Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1857

Natuurlijke Geschiedenis des Bijbels, een Leesboek voor jeugdige Bijbelvrienden, opgehelderd door 100 in den text gedrukte afbeeldingen. Naar den zesden druk uit het Hoogduitsch, door J. Kerbert, Leeraar bij de Doopsgez. Gemeente te Hoorn. Te Amsterdam, bij L. van Bakkenes en Comp. 1857. In post 8vo. XII en 371 bl. f 2-:

Een huis alleen naar den gevel te beoordeelen, is onbillijk, zoo ook een boek alleen naar den titel; maar een leelijke gevel ontsiert het huis, zoo ook een zonder oordeel gekozen titel het boek. Aan de eerstgenoemde onbillijkheid wil Ref. zich niet schuldig maken, maar op grond van het laatst beweerde wil hij een afkeurend woordje zeggen over den dwazen titel, welken Schrijver of Vertaler, welligt beiden, aan dit boek gegeven hebben. Wat wenscht men onder den titel Natuurlijke Gesch. des Bijbels het publiek aan te bieden? Ds. kerbert zegt in zijne Voorrede (bl. 111), dat het oogmerk, waarmede de Schrijver dit geschrift opstelde, geen ander was dan vrienden der H.S. bekend te maken met het land, waarin de Heiland geleefd heeft, Profeten en Godsmannen van jehova getuigd hebben. Dat oogmerk is allervoortreffelijkst; maar beantwoordt de titel daaraan? Volstrekt niet. Ref. en ieder met hem noemt een boek, dat met zulk een oogmerk geschreven is, en aan dat oogmerk voldoet, eene Nat. Geschiedenis van Palestina. Zoo eene andere strekking opgegeven was, het boek zich in minder wijden kring moest bewegen; wanneer het alleen strekken moest om Schriftuurplaatsen, waarin van voorwerpen uit het gebied der Nat. Historie sprake is, door de wetenschap der Nat. Hist. zelve op te helderen, - ja, dan zou men voor dat boek verscheiden titels kunnen bedenken, maar het nimmer dien van Nat. Gesch. des Bijbels geven. Vraagt men: wanneer en waarvoor men dezen titel dan zou kunnen gebruiken? dan is het antwoord: nimmer en voor niets, omdat hij niets beduidt; - evenmin als, b.v., Vaderlandsche Geschiedenis van den Bijbel, of Bijbelsche Geschiedenis van Engeland voor eenig boek geschikte titels zijn zouden.

Ref. had gewenscht dat de lezing van dit werk hem zoo voldaan had, dat hij het bij eene aanmerking op den titel had kunnen laten blijven. Ontegenzeggelijk is er veel goeds en be-

[p. 475]

langrijks te vinden in het door Ds. k. overgebragte geschrift, maar toch niet zoo veel, dat het tegen het vele niets beduidende, oppervlakkige en onjuiste kan opwegen. Ook heeft de Schrijver blijkbaar gedobberd tusschen het plan om eene Nat. Gesch. van Palaestina te leveren, en het voornemen om alleen die voorwerpen te behandelen, welke in de H.S. genoemd worden; duidelijk blijkt dit onder anderen bl. 159, waar de man zegt: ‘Het ontbreekt er (in Palaestina) niet aan nachtegalen, leeuwerikken, spreeuwen, meerlen, vinken, meezen en anderen, maar zij worden in den Bijbel niet bepaald genoemd, en daarom ga ik ze liever voorbij.’ En onderaan dezelfde bladzijde begint hij toch die vogels een voor een te behandelen, na alvorens als argument voor deze inconsequentie opgegeven te hebben, dat de Heiland gezegd heeft, dat wij de vogels zouden aanzien om daaruit wijsheid te leeren. De S. heeft ook niet genoeg bij zich zelven bepaald, voor wie hij dit geschrift opstelde; nu eens worden de zaken met een glimp van geleerdheid behandeld, conjecturen gemaakt op de Hebreeuwsche benamingen, dan weder wordt er een kinderachtige toon aangenomen, welke weder eene geheel andere soort van lezers veronderstelt. Sommige artikels worden zoo zonderling behandeld, dat men waarlijk niet weet, wat er van te denken. Curieus is onder anderen het artikeltje over den Rhinoceros, dat wegens zijne kortheid zeer geschikt is om hier als staaltje te worden aangehaald: ‘De Nenshoorn, een moerasbewoner van buitengewone logheid, dom en traag, maar onbeschrijfelijk hardnekkig en woedend in den strijd, vindt alleen daarom eene plaats in deze Bijbelsche Natuurlijke Geschiedenis (!), omdat hem de onverdiende eer is te beurt gevallen met den dartelen en vrijen bewoner der bergen, (Jes. xxxiv:7) den vluggen eenhoorn verwisseld te worden. “Wat is dat voor een vogel?” vroeg eens een Nieuw-Zeelandsch opperhoofd, toen men bij cooks ontdekking van dit land, een geitenbok aan wal bragt. Zeer ten onregte leidde men uit deze vraag af, dat de Nieuw-Zeelanders dom waren. Maar de verwarring van den vluggen Reem met het logste van alle dieren, is dat wel zoo verstandig?’

De lezer zal aan dit staaltje wel genoeg hebben, anders zou Ref. er meer laten volgen; alleen wil hij op eene naïveteit opmerkzaam maken, welke de Schrijver aangaande den koekoek debiteert. Dat lieve dier weet zich zoo naar de naties te schikken, waaronder het zich bevindt, dat het in Palaestina Hebreeuwsche geluiden voortbrengt. ‘Hij roept daar’ - zegt de S. - ‘niet koekoek, maar hakoeb, d.i. jakob.’ Hoe is 't mogelijk!

Somwijlen gaat de S. zonderling te werk in het verbeteren der vertaling van sommige teksten. Bl. 359 o.a. leest men: ‘De Peereboom (Bechaim) komt II Sam. v:23, 24 voor, waar wij in de gewone vertaling moerbeziënboomen lezen.’ Is die gewone vertaling onjuist, niets geeft den S. het regt om hier peereboomen te vertalen. Het eenigste, dat van dezen naam te zeggen valt, is, dat hij een meervoudige vorm is van het woord א (Baka), dat geween beteekent. Gesenius zegt er

[p. 476]

ook niet anders van dan ‘arbor quaedam a lacrimando dicta.’ - De etymologie van Kameel, of liever van den Hebreeuwschen naam Gamal, is onwaar. De S. beweert bl. 58: ‘Merkwaardig is ook de wraakzucht die den kameel eigen is, en waaraan hij zijn naam schijnt ontleend te hebben, want Gamal beteekent wraak’; Ref. kent geen gamal dat wraak beteekent, en heeft ook nog nooit iets gehoord van die ontzettende wraakzucht van den kameel; daarom kan dit laatste echter wel waar zijn, maar gesenius leidt het woord af van gamal (portavit), en dat is wel zoo eenvoudig, en dan behoeft men ook de reputatie van den kameel niet aan te tasten. Waarlijk goede artikels zijn o.a. de Ezel, de Sprinkhaan, enz. Wanneer de overige op die leest geschoeid waren, zou het geheel ons vrij wat beter voldoen.

De vertaling laat veel te wenschen over; aan verwarde, in elkander loopende zinnen is geen gebrek; allerzotst is het misverstand waartoe die verwarring op bl. 11 aanleiding geeft; in het artikel Vledermuizen leest men daar: ‘Deze afschuwelijke en stinkende dieren bekleeden den tweeden rang in de klasse der zoogdieren, omdat zij melkvaten aan de borst hebben, hetgeen met de apen en olifanten hun alleen eigen is. Wonderlijke dieren zijn toch die apen en vledermuizen! Wat mag wel de reden zijn, dat zij, de afzigtelijkste van alle dieren, zooveel het ligchaam aangaat, met den mensch de meeste overeenkomst hebben? Hun voedsel bestaat hoofdzakelijk in nachtvlinders’, enz. Zulke zinnen zijn er schier op elke bladzijde.

Het boek moest eens geheel en al omgewerkt kunnen worden; mogt het zijn dat er een tweede druk noodzakelijk werd, dan zouden wij Ds. kerbert sterk aanraden dit te doen; hij make zich dan geheel los van den Duitschen leidband, en soignere zijn stijl wat. Als het boek dan beter gecorrigeerd, en geïllustreerd met niet zulke ongeloofelijk leelijke houtsneêtjens als nu, ten tweedenmale het licht ziet, zal het zeker gunstiger beoordeeld kunnen worden.
d.