Geschiedenis van het Kerkelijke Leven der Christenen gedurende de zes eerste eeuwen, door W. Moll, Hoogleeraar te Amsterdam. Tweede Deel. De openbare Eeredienst en Kerkelijke Zeden. Tweede, verbeterde druk. Te Leyden, bij D. Noothoven van Goor. 1857. In gr. 8vo. 414 bl. f 4-80.
Verwijzende naar onze algemeene, ook op dit Tweede Deel toepasselijke, opmerkingen in onze aankondiging des Eersten Deels van dit werk in den vorigen Jaargang der Vaderl. Letteroefeningen - kondigen wij kortelijk, maar met even groote blijdschap, deze laatste helft van het ‘Kerkelijke Leven’ aan. Tot lof en aanbeveling van dit uitstekende werk iets te zeggen, mag overbodig heeten. Al te schaars boogt onze vaderlandsche litteratuur op meesterstukken gelijk het voor ons liggende, waarin de degelijke wetenschappelijkheid des inhouds wordt aantrekkelijk gemaakt door boeijenden stijl en Christelijke warmte van bezieling. Voorzeker, het beeld van het kerkelijk leven der gemeente Gods van den ouden dag werd niet te vergeefs door moll geschilderd; en ook na de genotvolle lezing van dit Tweede Deel mogen wij van harte de woorden van een anderen beoordeelaar onderschrijven, dat dit boek een geschiedkundige aanbevelingsbrief van het Christendom mag heeten. Dit Deel behandelt bepaaldelijk de kerkelijke bouwkunst, de tijden en handelingen der openbare eeredienst, en de kerkelijke zeden (trouwplechtigheden, Christelijke symbolen, bedevaarten, zorg voor de dooden, enz. enz.). Door eene zeer goed bewerkte uitslaande plaat met een negentiental gedenkstukken uit het huiselijke en rituële oud-Christelijk leven (vooral graflampen), en door een zeer volledig register op de beide Deelen wordt de waarde van dit werk nog verhoogd. Over die waarde voor den wetenschappelijken godgeleerde behoeft hier geen woord gezegd te worden: daaromtrent is ook het algemeen oordeel reeds sedert de eerste verschijning van dit werk genoeg gevestigd. Doch daarenboven durven wij het met het volste vertrouwen aanbevelen aan de bestuurders van leesgezelschappen, die aan hunne lezers iets degelijks willen aanbieden zonder voor de dorheid van den vorm bevreesd te behoeven te zijn. En wat aangaat de praktische waarde van het boek voor den herder en
leeraar, wij hebben de aange-