen hebben wij den Heer frijlink in deze dubbele hoedanigheid ontmoet, en telkens hebben wij van die kennismaking eene aangename herinnering behouden, hetzij eene vertaling of een eigen geschrift er aanleiding toe gaf. Taalkunde, voornamelijk van het Nederlandsch, in den ruimsten zin, is het gebied, dat de wakkere man als schrijver betreedt, en zoo dikwijls hij daarop den voet zet, geeft hij schoone bewijzen zoowel van zijne bevoegdheid daartoe als van zijne bescheidenheid in het voordragen van zijn gevoelen. Hij onderscheidt zich ook door deze kenmerken, nu hij zijne stem doet hooren over de moeijelijke leer der interpunctie. Dat wij deze leer met regt aldus noemen, kan reeds blijken uit het groot verschil dat daarin onder ons nog altijd valt te bespeuren, in weerwil van de verdienstelijke pogingen door ervaren taalkenners aangewend, om dat verschil te doen ophouden. Het ge-

[p. 634]

mis van eene gewenschte eenheid in dezen kan ons intusschen niet verwonderen. Dat de scheiteekenen in de Westersche talen dezelfde zijn, wijst zeker op gelijkheid van oorsprong, en geeft wel te kennen, dat ze geenszins van willekeur afhangen, en op de overal geldende wetten van ons denkvermogen berusten; maar het eigenaardige in de constructie van iedere taal - het noodzakelijk uitvloeisel van het eigenaardig volkskarakter - brengt in dit algemeene toch groote verscheidenheid te weeg. De interpunctie voor de Noordelijke en Zuidelijke talen is dan ook niet geheel dezelfde, maar duldt en vordert eenige wijzigingen, ja wij zouden meenen, dat zelfs het verschil van stijl eenige meerdere vrijheid in dezen vergunt. Hangt toch de wijze van spreken, en dus ook van schrijven, d.i. de stijl, naauw zamen met de ligchamelijke zoowel als de geestelijke organisatie van den afzonderlijken mensch, zoo zal ook de leer der interpunctie den invloed daarvan niet geheel verloochenen. De eigenlijke kracht en zin dezer teekenen zullen daardoor wel niet veranderen, maar het meerder of minder gebruik zal er door gewijzigd worden. Bij de groote verscheidenheid van stijl, op de individualiteit van een ieder berustende, hem aan eene en dezelfde, in allen deele gelijke interpunctie te binden, schijnt ons toe te strijden èn met de vrijheid, waarop een iegelijk op dat gebied regt heeft, èn met de losheid, die een zoo wezenlijk sieraad van den stijl uitmaakt. En omdat wij op dit sieraad zoo grooten prijs stellen, betuigen wij wel voorstanders te zijn van een juist gebruik der scheiteekenen, maar tegenstanders van hun veelvuldig en eenvormig gebruik; men plaatse ze alleen waar de duidelijkheid van den zin ze noodwendig vordert, maar men zij er ook zeer spaarzaam mede, waar het weglaten er van aan die duidelijkheid niet in den weg staat. Er is niets wat het vloeijende en welluidende in den stijl meer belemmert, dan een angstvallig en menigvuldig gebruik der scheiteekenen; men beproeve slechts iets overluid voor te lezen waarvan de volzinnen daardoor onderscheiden, ja ontsierd zijn, en men zal ondervinden dat het gehoor door het stijve, stootende en hortende van dat voorlezen op eene onaangename wijze wordt aangedaan.

De Schrijver heeft zich niet voorgesteld, het gemis van eenparigheid in het plaatsen der scheiteekenen onder ons te doen

[p. 635]

ophouden, door het gebruik er van aan bepaalde en onveranderlijke regelen te binden; hij drukt alleen den bescheiden wensch uit, om door zijn werkje ‘zoo mogelijk, vele ingeslopene en zich voortplantende verkeerdheden te weren’; en wij moeten hem den lof geven van hiertoe het zijne ruimschoots te hebben gedaan. Men vindt in zijn boekje de leer der interpunctie door vele, misschien wel eens te vele, taalkundige en historische bijzonderheden toegelicht, die van 's mans belezenheid op het taalgebied getuigen, en aanmerkingen over ingeslopen verkeerdheden, alsmede bedenkingen over in te voeren verbeteringen, die zijn goed oordeel doen uitkomen. Wij voor ons zouden, om eens iets te noemen, het gebruik van de comma nog meer wenschen beperkt te zien; wij zouden wel willen vragen, waartoe de bloote vermelding dient, dat in het Spaansch het vraagteeken de aangehaalde vraag voorafgaat, zonder een enkel woord over het al of niet navolgenswaardige van deze, onzes achtens juiste, schrijfwijze, en wij zouden wel gewenscht hebben, dat de Auteur bij de behandeling van het ‘deelteeken’ (bl. 67 en vv.), zich nader had verklaard over het doorgaand schrijven van woorden met den ng klank, zoo als din-gen, jongelin-gen, en-gelen, in hoe ver b.v. de Engelschen navolging verdienen in hun schrijven van bring-ing, hear-ing, quarter-ing, gather-ing, danger-ous, mon-archy, protest-antism. Maar terwijl wij deze en dergelijke andere vragen doen, besluiten wij onze aankondiging van dit nuttige boekje met een aanbevelend woord aan allen wie de zuiverheid van onze taal ter harte gaat. Eene door het verkeerde plaatsen van scheiteekenen onverstaanbaar gemaakte zinsnede, die wij onlangs ergens vonden, sta hier als eene kleine toegift.

‘Cezar trad binnen op zijn hoofd, een helm aan zijne voeten, sandalen op zijn voorhoofd, eene wolk in zijne regterhand, zijn getrouw zwaard in zijn oog, een toornige blik niets zeggende, ging hij zitten.’