Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1857

[p. 302]

Nederland en de Nederlanders in de XIX^de Eeuw, geschetst in het leven en de werken van verdienstelijke Mannen en in Beschrijvingen der voornaamste Gebouwen en Gedenkteekenen. Met platen en portretten. Eerste Serie. Aflev. 1-7. Te Amsterdam, bij P.N. van Kampen. 1856. In 4to. Bij inteekening f :-50 per Aflev.

Het leven en de werken van groote mannen hangen zoo naauw zamen met de geschiedenis van het volk waartoe zij behooren, en van den tijd dien zij beleven, dat het schetsen van den levensloop en de bedrijven dier mannen eene der grootste bijdragen is tot het leeren kennen van de positie van een volk. Dit is niet alleen het geval met het leven en de werken van staatkundigen en staatsdienaars, welke zeer direct met 's lands lotgevallen in verband staan; ook de levensgeschiedenis van den uitstekenden beoefenaar van wetenschap of kunst geeft menigmaal eene juiste inzage in de gesteldheid van het volk waartoe hij behoort; hetzij hij in het schitterend beoefenen van zijne wetenschap of kunst het eigenaardig karakter van zijn volk vertegenwoordigt, hetzij hij door zijne uitstekende gaven merkbaren en heilrijken invloed op de onder dat volk heerschende rigting uitoefent.

Deze of dergelijke gedachte heeft den Uitgever van kampen er toe gebragt om het bovengenoemd werk het licht te doen zien; hij schijnt daarbij de nevengedachte te hebben gehad, dat ook de beschrijving der voornaamste gebouwen en monumenten tot die volkskennis veel kon bijdragen. Wij willen hem daarover niet hard vallen, hoewel wij de combinatie wel wat zonderling vinden; liever willen wij hem onzen dank brengen voor de schoone uitvoering, welke hij aan zijn voortreffelijk plan heeft geschonken; zoowel wat de flinke gelithographiëerde portretten betreft, welke dit werk opluisteren, als omtrent de keuze van de bearbeiders der biographiën. Het werk van laatstgenoemden willen wij beknoptelijk nagaan, daar wij bij het vele dat te prijzen viel, wel het een en ander min prijzenswaardigs vonden.

Van de biographiën beviel ons die van Mr. c.a. den tex, door Mr. abr. de vries, verreweg het best; wij vinden hier in een afgerond regelmatig geheel het beeld van den waardigen

[p. 303]

Hoogleeraar geschetst door zijnen dankbaren leerling. Hoewel de Heer de vries blijkbaar met groote vooringenomenheid zijn onderwerp behandelt, zegt hij niets te veel; de wetenschappelijke verdiensten en maatschappelijke deugden van den tex, die vele waren, worden in het licht gesteld, zonder dat iets in de biographie blijken draagt van die half-vergoding, waaraan zoo veel levensbeschrijvingen van vóór weinig tijd overledenen laboreren. De stijl is uitmuntend, de taal zuiver.

In vele opzigten vormt de levensschets van Prof. a. des amorie van der hoeven, door Prof. w. vrolik, een contrast met de voorgaande. De stijl is alles behalve Professoraal, en zich zelven zeer ongelijk, nu eens droog en dor, dan weêr verbazend gezwollen; zeer onjuiste uitdrukkingen zijn in het geheel niet zeldzaam. Wat ons echter meer tegenstaat in deze biographie, is de overdreven voorstelling van van der hoeven; het is geen menschen-, maar een heiligenbeeld dat Prof. vrolik ons schetst. Onkiesch zou het zijn zoo wij hier wilden opnoemen, wat wij van den lof, aan v.d. hoeven door zijnen biograaf geschonken, overdreven vinden; maar even ongepast is het, naar onze meening, eene biographie tot eene soort van canonisatie te gebruiken.

Ferm geschetst is het leven van Mr. c.f. van maanen, door Mr. j.a. molster. Hier was de taak van den biograaf niet gemakkelijk; het levenspad van v. maanen loopt zoo geheel over politiek terrein, dat in hem de mensch moeijelijk van den staatsman te scheiden is; en hoe verschillend wordt v.m. beoordeeld! De Heer molster is hier echter zeer voorzigtig te werk gegaan; na eene goed gestelde, naauwkeurige en onpartijdige beschrijving van van maanen's werkzaam leven te hebben gegeven, zegt hij op de laatste bladzijde: ‘Wij willen niemand een oordeel over de politiek van v.m. afvragen, maar na het meêgedeelde zal elk gaarne erkennen, dat hij een man van groote verdiensten was.’ In de geheele schets heerscht een zoo gematigde toon, dat zelfs de grootste tegenstanders van van maanen den Heer molster niet van partijdigheid zullen beschuldigen.

Tollens vinden wij hier geschetst door zijnen vriend w.h. warnsinck, b.z. Hadden wij gaarne onzen grooten volksdichter wat piquanter geschetst gezien, en gewenscht dat de Heer w. hem niet alleen als mensch, maar ook als dichter

[p. 304]

had voorgesteld - met uiterst veel genoegen hebben wij de biographie toch gelezen; er ligt eene hartelijke, weemoedige tint over, die ons zeer aantrok.

De levensschets van m. stuart, door Mr. j. heemskerk, a.z., moge naauwkeurig zijn, aangenaam om te lezen is zij zekerlijk niet; wij ontvangen hier weinig meer dan eene kronijkmatige opsomming van feiten, in zeer droogen stijl. Dezelfde bevinding deelen wij ook mede aangaande Mr. jeronimo de vries, geschetst door p.h. witkamp, ofschoon daar de stijl iets levendiger is.

Dat wij den Heer witkamp van smakeloosheid beschuldigen, wanneer hij in een bijschrift bij eene afbeelding van het standbeeld van willem II, dit monument roemt, zal ieder billijken, behalve misschien de beeldhouwer en de commissie welke zich aan het hoofd der oprigters geplaatst heeft.

Met aandrang bevelen wij deze onderneming van den Heer van kampen aan, en met belangstelling zien wij de volgende Afleveringen te gemoet.
d.