Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1857

Beknopte natuurlijke Historie van voorwerpen uit het Dierenrijk, die in Nederland worden aangetroffen. Door H. Kroese Ramaker. Eerste Stukje, handelende over de Zoogdieren. Te Zwolle, bij de Erven J.J. Tijl. 1856. In kl. 8vo. 95 bl. f :-25.

Wanneer men de beoefening eener wetenschap kon afmeten naar het aantal korte Handleidingen en Schoolboekjes, die daarover worden in het licht gegeven, dan zou men al ligt tot de meening komen, dat de natuurlijke Historie hier te lande zeer algemeen beoefend werd. Het is echter te betreuren, dat deze boekjes door hunnen inhoud aan het doel, dat de Schrijvers er zich mede voorstellen, over het geheel weinig beantwoorden. Vele van die werkjes blijven daarenboven onvoltooid. Het voor ons liggend geschrift zal, blijkens den omslag van dit eerste Stukje, uit drie nommers bestaan, waarvan het tweede over de vogels zal handelen, het derde aan de Amphibiën, enz., d.i., aan al de overige dierklassen zal zijn toegewijd. Wij mogen dus, wanneer deze Stukjes alle nagenoeg van denzelfden omvang zullen zijn, van dat laatste Stukje niet veel verwachten, daar het een zeer uitgebreid veld van kennis in een overzigt van eenige weinige bladzijden zal zamenvatten. Hierover echter schorten wij ons oordeel voor als nog op, tot dat het in 't licht is gekomen. Over het

[p. 502]

Stukje, dat ons nu van de Uitgevers ter beoordeeling werd toegezonden, kunnen wij tot onze spijt geen zeer gunstig verslag geven. Het eigenlijk doel der natuurlijke geschiedenis, naauwkeurige kennis van den vorm van de natuurlijke voorwerpen en van hun zamenstel, is hier, gelijk veelal, geheel uit het oog verloren. De natuurlijke geschiedenis bestaat niet uit eenige onzamenhangende bijzonderheden omtrent sommige dieren en planten, maar uit een onderzoek der natuurlijke voorwerpen, waardoor wij ze leeren kennen, herkennen en overzien. De Schr. is met zijn onderwerp niet genoeg bekend. Zoo lezen wij, b.v., op bl. 6: dat Amphibiën ‘dieren zijn, die nu eens op het land dan weder in het water leven’. Er zijn onder deze dierklasse soorten, waarvan dit werkelijk gezegd kan worden, maar er zijn ook, die alleen in water leven, en nog veel meer, die zich alleen op het land of zelfs op boomen ophouden, en in het water niet minder zouden omkomen, dan de visschen op het drooge. Op bl. 15 wordt gezegd: ‘Tot de Zoogdieren, welke slechts eene maag hebben en evenwel herkaauwen, rekent men de Hazen, Geiten, Schapen, enz.’ Om nu over het herkaauwen der hazen niet te spreken, zoo is het ongegrond, dat er tusschen geiten en schapen aan den eenen en de vroeger genoemde koeijen en herten aan den anderen kant in de magen eenig verschil bestaat. Deze dieren hebben alle eene zamengestelde maag, of, gelijk men gewoonlijk zegt, vier magen. Op bl. 20 lezen wij van de vledermuizen, dat dit dier (de Schr. bedoelt: deze dieren) met de huismuis in gestalte, verw, gebit en stem overeenkomt. Om van de gestalte niet te spreken, er kan naauwelijks grooter verschil tusschen het gebit van twee zoogdieren-geslachten bestaan, dan tusschen dat der muizen en vledermuizen. Op bl. 37 beweert de Schr., dat de egel het eenige Europesche dier zou zijn, dat met stekels bedekt is. Het stekelvarken ondertusschen komt in het Zuiden van Italië en van Spanje voor, en is van den egel geheel verschillend, zoodat, indien het waar mogt zijn, dat ‘men den Egel ook bij ons Stekelvarken noemt’ (gelijk wij aldaar al verder lezen), deze benaming wel eene teregtwijzing zou behoeven, om tot geene verwarring aanleiding te geven.

De orde, waarin de dieren worden opgenoemd, is zonderling, doch de Schr. zegt in zijn Voorberigt, zich hierbij naar

[p. 503]

de aanwijzing van de Systematische Handleiding van den Heer n. anslijn te hebben gerigt. Die Systematische Handleiding heb ik niet kunnen raadplegen, en ik weet dus niet, of ook daar de knaagdieren op de vledermuizen volgen, en de roofdieren voorafgaan, evenmin of de zeehond en otter achter de gehoefde dieren vóór den bruinvisch zijn geplaatst. Is dit het geval, dan is de Handleiding van anslijn zeker niet zeer systematisch. De Schr. zegt echter ook van mijne werken gebruik te hebben gemaakt; ik moet erkennen, dat hij het met zeer veel spaarzaamheid schijnt gedaan te hebben, zoodat ik, wanneer hij het in zijn Voorberigt niet gezegd had, niet ligt zou hebben vermoed.

Ook wat den stijl betreft, kunnen wij dit boekje niet aanprijzen. De aandacht wordt niet gaande gehouden, veel minder geboeid, en, ondanks de beknoptheid, ontbreken er geene herhalingen; zoo lezen wij op bl. 40 van den mol: ‘De uitwendige ooren ontbreken hem, doch niettegenstaande dit gemis kan hij goed hooren’; en op bl. 41: ‘Hij heeft eenen fijnen reuk en een bijzonder scherp gehoor’. Van de kat schrijft de Heer kroese ramaker, op bl. 62: ‘Haar vel geeft ook eene goede pelterij’; en op bl. 63: ‘Haar vel geeft eene tamelijk goede pelterij’. Op bl. 22 lezen wij aan het slot van het artikel over de vledermuizen: ‘Twee soorten van deze dieren, die echter in onze streken niet gevonden worden, namelijk: de Bloedzuiger en de vliegende Hond, die een goed voedsel opleveren, zijn, om hare bijzondere eigenschappen, merkwaardig’. Welk doel kan zulk eene vermelding hebben, daar nu verder van die merkwaardige eigenschappen niets gezegd wordt?

Het is ons werkelijk leed, dat wij bij herhaling over pogingen om de natuurlijke geschiedenis voor onze vaderlandsche jeugd te behandelen, ongunstig moeten oordeelen. Het doel om nuttig te zijn, kan zulke onvolkomene proeven niet verontschuldigen.

l.
j.v.d.h.