Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1857

Jaarberigten van de Algemeene Statistiek voor Landbouw, Handel en Nijverheid. Voor Staatslieden, Kooplieden en Fabriekanten. Door D. Buddingh, Leeraar aan de Koninklijke

[p. 504]

Akademie ter opleiding van Burgerlijke Ingenieurs, te Delft. Vierde en Vijfde Stuk. 1851-1856. Te Haarlem, bij A.C. Kruseman. 1857. In gr. 8vo. 192 bl. f 1-80.

Het leveren van eene Statistiek van Landbouw, Handel en Nijverheid is een hoogst belangrijke arbeid, die thans met elk jaar gewigtiger, maar ook moeitevoller wordt, naar mate de bron der statistieke opgaven door de zorg van Regering en bijzondere personen steeds ruimer begint te vloeijen. Men kan thans reeds eene menigte opgaven verkrijgen, die vroeger verborgen bleven. Het komt er nu vooral op aan, uit de groote massa van cijfers eene goede keuze te doen, en in de vermelding daarvan eene goede volgorde in acht te nemen, zoodat de Statistiek niet met overtollige gegevens beladen worde, en naast elkander plaatse hetgeen bijéén behoort, alles door een naauwkeurig en uitvoerig Register nog nader aangewezen. Daar eindelijk de Statistiek minder dan eenige andere wetenschap stilstaat, maar elke week, elke dag daaraan eene reeks van nieuwe waarnemingen toevoegt, zoo is het hoogst nuttig, deze stof van tijd tot tijd te verzamelen en te verwerken, ten einde later niet begraven te worden onder de rudis indigestaque moles van zuivere empirie. - Hieraan heeft de Heer buddingh willen voldoen door het uitgeven der bovengenoemde Jaarberigten, welke als Nieuwe Statistieke Mededeelingen, een onmiddellijk vervolg zijn op zijne ‘Algemeene Statistiek voor Handel en Nijverheid’. - In dit opzigt heeft de Heer buddingh gewis een nuttig werk verrigt.

Van deze Jaarberigten zijn thans 2 Afleveringen verschenen, terwijl er volgens opgave van den Uitgever nog 2 zullen volgen. Het onderwerp is nog niet compleet en uit den aard der zaak ontbreken nog de zoo noodige registers. Het is dus niet mogelijk, daarvan thans eene volledige beoordeeling te geven, omdat deze, gelijk de Schrijver wel toestemmen zal, zich meer moet bepalen tot den algemeenen gang en de opvatting van het werk, dan tot toetsing van al de bijzondere opgaven; een arbeid, die, hoe nuttig ook, van den Referent in een Tijdschrift niet verwacht mag worden.

Aan den anderen kant willen wij echter van het aangekondigde werk niet afstappen, zonder aan te stippen, wat wij hier en daar bij het doorzien dezer beide Afleveringen hebben

[p. 505]

opgemerkt. Welligt dat de Schrijver zich daardoor opgewekt gevoelt, om in de latere stukken het een en ander aan te vullen.

In de eerste plaats trof ons (bl. 2 en 3) het onvolledige der berigten omtrent den Haarlemmermeerpolder in vergelijking met die omtrent de Dedemsvaart. Van den eersten wordt ons alleen opgegeven, of de gronden gekocht zijn door menschen, in of buiten Amsterdam of N.-Holland wonende (iets, wat, dunkt ons, al zeer weinig belangrijk is), terwijl wij niets vernemen van den aard der gronden, van hunne ligging onder A.P.; van den prijs dien zij opgebragt hebben in verhouding tot hunne waarde, enz. enz. Van de Dedemsvaart daarentegen wordt ons de geheele geschiedenis uitvoerig medegedeeld, naar aanleiding van een dagblad-artikel. - Ten opzigte van den Haarlemmermeerpolder is deze leemte wel eenigzins aangevuld (in het Bijvoegsel bl. 90) uit het verslag der Prov. Staten over 1855, doch wij kunnen het niet billijken, dat men in het eene geval geene opgaven aanneemt, dan de officiële, die de Regering mededeelt, en in het andere geval zich vergenoegt met het overnemen van een uit den omtrek afkomstig couranten-artikel.

Onder Bevolking vinden wij de uittreksels van de Verslagen der Gedeput. Staten over 1850 opgegeven, doch, niettegenstaande de Jaarberigten gezegd worden te gaan over 1851- 1856, ziet men van de jaren na 1850 niets vermeld, dan alleen de feitelijke en wettelijke bevolking in 1854, hetgeen blijkbaar later ingelascht is. Zulk eene onvolledigheid is, dunkt ons, al te erg. Door eenvoudig overschrijven der opgaven van het Stat. Jaarboekje had de Schrijver het ontbrekende kunnen aanvullen. - Diezelfde onvolledigheid vindt men ook bij andere artikelen. Zoo zijn bij het armwezen al de tabellen geldig alleen voor 1850 (zie bl. 8 en 9), desgelijks zijn de cijfers voor de nationale militie en de schutterijen alleen over 1850 opgegeven (bl. 28 en 29), en zoo ziet men telkens het jaartal 1850 terugkeeren, zoodat het Ref. niet vreemd voorkomt, dat deze Statistieke Mededeelingen, wat de genoemde rubrieken aangaat, oorspronkelijk slechts voor het jaar 1850 bijeengebragt, maar later hier en daar wat aangevuld zijn.

Verder: op bl. 32 wordt Scheveningen als badplaats uitvoerig

[p. 506]

beschreven, maar met geen enkel woord van Zandvoort en Katwijk melding gemaakt.

De opbrengst der middelen (bl. 34) wordt alleen over 1853 en 1854 gegeven, de begrooting van Z.-Holland (bl. 35) alleen over 1856, die van 's Gravenhage alleen over 1857; daarentegen de grondbelasting, enz. over 1851 (bl. 36); de gemeentefinanciën alleen over 1850. - Het ware hoogst wenschelijk die opgaven aan te vullen met die over de andere jaren in het centrum, dat de Schrijver met zijn werk omvatten wil.

Beter zijn de opgaven omtrent de opbrengst der brievenposterijen. Hier zijn de opvolgende jaren met elkander vergeleken, zoodat men daardoor een duidelijk overzigt verkrijgt van den loop dezer ontvangsten. Onder dit hoofd had echter de opgaaf der uren van verzending naar het buitenland veilig gemist, of althans zeer bekort kunnen worden. Want dit vertrek der posten is alleen van tijdelijk belang, en verandert bovendien gedurig. - Ook de opgaven omtrent de Spoorwegen zijn hoogst onvolledig. Terwijl onze beide Spoorweg-Maatschappijen maandelijks naauwkeurige opgaven harer ontvangsten doen, kennen de Jaarberigten over Statistiek, die in 1857 het licht zien, geene latere berigten, dan het Verslag van den Holl. Spoorweg over 1851, en de ontvangsten en uitgaven van den Rijnspoorweg in den jare 1852, en wel de laatste nog zeer onvolledig.

Over den aanleg van nieuwe spoorwegen vindt men dus natuurlijk geen enkel woord. Ja zelfs de spoorbaan van Utrecht naar Rotterdam is hier nog niet gereed; volgens de Jaarberigten houdt men zich nog bezig met de onteigening van gronden daartoe! - Waarlijk, men kan niet zeggen, dat in dit opzigt deze Statistiek op de hoogte des tijds is!

Doch genoeg. - Wij zouden misbruik maken van de ruimte in dit Tijdschrift ons gegeven, wanneer wij op dezelfde wijze wilden voortgaan. Het gezegde is bovendien voldoende, om met regt te kunnen besluiten, dat de Schrijver der Jaarberigten zijn werk nog eens naauwkeurig moet nazien, en vrij wat moet aan- en invullen, om ze in waarheid te doen zijn, wat op den titel staat: de Jaarberigten van Statistiek over de jaren 1851-1856. - Wij mogen van den kundigen Uitgever, die zoo dikwijls reeds getoond heeft, uitnemend op de hoogte van zijn tijd te zijn, verwachten, dat hij daartoe den

[p. 507]

Schrijver helpe aanzetten, en niet bijdrage, om onder een nieuw kleed oude zaken aan het publiek op te disschen. - Wij zullen ons hartelijk verheugen, zoo het bij de toezending der vervolg-nummers ons blijken mogt, dat de Schrijver onze opmerkingen heeft ter harte genomen.