Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1857

Tiental kinderpreken uit het Nieuwe Testament, door C.E. van

[p. 342]

Koetsveld. Te Schoonhoven, bij S.E. van Nooten. In kl. 8vo. IV en 199 bl. f 1-50.

Goede wijn behoeft geen krans. Wat de heer van koetsveld aanbiedt pleegt in zich zelf de beste aanbeveling te bezitten. En wanneer het in zoo sierlijk een gewaad verschijnt, als dat waarin de uitgever dit boeksken heeft gedoscht, zal menigeen om den uitwendigen vorm nog welkomer een geschenk voor de kleinen achten, wat hij reeds om den inhoud daartoe zou hebben gekozen. Althands de voorstander van de kinderpreek vindt in dit tiental alles wat van haar verlangd mag worden. Heldere uiteenzetting der geschiedenis, - bevattelijke verwerking van leerstellige of zedekundige stoffen, - praktische aanwending, bij uitnemendheid voor den kinderlijken leeftijd geschikt, - dat alles in een aangenamen vorm en in eene overal voor de kleinen verstaanbare taal, geven dit bundeltjen aanspraak op hooge onderscheiding; al mag ten aanzien van 't laatstgenoemde eene enkele aanmerking niet teruggehouden worden. Men zou de woorden: ‘voor de kleinen verstaanbare taal’ misverstaan, indien men daarin de verontschuldiging zocht van kleine taalfouten, platte zegswijzen, en minder gelukkige uitdrukkingen, als: ‘zelve voor zelven (o.a. bl. 6, 13, 18), - koningrijk v. koninkrijk (bl. 14, 99), - kerslied (bl. 23, 28) en kerstekst (bl. 26, 32) v. kerstlied, kersttekst, - zullen vader of moeder (bl. 44) v. zal vader of moeder, - mande (bl. 49, 51) v. mand, digte bij (bl. 46), - op lange na (bl. 50), - op zijn best (bl. 51), - waar van daan (bl. 51) en daar van daan (bl. 189), - weinig schelen (bl. 115), - petrus..... de vlugste..... der apostelen (bl. 147), - ik geloof zelfs dat ze ook al mooi honger kregen (bl. 48), - daar staat nu jezus moe mat, maar hij voelt het op zijn best (bl. 51), - in een gebed (bl. 149): bewaar ons ten minste petrus.’ Zulke woorden en spreekwijzen kunnen niet worden verontschuldigd door de herinnering dat ze in ‘kinderpreken’ worden aangetroffen: want men kan voor kinderen verstaanbaar spreken zonder de taal van kinderen te gebruiken. Ze te vermijden is pligt zoowel in het belang der wetenschappelijke ontwikkeling van het opkomend geslacht, als uit zorg voor de vorming van het hart der kleinen. Men kan niet te zuiver spreken en schrijven, indien men eene schoone moedertaal lief heeft, die door zoo-

[p. 343]

velen jammerlijk verwaarloosd, door zoo weinigen regt gekend en goed geschreven wordt. En bij de behandeling van gewijde onderwerpen kan de taal niet te waardig wezen, vooral in een tijd, die 't aanschouwen en verdragen moet, dat half-, kwart- en achtstegeleerde leugenprofeten en onbevoegde marktschreeuwers, door voermiddelen als ‘de Dageraad’, den eerbied voor het boek des levens en zijnen inhoud pogen te ondermijnen. Voldeed de taal dezer kinderpreken geheel aan deze beide eischen, men zou verpligt zijn haar onvoorwaardelijken lof toe te zwaaijen. Overal is zij helder en bevattelijk. Zelfs de beelden zijn geheel naar het begrip der kleinen ingerigt, somtijds aan het kinderleven, altijd aan hetgeen zij zelven kunnen waarnemen ontleend. Men sla slechts bl. 17, 87, 126, 126, 185, 190 op, en zoo men dan bij de vermelding van duinen en spoorwagens bedenkt dat S. tot de 's gravenhaagsche jeugd het woord voerde, zal men ten volle deze lofspraak beamen. De mededeeling der geschiedenis werd straks reeds helder genoemd. Zij mag bovendien levendig, boeijend, aanschouwelijk worden geheeten. Bewijzen te leveren is overbodig, daar iedere in dit boeksken behandelde geschiedkundige stof een bewijs is. Aan gelukkige wendingen ontbreekt het niet. De inleiding der IX^de preek, het 3^de punt van de toepassing der VI^de, de opmerking over het kraaijen van den haan (bl. 107), die zoo zeer de mérite de l'à propos bezit, wendingen en overgangen, kleine wenken als die over het kortwieken der vogelen (bl. 76), en over hetgeen den mensch verpligt te zorgen (bl. 73), zouden tot staving dezer meening kunnen worden aangehaald, zoo niet schier elke bladzijde voor haar getuigde. De vereeniging van zóóveel goeds zal velen voor dit tiental winnen. Toch schenkt juist de voortreffelijkheid van van koetsvelds arbeid nieuwe kracht aan de grieven door menigeen tegen dit genre van homiletik ingebragt. Zij gelden geene christologische voorstellingen als die van bl. 35, waar de leer der christusregering zóó verre wordt gedreven, dat het aan jesus wordt toegeschreven als wij brood hebben, of uit krankheid herstellen; - geene gezegden die tot engelenvereering zouden kunnen leiden, als: ‘... ik zou de Engelen Gods wel willen bidden: ‘O! waakt toch over dit kind!’ (bl. 14); - geene aanmerkingen over droomen, gevaarlijk bij de neiging tot mysticisme van onze dagen, als men

[p. 344]

blz. 32 ontmoet. Zulke zaken behooren niet tot het wezen der kinderpreek. En als van koetsveld b.v. uit Hand. xii:11^b het thema afleidt: ‘engelen waken in den nacht’, is hij voor dat gebruik dier uitspraak alleen aan zijn eigen dogmatisch -, en voor die afleiding uitsluitend aan zijn eigen homiletisch geweten rekenschap schuldig. Maar wanneer iemand van zoo groote homiletische gaven zijne toevlugt tot zulke themata nemen moet, om eene gekozene bijbelplaats boeijend en vruchtbaar voor zijne kleine gemeente te kunnen behandelen, als eene preek over Matth. xxvi:15^a uitloopt op eene verhandeling over het geld, en eenige aanmerkingen over wat men verkoopen mag en wat niet, of eene andere, over Hand. xxvii:43^b, 44^a, op eenige wenken over het gevaarlijke van het reizen, of wanneer jesus als den zoon Gods te doen erkennen het doel wordt geheeten (bl. 45) eener behandeling van Matth. xiv:33^b, maar niets tot verklaring dier uitdrukking wordt gezegd, en volstrekt niet wordt aangetoond hoe de erkenning van jesus als den zoon van God uit zijne werken volgt, - dan mag hieruit de gevolgtrekking worden gemaakt, dat zelfs een helder godgeleerde en menschkundig kindervriend als de haagsche leeraar de onmogelijkheid heeft ingezien om de eischen der homiletik met die van de vatbaarheid der kinderen in overeenstemming te brengen. 't Mag betwijfeld worden of dit ooit zal kunnen geschieden. Maar zoo lang het niet geschiedt is er weinig gegronds te zeggen tegen hen die de kinderpreek als een hors d'oeuvre beschouwen. Kind en preek zijn te strijdige begrippen. Velen echter zullen dit niet erkennen. Denzulken kan geen betere raad gegeven worden dan zich dit tiental aan te schaffen: wat geesteskinderen deze voortbrengselen eener begaafde pen zijn verkondigt de naam des vaders genoeg. En de kleinen, die uit vrije keus trouwe bezoekers der kinderkerk zijn, zullen het nette boekjen dat zoo veel helders en goeds in een sierlijken band bevat, en met een wèl uitgevoerd vignet prijkt, waaraan d'arnaud gerkens en sluijter hunne zorg en hunne gaven wijdden, welkom heeten in hunne versameling.

b.
v.h.