Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1857

De Globe. Schetsen van Landen en Volken. Bijeenverzameld door H. Picard. Met platen. Te Amsterdam, bij J.D. Sijbrandi. 1856. In gr. 8vo. 12 Aflev. f 7-20.

Twee Deelen van 1856 liggen voor ons van een tijdschrift, dat, reeds sedert eenige jaren in het licht verschijnende, bij het lezend publiek niet het goede onthaal vond, dat wij het zouden toewenschen, ook wanneer het minder aan zijne bestemming voldeed. Immers, hoe zelden treft men hier of daar ‘De Globe’ aan, waar ‘Europa’, ‘Leeskabinet’ en andere dergelijke maandwerken geregeld gelezen worden. Het zal toch wel niet aan den bij uitstek slechten stijl, of de menigvuldigheid der on-Hollandsche woorden en zegswijzen toe te schrijven zijn, dat dit tijdschrift zoo veel minder verspreid is? Och! we worden daar langzamerhand wel zóó aan gewoon, die zoo dikwijls met de geestesvruchten - rijp en groen - bij onze naburen geplukt, gevoed worden, dat onze tong de fijnheid van smaak alligt verliest, en onze Mundart zich naar de hunne regelt. Toch wenschen we den Uitgever opmerkzaam te maken op de genoemde gebreken in de uitvoering, die ons te meer hinderden, omdat de stukken overigens goed gekozen zijn, en naast vele inhoudrijke, waarin het wetenswaardige meerendeels op aangename wijze medegedeeld is, andere gevonden worden, die met hun minder zaakrijken inhoud, eene aangename afwisseling aanbieden voor hen, wie eene degelijke lectuur, al ligt ze volstrekt niet boven hunne bevatting, wat spoedig vermoeit. Onder de stukken, die ons bijzonder voldeden, noemen wij in de eerste plaats dat, wat getiteld is: Kortstondig verblijf op het eiland Banka, door j.b.j. van doren,

[p. 418]

en: Uitstapje van Soerabaija over land naar Pasoeroewan, van denzelfden, welke beide hoogst belangrijke mededeelingen bevatten over de bewoners van de genoemde landstreken niet alleen, maar ook over de voortbrengselen van den grond aldaar. Verder een Bezoek bij de Negritos op de Philippijnsche eilanden, door p. de la gironière. En de Schetsen uit Honduras, door den beroemden reiziger in Midden-Amerika, Dr. scherzer, de Gemengde Schetsen uit Petersburg, de Schetsen uit Ierland, zij zijn allezins waard gelezen te worden. Één stuk alleen hadden we gaarne gemist: Het blanke Opperhoofd, een Verhaal uit het leven der Roodhuiden. Zóó kennelijk heeft dit verhaal de strekking om de Indianen in hunne zedelijke eigenschappen ongunstig af te schilderen, en hunne verdedigers bespottelijk te maken, dat de geloofwaardigheid of zelfs waarschijnlijkheid van de schildering zoo niet door zekere bescheiden, dan toch zeker door een geijkten naam gestaafd had moeten zijn. Waarlijk, de Indianen hebben hunne deugden niet van de Blanken overgenomen, en is het wonder dat zij nu en dan zich wraak verschaffen op de vreemde stammen, die in hun land gedrongen zijn, welke hen verpligten, om ‘tot de beenderen hunner vaderen te zeggen: Staat op, en trekt met ons naar een ander land, dat wij niet kennen’? Welke strekking het bedoelde stuk heeft, blijkt het best uit de slotwoorden: ‘De geweren en kanonkogels zijn verreweg wel de beste middelen ter beschaving, die tot hiertoe door de Amerikanen konden worden aangewend, om zich van de trouw der Indianen - te verzekeren.’ Welnu! het dient weinig tot verheerlijking van het vernuft der Amerikanen, dat zij nog geene betere middelen, dan de genoemde, tot het voorgestelde doel hebben kunnen vinden. Of wel - het is eene ongerijmdheid bij die verdrukte volksstammen trouw te zoeken aan verbindtenissen, welke hun afgedwongen worden, en waarvan zij het voordeel voor hen zelve te regt of ten onregte niet beseffen, eene trouw gelijkstaande met slavernij, en die daarom van den vrijen zoon der wouden niet geëischt kan worden. Zou de opsteller van dit verhaal ook behooren tot diegenen welke de verschillende menschenrassen niet tot ééne soort teruggebragt willen hebben, maar verschillende soorten aannemen met door de natuur voorgeschrevene, ongelijke grenzen van volmaakbaarheid? Dan vooral, en zoo lang deze meening voor zoo

[p. 419]

levendige tegenspraak vatbaar blijft, mag het een zedelijke sluipmoord van geheele volkstammen genoemd worden, eene dergelijke strekking aan een overigens goed geschreven verhaal ten grondslag te leggen. Wij hopen in de volgende Deelen niet meer dergelijke verhalen aan te treffen, en wenschen dat men ook op het punt van taal en stijl keuriger zij.

Moge ‘De Globe’ verder krachtig bijdragen tot bevordering der kennis van den mensch, zoo als hij zich in de verschillende streken der aarde, onder verschillende omstandigheden, vertoont. Echte humaniteit kan door geen middel krachtiger bevorderd worden, want alleen door vergelijking met anderen leert men zich zelven kennen, en wie het in die zelfkennis het verst gebragt heeft, zal zich het meest onthouden van een onbillijk oordeel over de gedragingen van anderen, en zelf aan zijne verpligtingen jegens de maatschappij zoo veel in zijn vermogen is, voldoen.

z.
s.