Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1857

Aemstels Oudheid, of Gedenkwaardigheden van Amsterdam, door Dr. P. Scheltema, Archivaris der Hoofdstad en van Noord-Holland. Met Platen. Tweede Deel. Te Amsterdam, bij J.H. Scheltema. 1856. In gr. 8vo. XII en 240 bl. f 2-90. Deel I en II f 5-65.

Het kan voorzeker den beoefenaar der geschiedenis niet anders dan aangenaam zijn, wanneer bekwame mannen hem de uitkomst hunner nasporingen, of wel de oude oorkonden zelve mededeelen, die eenig licht over een of ander tijdvak, of een of ander feit verspreiden. Op die wijze ziet hij zich in staat gesteld het bekende nader op te helderen, aan te vullen en te bevestigen; alzoo vindt hij de gelegenheid om meerder licht te

[p. 228]

doen opgaan over hetgeen tot nu toe hun duister was. Zoo, eindelijk, maakt de een den ander het werk ligter.

Menige bijzonderheid, op zich zelve van weinig gewigt, brengt den naauwlettenden onderzoeker dikwijls op het spoor van meer gewigtige zaken. Daarenboven, hoe menigmaal is niet de geschiedvorscher verstoken van de gelegenheid om oude oorkonden in te zien of op te sporen; dikwijls kent hij het bestaan dier stukken niet, of beletten hem de omstandigheden daarnaar te gaan onderzoeken. In ons Vaderland bestaat nog zoo menige oude oorkonde, handschrift of zeldzaam boekwerk, onbekend bij het geletterd publiek, daar zij verscholen zijn in particuliere bibliotheken en archieven; meer en meer zien wij gelukkig hoe deze en gene beminnaar der geschiedenis daarnaar onderzoek doet, en herhaaldelijk zijne nasporingen met een gewenscht en soms verrassend gevolg bekroond ziet; en hetgeen wij reeds mogten ontvangen, vermeerdert onze begeerte naar eenen ruimeren oogst.

Dit alleen zou reeds voldoende zijn om de uitgave van bovengenoemd werk te billijken niet alleen, maar ook van harte toe te juichen. Hoe veel te meer zal die uitgave met ingenomenheid ontvangen worden door ieder die belang stelt in Neêrlands hoofdstad, door ieder die Amsterdam lief heeft. En zoo hebben wij dan ook het Tweede Deel van ‘Aemstels Oudheid’ met niet mindere vreugde begroet als het Eerste. Dat toch de Verzamelaar en Schrijver van genoemd werk daartoe bij uitnemendheid bevoegd is, zal ieder toestemmen, die den ijver, de naauwkeurigheid en de historische belezenheid van Dr. s. kent. Zeer gaarne kondigen wij dan ook dit Tweede Deel aan, met den wensch dat het in veler handen moge zijn, een wensch, aanvankelijk reeds vervuld, want het is ons bekend dat velen dit werk met hooge ingenomenheid zich hebben aangeschaft. Dit Tweede Deel biedt den lezer weder, even als het Eerste, keur en verscheidenheid van onderwerp aan, zoo als men dat verwacht in eene verzameling die strekken moet tot aanvulling der Geschiedenis van Amsterdam. Het wordt geopend door eene korte: ‘Beschrivinge der loflycke ende wytvermaerde coopstede Aemstelredamme, gedaen door cornelius plaucius, in 't jaer 1597’: dit stuk is tot kennis der stad in dien tijd niet zonder belang: overigens zou het evenzeer eene lofrede als eene beschrijving genoemd kunnen worden.

[p. 229]

Een verhaal, getiteld: ‘Nieuwe maren, of verhaal van hetgeen voorgevallen is binnen Amsterdam en andere plaatsen in de jaren 1534-36, beschreven door joost buyck sijbrandsz., burgermeester der stad’, heeft betrekking op den oploop der Wederdoopers, even als eene reeks van posten van uitgaven uit de Thesauriersrekeningen der stad; het een en ander, afkomstig van eenen ooggetuige of uit authentieke bronnen, heeft groote historische waarde, en kan strekken tot opheldering dier nog veelzins in het duister schuilende gebeurtenissen.

‘Het Karthuizer klooster van St. andries ter zaliger Haven bij Amsterdam’, is eene verhandeling van Dr. s.; op zeer naauwkeurige en onderhoudende wijze heeft de S. het uit oude handschriften en boeken verzamelde voorgesteld, en alzoo eene belangrijke bijdrage geleverd tot de geschiedenis van Amsterdam en tot die der kloosters in ons land.

Eene zeer lezenswaardige verhandeling van den Heer van enst koning, over de Feestelijke inkomst en het verblijf van maria de medicis te Amsterdam in 1638, wordt gevolgd door eene levensschets van gemelden ijverigen onderzoeker en letterkundige, van de hand van Dr. s., die voorzeker allen, welke den Heer koning gekend hebben, aangenaam zal zijn, en eene bijdrage levert tot de letterkundige geschiedenis van ons land. Het verslag van pagenstecher, Onderprefect van Amsterdam, aan den Prefect van het Departement der Zuiderzee, over de gewone leefwijze alhier, is van kleinen omvang en luttel belang. Van meer gewigt is het verslag van den Maire van Amsterdam, Baron van brienen van de groote lindt, waarin deze vermeldt, wat door hem ten nutte der stad ten uitvoer werd gebragt gedurende het treurige tijdvak der Fransche overheersching.

Ook de geschiedenis der kunst vindt hier eene belangrijke bijdrage in de verhandeling over govert flinck, een der meest beroemde Amsterdamsche schilders; terwijl eene korte, maar belangrijke geschiedenis van de Brievenposterij te Amsterdam, vóór dat die aan het Algemeene Bestuur des lands werd overgedragen, en een opstel over het logement der stad Amsterdam te 's Gravenhage ter dienste der Gedeputeerden ter Statenvergadering, den bundel waardig besluiten.

Nog vindt men in dit Deel eenige aanteekeningen omtrent de Oude kerk, het Stadhuis (Koninklijk Paleis), enz., en de

[p. 230]

afbeeldingen van tien beeldjes, berustende op het archief dezer stad, waaromtrent wij met Dr. s. meenen, dat het niet onwaarschijnlijk is dat zij graven en gravinnen voorstellen, al dragen de voorgestelde personen niet geheel het costuum van hunnen tijd; zulke anachronismen toch zijn niet zeldzaam.

Voor 't overige zijn de platen, hoewel kennelijk getrouwe afbeeldingen der genoemde beeldjes, veel minder verdienstelijk van uitvoering dan die van het Eerste Deel; zij missen die fijnheid van teekening, welke in afbeeldingen als deze een eerst vereischte is.

Wij eindigen onze aankondiging met den wensch, dat Dr. s. voortdurend lust en kracht moge vinden om zich aan de beoefening van Amsterdams geschiedenis te blijven wijden.

Amsterdam.
sb.