Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1857

's Levens wisselvalligheid. Verhalen door J.W.R. Gerlach. Te Amsterdam, bij J.C. van Kesteren. In gr. 8vo. VIII en 290 bl., met vignet. f 2-90.

Daar liggen zes Verhalen voor mij, waarover de Schrijver in zijne zeer bescheidene Voorrede hoopt een oordeel te hooren, ten einde uit de daarin gegeven wenken nut te trekken en er zijn voordeel mede te doen. Een zoo beleefd verzoek verdient een beleefd, maar tevens opregt antwoord.

De inhoud, wordt gezegd, zal strekken ter bevordering van zedelijkheid en godsdienstzin, maar bij de lezing is mij niet gebleken, hoe, b.v., N^o. 1, 2, 4 en 6 bijzondere aanspraak kunnen maken, om daartoe veel bij te dragen. Het best beviel mij N^o. 5: Een Verhaal uit de tijden der Hervorming in Schotland, dat eenige tafereelen schetst uit het leger der Covenanters onder montrose, en ons niet onaardig een overzigt

[p. 527]

van die half gedisciplineerde troepen geeft. - N^o. 3 en 6 zijn opeenstapelingen van ijselijkheden en onwaarschijnlijkheden, overtogen met eene tint van bovennatuurlijkheid en middeleeuwsch bijgeloof, die waarschijnlijk braga zou doen uitroepen: dat is ‘een trantje, dat nu reeds op liquor staat!’

Voor den inhoud echter willen wij den Schr. niet geheel aansprakelijk stellen, daar hij toch zegt de idéën van elders ontleend te hebben. Hij had nu, wel is waar, daarin wat beter smaak kunnen toonen, en zich overigens in dezen kunnen beroepen op beroemde mannen, die even als hij hebben gedaan, maar waarom schept hij niet liever zelf de vormen waaraan hij de moeite der omkleeding ten koste legt? In mijn oog heeft de wilde thijm onzer Hollandsche duinen hooger waarde, dan de krachtigste en kleurigste parasiet, die onder den keerkring op vreemden schors zijn voedsel zoekt. Buitendien zou de Schr. zich met dien nederigen stand niet behoeven tevreden te stellen; zijn stijl toont op verscheidene plaatsen, dat hij met eenige oefening nog wel een statige eik worden kan, in den hof, dien ik onzen Nederlandschen proza-schrijvers zou willen aanwijzen (natuurlijk gelijkvloers, daar de dichters op iederen berg, op iederen heuvel, en zelfs op iederen molshoop aanspraak maken, ten einde elk naar verdiensten geplaatst worde). Maar die proza-vallei zou onder den schepter van van lennep en hildebrand een zoo liefelijk verblijf kunnen worden, dat men daar den zangers hunne verhevenheden niet zou behoeven te benijden. Ik zou er echter geene vrijplaats van willen maken, om die coute que coute te bevolken. Volstrekt niet! Als ik de sleutels van dat paradijs had, zou het nog maar zeer weinig bewoners tellen.

Den Heer g. wil ik nu wel in vertrouwen zeggen, op welke kleinigheden hij dient acht te geven om binnengelaten te worden:

Vooreerst zou zijne taal zuiver moeten zijn van uitdrukkingen, die andere taalvormen herinneren, zoo als, b.v., bl. 4: zijn meisje, dat hij hier wist... eene zinsnede, die men gerust onder de Gallicismen mag rangschikken. Voorts zou hij er zich op moeten toeleggen om zijn stijl gelijkmatiger vol te houden, en niet te midden eener hoogdravende uitboezeming op eens een paar zeer alledaagsche woorden in te lasschen; om daarentegen zijne personen in den gemeenzamen omgang

[p. 528]

eenvoudiger en natuurlijker te laten praten, zonder daarom in een platten toon te vallen (een moeijelijk te bereiken punt); om onjuiste denkbeelden te vermijden, en, b.v., niet te spreken van een kil en ijzig lied, of van een ziekelijk kind te zeggen, dat het frissche knopje in een verdord tuiltje veranderd was. Ook maakt het geen aangenamen indruk als men zoo van die phrases toutes faites, gelijk de Franschen ze noemen, hier en daar tusschen geschoven, woordelijk wedervindt.

Maar de Schr. zegt jong te zijn, en zijne letterkundige loopbaan pas te beginnen; het zou dus wel te verwonderen wezen indien er aan zijn werk niets meer ontbrak, en gaarne erken ik, dat er, mijns inziens, een zeer goede aanleg in op te merken is. Over het geheel is daarin de kracht nog wel minder ontwikkeld dan het gevoel, maar de kiem daarvan is toch zeer goed te ontdekken. Over een zeker geneesmiddel door hem aan de hand gedaan, zou ik wel eens eenige medici willen raadplegen: of namelijk het gebruik van baden iemand ooit kan helpen om eene gevoelige ziel te krijgen. Ik durf hier niet beslissen, maar vrees toch dat men in zulk een geval vergeefsche moeite zou doen.

Het werkje is goed van correctie, net van uitvoering, en versierd met een allerliefst gekleurd vignet.
m.p.h.