Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1857

Tahiti; een Roman uit de Zuidzee, door Friedrich Gerstäcker. Drie Deelen. Te Leeuwarden, bij G.T.N. Suringar. 1856. In gr. 8vo. 950 bl., met drie gesteendrukte titels en vignetten, f 9-70.

De Auteur, die bij wijlen zich onder den pseudoniem van charles sealsfield verbergt, terwijl hij andere producten van zijnen vruchtbaren geest met den naam van gerstäcker waarmerkt, deed wèl op den titel van zijn ‘Tahiti’ ditmaal het masker weg te werpen, en eigen arbeid onder eigen naam de wereld in te zenden. Zoo als men scott immer den naam gaf van den Auteur van ‘Waverley’, zoo gelooven wij, dat, wie met dezen roman uit de Zuidzee kennis heeft gemaakt, gerstäcker den eeretitel niet zal onthouden van den Auteur van ‘Tahiti’. Veel goeds ontvingen wij gedurende de laatste jaren van zijne hand, maar, volgens Ref. gevoelen, nimmer iets zoo degelijk, zoo keurig, zoo wegslepend geschreven, als de arbeid die ter beoordeeling voor ons ligt.

Gerstäcker geleidt ons naar een der verst verwijderde oorden der bekende wereld, naar Tahiti, anders ook wel Otaheite genoemd, en zijn verhaal verplaatst ons in de jaren 1843 en 1844, tijdens de regering der jeugdige pomare, om wier kroon en gebied Frankrijk en Engeland eenen strijd voerden, die gelukkig zich slechts tot de Kabinetten van Windsor en de Tuileriën, en tot eenige demonstraties op de eilanden der ver afgelegene Zuidzee heeft bepaald.

Op meesterlijke wijze weet de Auteur de geschiedenis met den romantischen draad, dien hij er door heen vlechtte, te verbinden, en de hoofdoorzaken dier toen ten tijde zoo veel gerucht makende quaestie ons in het breede te schilderen, zonder daarom door langwijligheid de belangstelling te verminderen, of de aandacht te vermoeijen.

Toen de eerste Engelsche Zendelingen in de Stille Zuidzee voet aan wal zetten, vonden zij daar een volk, dat wel alle beschaving missen mogt, maar toch door gezond verstand,

[p. 253]

gevoegd bij eenvoud en goedaardigheid van inborst, bij reinheid van zeden, bij uitnemendheid geschikt scheen de zaden der Christelijke godsdienst in zich op te nemen. Geen wonder, dat de Engelsch-Protestantsche missie slaagde! De eilanders in de Stille Zuidzee werden meerendeels Christenen, en wel zulke Christenen, die velen in 't beschaafd Europa ten voorbeeld mogten wezen. Hadden de Zendelingen het echter hierbij slechts gelaten! Maar, als zoo dikwerf, ook hier moest godsdienst weder met politiek worden verward. De godsdienstige opvoeding ging met de staatkundige hand aan hand; de zendelingen waren predikers en ministers van pomare. De Protestantsche invloed werd overwegend op Tahiti. Wie 't allerminst gaarne, wie 't meest noode dit zag, 't waren Frankrijk en het Katholicisme. Een tegenwigt moest door beiden in de schaal worden gelegd. Het Katholijke Frankrijk zond na weinige jaren ook zijne zendelingen, en de strijd tusschen Rome en Genève werd nu op een afgelegen eiland in de Zuidzee gestreden. Al wordt de onbeschaafde mensch een goed Christen, de oude adam sterft niet zoo spoedig. De strenge leer der Engelsche Zendelingen, die den dans, de volksspelen, het behandelen der wapenen en zoo veel nog meer verbood, die den uitersten eenvoud predikte, woog velen zwaar, al onderwierpen zij zich aan de voorschriften der boetgezanten. Maar toen Rome's priesters meerdere vrijheden toestonden, toen de verbeelding der eilanders geprikkeld werd door den weidschen kerkpraal der Katholijken, toen deze, veelligt met minderen tact, bewezen de eigenaardige zeden en gewoonten der Otaheiters te kunnen doen ineensmelten met de eischen van een minder streng opgevat Christendom, toen verloor eindelijk Engeland en het Protestantisme eenen invloed, dien Frankrijk en het Katholijke geloof zich won. Maar de Engelsche Zendelingen, en onder deze vooral pritchard, waren mannen van kracht, die niet zoo spoedig een eens gewonnen voordeel lieten varen. Pomare was op hunne hand, terwijl sommige opperhoofden, wier trots noode de kroon door een vrouwenhoofd zag gedragen, zich aan de zijde van Frankrijk schaarden, in de hoop dat de nieuwe vrienden eene verandering van bestuur zouden daarstellen. Peitchard en de Zendelingen hielden ten einde toe stand; toen echter Frankrijk zijne bescherming en

[p. 254]

zijne godsdienst door kracht van kanonnen en wapenen aan Tahiti opdrong, en oud-Engeland zijne predikers in den steek liet, verloren zij het spel, en bij gebrek aan materiële hulp verminderde hunne zedelijke kracht; Tahiti werd een Koningrijk onder Frankrijks protectoraat, Rome kwam voor Genève in de plaats: de Engelsche missie verloor allen invloed, zoodat de Zendelingen, in plaats van den meester te spelen, zich slechts noode zagen geduld, en hun arbeid, ten minste in hun oog, als verloren kon worden beschouwd. Oud-Engelands politiek was niet eerzuchtig genoeg, om ter wille van een protectoraat in de Zuidzee, met Frankrijk in onmin te geraken. De mogelijke winst was Lord aberdeen zeker te klein om den vrede van Europa op het spel te zetten.

Dit voor Tahiti zoo gewigtige tijdperk heeft gerstäcker zich ter behandeling gekozen. De held van zijnen roman is een beschaafd en jong Katholijk Franschman, die, van een walvischvaarder ontvlugt, zich op een der eilanden redt, en met eene inlandsche vrouw in het huwelijk treedt, die aan de Protestantsche Zendelingen hare opvoeding te danken heeft. De invloed, dien de politieke en godsdienstige strijd tusschen de twee natieën op het huiselijk leven uitoefent, is met meesterhand geschetst. Vooral het karakter van sadi, des Franschmans gade, is een chef d'oeuvre, dat moeijelijk zijne wedergade zal vinden. De natuurschilderingen zijn allerschoonst; de toestand, de verhouding der inlandsche en Europesche vrouwen onderling, zijn der meest naauwkeurige bepeinzing waardig; niet één tafereel, niet één karakter, of het boeit en dringt tot de lezing, en het geheel is een arbeid, die bij den denkenden lezer niet nalaten zal van heilzamen invloed te zijn op hoofd en hart.

De begaafde Vertaler heeft zich, zoo wel als de Uitgever, uitmuntend van zijne taak gekweten. Dit boek is te goed, dan dat het met den gewonen stroom van romans mag verloren gaan, om weldra vergeten te worden. Daarom beveelt Referent het dringend en met ruimte aan. Iets dergelijks is eene zeldzaamheid in eene letterkunde als de onze, die maar met al te veel ellendige producten van het buitenland wordt overstroomd.

Dit ‘Tahiti’ is een juweel, dat, al had gerstäcker nim-

[p. 255]

mer iets anders geschreven, genoegzaam zou zijn om hem eene eervolle plaats onder de Auteurs van onzen tijd te verzekeren.