Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1857

Bladen, Nieuwe Bladen, en Laatste Bladen uit het Dagboek van een Geneesheer, door S. Warren, Schrijver van ‘10,000 pond 's jaars’, ‘Godsvrucht en Beproeving’, enz. Naar den achtsten druk uit het Engelsch, door P. van Os. III Deelen. Te Sneek, bij van Druten en Bleeker. 1856. In gr. 8vo. f 10-80.

Samuël warren werd den 23^sten Mei 1807 in Engeland, of eigenlijk Noord-Wales, in het Graafschap Denbigshire, geboren. Hij is de oudste zoon van Dr. warren, voorheen een uitstekend predikant onder de Wesleyaansche Methodisten, maar nu vóór eenige jaren geestelijke in de heerschende (Episcopale) Kerk. Zijne moeder onderscheidde zich door uitstekend verstand en ijverige godsdienstigheid.

Warren werd aanvankelijk opgeleid voor de uitoefening der geneeskunst, maar na vijf jaren in de studie daarvan door-

[p. 246]

gebragt te hebben, kreeg hij er grooten tegenzin in, en ging in het jaar 1827 naar de Universiteit van Edinburg, later in de Inner Temple te Londen, waar hij in de regten studeerde. Na sedert 1831 gepraktiseerd te hebben als advocaat, werd hij in 1837 aan de regtbank verbonden, klom langzamerhand op tot de waardigheid van Recorder (zoo veel als stads-archivarius en secretaris) van Hull, in 1852, en werd in 1856 tot lid van het Parlement gekozen voor Medhurst.

Als regtsgeleerde en letterkundige heeft w. een zeer werkzaam leven geleid. Hij was een gezocht medewerker van letterkundige tijdschriften, reeds op zijn zestiende en een politiek schrijver op zijn negentiende jaar. In 1827 begon hij het ‘Diary of a late Physician’ (het werk wat thans vertaald voor ons ligt), weinige jaren later gevolgd door ‘10,000 pond sterling 's jaars’, toen door ‘Now and Then’ (Nu en toen, of het heden en het verleden), hetwelk gevolgd werd door ‘The Lily and the Bee’. Over het laatste liepen de gevoelens zeer uiteen. Bijna in alle talen van Europa zijn deze werken vertaald, en in Amerika herdrukt. Bovendien heeft w. rijkelijk bijgedragen tot het tijdschrift ‘Blackwood's Magazine’, in onderwerpen van kritischen, geschiedkundigen, en staatkundigen aard. Ook in het vak van praktische regtsgeleerdheid zijn sommige zijner werken als klassiek erkend. De volksuitgave van warren's werken vond zeer grooten aftrek. Alleen in de laatste drie jaren werden er (in Engeland) tusschen de 20,000 en 30,000 exemplaren van het ‘Diary of a late Physician’ verkocht, niettegenstaande de verschillende uitgaven die reeds vroeger verschenen waren.

Bij dat alles vond hij nog tijd voor den arbeid en de zorgen van het staatkundige leven. Hierin behoorde hij de Torypartij, en toonde zich steeds een ijverig verdediger van de regten der Engelsche Kerk, een voorstander van de zaak van het volks-onderwijs, en een bezadigd beschermer van de arbeidende klasse. Toen hij zich candidaat stelde voor Medhurst, werd hij zonder tegenstand gekozen, en konde bij zijne verkiezing de verklaring afleggen: ‘dat hij in het Parlement kwam, zoo vrij als de wind; maar niet zoo veranderlijk’.

Toen de post van Recorder der stad Londen vacant was (op het laatst des vorigen jaars) kwam w. hiervoor zeer in aanmerking. In de City werd zijn naam zeer gunstig opgenomen,

[p. 247]

en mannen van alle partijen verheugden zich in het vooruitzigt van dien post aan hem opgedragen te zien. Vooral de liberale bladen verkondigden zijnen lof, en noemden het een verblijdend teeken, ‘dat het Recorderschap van Londen opgedragen zou worden aan iemand, zoo weinig in connectie met de hooge aristokratie en den geld-adel van Engeland, als deze begaafde schrijver’.

Deze korte levensbeschrijving heb ik niet uit mij toevertrouwde familie-papieren, of onuitgegeven bescheiden; maar eenvoudig uit het tijdschrift ‘Illustrated London News’, waar zijn persoon juist bij gelegenheid van de candidatuur voor het Recorderschap besproken werd. In het voorbijgaan gezegd: de schrijver van 10,000 £ heeft dat postje van 3000 £ niet gekregen, maar een ander is er mede belast. Maar het was mij een aangenaam toeval des Schrijvers levensbeschrijving hier te vinden, en ik meende onzen lezers geene ondienst te doen als ik hen ook hiervan liet profiteren. Want de kennis van den Schrijver en zijne omstandigheden kunnen ons den opgang zijner werken, en de eigenaardige keuze van dit onderwerp eenigzins verklaren.

En nu het werk zelf. Het moet al een vrij klassiek werk zijn, wat in onzen spoedig vergetenden en geen tijd hebbenden tijd, na bijna 30 jaren nog de aandacht boeijen kan. Maar de Heeren van druten en bleeker wisten wel wat ze deden, toen zij deze bladen weêr opzochten.

Of de Doctoren meestal geen tijd, of geene genoegzame litterarische vaardigheid bezitten, dan of zij te weinig achting voor het onzigtbare deel hunner patiënten hebben, om de rijke schatkamer hunner ondervinding wat meer algemeen open te stellen, dan ze doen, of althans vroeger deden, weet ik niet. S. warren echter ontbrak het aan die vereischten zeker niet, en hij deed een goed werk toen hij deze belangrijke episoden wel niet uit eigene, maar toch uit doctorale ondervinding met den tact eens deskundigen beschreef. Want, hoe ongewoon en ontzettend sommige ook zijn, iemand van het vak verzekerde mij, dat alle verhalen de proef der waarheid kunnen doorstaan.

Met meesterlijke hand, en op boeijende wijze, worden de verschillende tooneelen van lief en van leed, die het boek behelst, beschreven. Wij krijgen den man lief, die met zoo

[p. 248]

diep gevoel het lijden zijner medemenschen beschrijft, zonder zich in overdrevene sentimentaliteit droog te weenen. Wij luisteren met belangstelling naar den menschenkenner, die het menschelijke hart zoo duidelijk voor het oog blootlegt, zonder het als een anatomisch preparaat te behandelen. En somtijds weder doet hij ons schateren van lagchen, zonder gezochte grappigheid, of gevoellooze spotternij.

Boeijend is de vorm, waarin warren zijne gedachten kleedt. Maar het is meer dan der lezeren genoegen, het is hunne leering, die hij beoogt. Hier prediken ons zijne verhalen, dat geen rijkdom van geest of goed voor de rampen dezes tijds behoeden; maar geloof en deugd alleen eene kracht zijn in de dagen der smarte. Elders geven zij het met gloeijende letteren te lezen, hoe de ondeugd zelfs in den schoot des geluks niet gerust, maar op het krankbed en in de lijdensure dubbel rampzalig is. Leering, stichting, mogen wij wel zeggen, is zijn doel, en hij schroomt daarbij niet den sluijer op te ligten van de afschuwelijkste tooneelen; maar weet ook liefelijke schilderijen voor ons op te hangen, die zacht en opwekkend spreken tot het hart.

Het zijn ziektegevallen, die de S. ons mededeelt; maar de Medicus behoeft niet bang te zijn, dat zijne leeken hier die oppervlakkige ziektekennis zullen opdoen, die velen wel wenschen, om er soms een belagchelijk gebruik van te maken. Het zijn meer de zieken, dan hunne ziekten, die de Doctor beschrijft.

Men moet echter erkennen, dat de overvloed van allerlei soorten van waanzin en geestverbijsteringen wel iets eentoonigs geven aan deze lange rij van verhalen. Er is echter in die eentoonigheid te veel afwisseling, dan dat het boek ‘eene beeldengalerij van krankzinnigen’ zou zijn, zoo als iemand het noemde. Bovendien waren psychologische krankheden misschien beter voor populaire mededeeling geschikt, dan physiologische. - Ook vermoedt men in de keuze van meestal ijzingwekkende en ontzettende gevallen wel een weinig jagt naar het piquante. Maar het publiek is nu ook eenmaal wat overprikkeld, en wil niet geboeid, maar geketend worden. Warren moge hierin de volksgunst wat te veel hebben gezocht, hij doet het toch zonder die grove onnatuurlijkheden, en wonderbaarlijke toevalligheden, waarmede vele romanschrijvers ons kippevel of lachbuijen op het lijf jagen.

[p. 249]

Och! dat ik hier de pen mogt nederleggen, en van den Vertaler zwijgen! Want dat is steeds en overal hetzelfde liedje. Wel is waar, er zijn vrij wat mindere vertalers dan de Heer van os; maar ook hij werkt te spoedig en te slof. Wat vele onnaauwkeurigheden! al zijn ze meestal niet belangrijk genoeg, om er afzonderlijke melding van te maken. Ik geloof wel dat de Heer van os ‘zijn Engelsch verstaat’, gelijk men het noemt, maar ik vermoed toch, dat hij wat veel naar de Duitsche vertaling gezien heeft. ‘Nuchtere godsvrucht’, ‘lijdzaam verdragen’, ‘vergenoegde hem’ (genügte ihm), zijn er een paar, die ik bij de eerste greep vond, en zoo als er talloos vele voorkomen. Het kan echter ook zijn, dat het vele vertalen uit het Duitsch hem op het punt zijner moedertaal wat ultraliberaal heeft gemaakt. - ‘Conducteur’ voor den Conductor eener Electriseermachine is geen Germanisme, maar een kluchtige misgreep.

De Uitgevers hebben voor een goeden, leesbaren druk gezorgd; maar als het werk zoo duur is om die plaatjes, hadden ze wel weg mogen blijven.

Wij hopen echter en vertrouwen, dat de duurte van den druk en de ligt- en digtheid van de vertaling de Hollandsche lezers niet zullen afschrikken, om dit uitmuntende werk te koopen. En als hier zoo veel honderden, als in Engeland duizenden, het lezen, dan zal s. warren langs zijnen eigenaardigen weg ook hier genoegen gegeven en nut gesticht hebben.
d-d.